hứ ba 27.Trong khi chúng tôi Đang ở nhà hát Vittôrlô Emmanuêlê thì cô giáo tội nghiệp của tôi hấp hối. Cô mất lúc hai giờ, bảy ngày sau khi đến thăm mẹ. Thầy hiệu trưởng báo tin buồn cho chúng tôi sáng hôm qua và nói thêm:“Những cậu nào là học trò cũ của cô dều biết lòng cô tốt biết bao nhiêu và cô yêu trẻ đến thế nào; cô là một ngườị mẹ đối với các con đó.Cô không còn n ữa! Một căn bệnh ghê gớm đã làm cô hao mòn từ lâu. Giá cô không phải làm việc để kiếm ăn thì cô đã có thể nghỉ chữa bệnh, và có thể khỏi bệnh được. Cô cũng có thể sống thêm vài tháng nữa nếu cô xin nghỉ phép một thời gian; nhưng cô lại không muốn xa học trò của mình, cho đến ngày mà sức cô không còn cho phép cô làm theo ý muốn được nữa. Chiều thứ bảy 17, cô từ biệt họe trò, buồn rầu, chắc Chắn rằng mình sẽ không bao giờ gặp lại họ nữa. Cô còn khuyên học trò những lời rất bổ ích, ôm hôn tất cả mọi người, rồi vừa khóc vừa chạy nhanh ra khỏi lớp Từ nay, các con không còn thấy lại cô nứa. Các con hãy luôn luôn nhớ đến cô, các con ạ!” Cậu Prêcôtxi là học trò cũ của cô ở lớp một, gục đầu vào bàn mà khóc. Chiều hôm qua, tan học tất cả chúng tôi đến nhà cô đểđi đưa đám. Chiếc xe tang đã đỗ trước nhà và rất đông người đã đứng chờ, họ nói chuyện với nhau khe khẽ. Thầy hiệu trưởng ở đấy cùng với các thầy giáo, cô giáo của trường, và nhiều thầy cô của nhiều khu khác mà trước kia cô đã từng dạy. Hầu hết học trò lớp cô đều đến cùng với mẹ họ. Khoảng năm chục học sinh của khu Baretti mang đến một vờng hoa lớn, và những học sinh khác thì mang những bó hoa hồng; đã có rất nhiều vòng hoa đặt trong xe tang. Một vòng hoa lớn, ghi dòng chữ “Kính viếng hương hồn cô giáo của chúng con. Học sinh lớp bốn”; dưới đó là một vòng hoa bé hơn của học sinh lớp một. Ôi? Cô giáo đáng thương! Cô tốt biết bao nhiêu đối với tôi Bao nhiêu năm trời, cô dã kiên nhẫn đến thế nào, chịu khó đến thế nào? Sách của cô, cô đã để lại hết cho học trò; cái lọ mực cô cho người này; bức tranh nhỏ cô cho người kia, cô cho tất cả những gì mà cô đã có trên đời. Hai ngày trước khi chết, cô đã yêu cầu thầy hiệu trưởng dừng cho phép các học trò bé quá đi theo đám tang của cô, sợ các em khóc. Cô đã làm nhiều việc tốt, cô dã chịu đựng nhiều dau khổ và giờ cô dã mất. Cô giáo đáng thương! Vĩnh biệt! Vĩnh biệt cô mãi mãi, cô giáo quý mến của tôi! Niềm tưởng nhớđau buồn nhưng dịu dàng trong thời thơấu của tôi!NHỮNG LỜI CẢM ƠNThứ tư 28.Cô giáo đáng thương của tôi muốn dạy cho hết năm học của mình, nhưng cộ đã mất, ba ngày trước khi giảng hết các bài. Ngày kia chúng tôi s ẽ còn đến lớp để nghe đọc truyện hàng tháng cuối cùng nhan đề: “Một vụ đắm tàu” rồi sau đó là hết! Thứ bảy mồng 1 tháng bảy sẽ bắt dầu các bài thi. Thế là một năm học nữa đã qua, năm thứ tưđã hết. Năm học đáng lẽ tốt đẹp, nếu không có cái chết của cô giáo đáng thương của tôi. Khi tôi nhớ lại những điều hiểu biết của mình hồi tháng mười năm ngoái thì tôi thấy là đã hiểu biết hơn lên nhiều lắm: tôl đã có được biết bao nhiêu điều mới lạ trong trí nhớ! Những điều suy nghĩ, tôi đã biết viết và nói ra tốt hơn nhiều. Tôi có thể giúp cho những người lớn hơn tôi trong việc tính toán sổ sách hay trong công việc làm ăn của họ. Bây giờ tôi thấy hiếu kỹ hơn tất cả những gì tôi đọc... Thế nhưng biết bao nhiêu người đã thúc đẩy tôi học tập; người bằng cách này, người bằng cách khác! Hôm nay, tôi xin cám ơn tất cả mọi người... Trước hết, tôi cám ơn thầy giáo kính yêu, thầy rất thương yêu tôi và khoan dung đối với tôi và mỗi một tiến bộ của tôi đều phải đổi bằng sự hao tổn sức khỏe của thầy... Tôi cám ơn Đêrôtxi, bạn tốt của tôi, mà những lời giải thích hoạt bát và rõ ràng đã lo lần làm cho tôi hiểu được nhiều điều rất khó, và vượt lên những khó khăn của các buổi thi. Tôi Cám ơn Xtacđi, trung thực và vững vàng, đã cho tôi thấy là nghị lực sắt đá sẽ làm cho người ta thành công trong mọi việc như thế nào, Garônê, người bạn tốt bụng và hào hiệp, đã làm cho tất cả những ai quen biết cũng trở nên hào hiệp và tốt bụng; và các bạn nữa, Prêcôtxi và Côretti luôn luôn đem cho tôi lòng can đảm trong những lúc phiền muộn và sự yên tĩnh trong việc học tập. Nhưng cám ơn hơn hết là bố, bố rất tốt của con, người thầy giáo đầu tiên của con, người bạn đầu tiên của con; bố dã khuyên con bao nhiêu điều bổ ích, đã dạy cho con biết bao nhiêu thứ. Trong khi bố vì con mà làm việc, và giấu con mọi nỗi lo buồn, Bố đã tìm cách làm cho việc học tập của con được dễ dàng, và đời sống của con dược dễ chịu; và mẹ rất tất của cơn, đã chia sẻ tất cả những nỗi buồn của con, Mẹ đã học, đã làm, đã khóc vì con, phải, vì con. Con xin quỳ trước mặt mẹ như hồi con còn bé, và con xin cám ơn bố và mẹ với tất cả tình thương yêu mà bố Mẹ đã truyền vào tim con, suốt trong mười hai năm hy sinh và thương yêu ấy!MỘT VỤ ĐẮM TÀU(Truyện đọc hàng tháng cuối cùng)Cách đây mấy năm, vào một buổi sáng tháng mười hai, một chiếc tàu thủy chạy bằng hơi nước rời khỏi cảng Livơcpun(l). Trên tàu có hơn hai trăm người, kể cả sáu chục trong thủy thủđoàn. Thuyền trưởng và hầu hết thủy thủ dều là người Anh.Trung số hành khách có nhiều người Ý: ba nhà buôn, một linh mục và nhiều nhạc sĩ. Tàu đi về hướng đảo Manta(2). Thời tiết xấu. Phía đằng mũi tàu, trong số hành khách đi hạng ba, có một cậu bé người Ý, khoảng mười hai tuổi, bé người so với tuổi nhưng vạm vỡ, với nét mặt khắc khổ và cương nghị của những người dảo Xixilia. Cậu ngồi dấy một mình, trên một đống thừng, tay chống vào một chiếc vali đã cũ, đựng quần áo. Da mặt màu bánh mật, tóc đen, xoăn lại, rủ xuông đến cổ; cậu bé tội nghiệp ăn mặc tồi tàn, một khăn quàng cũ phủ lên hai vai, một bên vai quàng sợi dây đeo cái túi da. Cậu đưa mắt nhìn quanh vẻ lo ngại, nhìn hành khách, con tàu, các thủy thủ chạy ngang trước mặt, nhìn mặt biển đang gầm thét. Trông cậu như vừa phải chịu một nỗi buồn lớn trong gia đình: vẻ mặt ngây thơ mà cái nhìn âu sầu Tàu vừa mới nhổ neo được một lúc, thì một thủy thủ người Ý tóc hoa râm, lên phía đằng mũi, tay dắt một cô con gái, dừng lại trước mặt cậu bé Xixilia và nói: “Đưa đến cho cháu một cô bạn đường dây, Mariô à!” Xong, người thủy thủđi nơi khác.Cô gái ngồi lên đống dây thừng, cạnh cậu bé. Họ nhìn nhau. “Đằng ấy về đâu đấy?” cậu bé Xixilia hỏi.- Về Manta,đi qua Nappôli. - cô bé trả lời. Rồi nói thêm - Mình về gặp lại bố mẹ dang chờ mình. Mình tên là Giulietta Phagiani. Cậu bé không nữi gì hết. Một lúc sau, cậu lấy trong túi da chiếc bánh mì và những quả khô, cô bé thì có bánh bích quy. Họ cùng ăn. “Vui đấy, người thủy thủ kêu lên khi đi qua, - sắp nhẩy múa rồi đấy”. Gió thổi mạnh lên, con tàu tròng trành dữ dội. Nhưng hai đứa trẻ không có máu say sóng, chẳng để ý gì cả.Cô gái mỉm cười. Tuổi cô cũng gần bằng tuổi người bạn đồng hành, nhưng cao hơn, cũng nước da bánh mật, chắc cũng đã chịu khổ, ăn mặc cũng rất xoàng xĩnh. Một cái khăn mùi soa màu đỏ buộc mớ tóc xoăn cắt ngắn. Hai tai đeo hai chiếc khuyên bạc. Họ kể cho nhau nghe chuyện mình. Cậu bé là con mồ côi, bố là công nhân, mới chết ở Livơcpun mấy hôm trước, và ông lãnh sự Ý thấy cậu bơ vơ mới gửi cậu về quê ở Palecmô(l) ở đấy cậu mong tìmđược vài người có họ xa. Cô bé thì dược một người cô rất thương đưa sang Luân Đôn hồi năm ngoái; bố mẹ cô quá nghèo gửi con đi một thời gian, và người cô hứa sau này nhận cô làm người thừa kế gia tài của mình. Nhưng chỉ mấy tháng sau thì người cô bị một chiếc xe ngựa chật chết, không dể lại một xu nào. Ông lãnh sự Ý cũng cho cô trở về nước.Cả hai đều được gửi cho chú thủy thủ người Ý.“Thế đấy, - cô bé nói, - bố mẹ mình tưởng mình sẽ trở về giàu có, nhưng sẽ gặp lại cơn vẫn nghèo như trước. Nhưng bố mẹ mình thương mình lắm, nên dù thế nào mình cũng được đón tiếp vui vẻ. Còn các em trai mình nữa, chúng nó sẽ vui biết mấy. khi gặp lại mình. Mình có bốn đứa em cơ, đều còn nhỏ tí, mình là chị cả. Mình may quần áo cho bọn chúng... Mình về nhà thì vui phải biết. Đến nơi mình bước vào rón rén...”Rồi cô hỏi người bạn đường:- Thế cậu cũng sắp gặp lại bố mẹ chứ?- Ừ' nếu bố mẹ muốn mình về...- Thế bố mẹ cậu không yêu cậu à?- Mình cũng chẳng biết nữa.- Đến lễ Giáng sinh này, mình mười ba tuổi - cô gái nói. Họ còn nói chuyện về biển và những người chung quanh. Suốt cả ngày, họ ở cạnh nhau, thỉnh thoảng lại nói với nhau vài câu. Hành khách tưởng họ là anh em.Cô bé đan một chiếc bít tất, cậu bé có vẻ tư lự. Mặt biển mỗi lúc sóng một to. Đến tối, lúc chia tay đi ngủ, cô bé nói với Mariô: “Ngủ ngon nhé!”- Rồi chẳng ai ngủ yên được đâu, các cháu ạ! - Người thủy thủ Ý nói, khi chạy ngang qua vì ông thuyền trưởng gọi. Mariô định chúc lại bạn nhỏ “ngủ ngon” thì bỗng một ngọn sóng lớn làm cậu ướt hết và xô cậu ngã vào chiếc ghế dài... “Có bị thương không?” cô bé kêu to và chạy lại. Hành khách đều hối hảđi xuống khoang tàu, không ai chú ý đến hai người.Cô bé quỳ xuống bên cạnh Mariô đang choáng váng, lau máu ở trán cậu, rồi lấy cái khăn đỏđang trùm băng cho bạn. Trong khi ômđầu cậu để buộc băng thì một giọt máu dây vào cái áo màu vàng của cô.Mariô tỉnh lại dần và đứng lên.- Đã đỡ chưa? - cô bé hỏi.- Chẳng sao đâu, - cậu trả lời.- Thôi ngủ ngon nhé! - Giulietta nói.- Ngủ ngon! - Mariô chúc lại. Rồi họđi xuống phòng ngủ. Người thủy thủ đã đoán đúng. Hai đứa bé chưa kịp ngủ thì một cơn bão đã nổi lên. Thật khác nào một cuộc tấn công dữ dội, chỉ một chốc đã đánh gẫy một cột buồm, cuốn mất ba chiếc thuyền treo ở các ròng rọc phía ngoài mạn tàu, và cả ba con bò ở đằng trước mũi. Quang cảnh trên tàu hỗn loạn không tảđược. Mọi người đều hoảng hốt, kinh hoàng: tiếng kêu, tiếng khóc, tiếng cầu nguyện đến não lòng. Cơn bão mỗi lúc một mạnh lên, suốt cảđêm và rạng sáng thì đến lúc dữ dội hết sức. Những đợt sóng khủng khiếp tràn qua con tàu, khi theo chiều ngang, khi theo chiều dọc, cuốn đi hoặc đập tan hết mọi vật gặp phải. Sàn tàu phía trên khoang máy bị sụt, nước ào vào ầm ầm dập tắt hết lửa, những ngườl thợđất lò đã phải chạy đi nơi khác. Đâu đâu cũng có nước xối xuống, lênh láng khắp nơi.Một tiếng nói vang lên: “Bơm nước ra!” Đó là tiếng của ông thuyền trưởng.Thủy thủ lao đi lấy bơm, nhưng một ngọn sóng lớn bất ngờ đập mạnh vào phía đằng lái, giật đứt các dây chằng, làm tung các cánh cửa, rồi phun nước vào trong như vòi rồng. Hành khách sợ quá chừng, vào nấp cả trong gian phòng lớn. Có lúc, thấy thuyền trưởng vào, tất cả mọi người đều nhao nhao lên hỏi: “Thuyền trưởng! Thuyền trưởng? Liệu có việc gì không? Còn chút hy vọng nào không? Cứu chúng tôi với!”Ông thuyền trưởng chờ cho mọi người im lặng, mới lạnh lùng nói: “Hãy kiên nhẫn chịu đựng”. Một người đàn bà một mình thét lên: “Thương hại tôi với” Không ai còn nói lên được một lời nữa, nỗi khiếp sợ làm cho những ngườikh ốn khổ kia như tê dại. Một hồi lâu trôi qua, im lặng như trong cõi chết, trôi_ qua. Người ta nhìn nhau, hốc hác, kinh hoàng. Có một lúc, ông thuyền trưởng thử cho hạ xuống biển một chiếc thuyền. Năm thủy thủ bước vào, chiếc thuyền từ từ hạ xuống... Vừa mới chạm mặt biển, một đợt sóng to đã xô đến lật úp ngay chiếc thuyền. Hai thủy thủ chết đuối, trong đó có người thủy thủ Ý. Những người khác phải chật vật lắm mới nắm được đầu dây để leo lên tàu. Sau cơn thử thách, chính các thủy thủ cũng đã nản lòng. Hai tiếng đồng hồ trôi qua... Con tàu chìm dần, nước ngập đến các bao lơn. Bấy giờ, một cảnh tượng khủng khiếp diễn ra trên sàn tàu. Những bà mẹ ôm chặt con vào lòng một cách tuyệt vọng; những người bạn ôm hôn nhau vĩnh biệt. Có người xuống các buồng dưới để khỏi phải nhìn thấy mặt biển. Một người khách tự bắn một phát súng ngắn, ngã vật xuống cầu thang và tầt thở. Những người khốn khổ khác, trước cái chết đang đến gần, chen chúc nhau nhưđiên như cuồng. Người ta nghe lẫn lộn, hỗn độn những tiếng kêu khóc tiếng hét của trẻ em, những giọng xé óc lạ lùng, và người ta dã thấy chỗ này chỗ kia những người không cửđộng, kinh hoàng, đôi mắt mở to nhưng không nhìn thấy gì nữa, như mắt người điên. Mariô và Glulietta, hai tay ôm chặt một cột buồm, mắt nhìn chằm chằm ra biển. Mặt biển đã yên hơn một chút, nhưng con tàu vẫn tiếp tục chìm từ từ. Chỉ vài phút nữa là nó sẽ nằm dưới đáy biển.“Thả xuồng xuống biển!” ông thuyền trưởng ra lệnh.Chiếc xuồng cuối cùng được hạ xuống mặt nước. Mười bốn thủy thủ và ba người khách xuống theo. Ông thuyền trưởng ở lại trên tàu.- Xuống đây với chúng tôi! - Người ta gọi ông từ bên dưới.- Tôi phải chết ở vị trí. - thuyền trưởng nói. Những người thủy thủở dưới lại kêu to: “Chúng ta sẽ gặp một chiếc tàu khác và sẽ được cứu sống. Xuống ngay, không chết mất!”- Tôi ở lại! Những người thủy thủ lại hướng về hành khách và kêu to: “Còn chỗ cho một người, một người đàn bà!”Một người đàn bà bước ra, ông thuyền trưởng dìu bên cánh tay nhưng nhìn thấy chiếc xuồng cách xa tàu, không đủ can đảm nhảy xuống, người đàn bà lại ngã xuống sàn tàu. Những người đàn bà khác thì đều đã ngất đi hay gần như chết cả.Những người thủy thủ lại kêu to: “Cho một đứa bé xuống!”Nghe v ậy, cậu bé xứ Xixilia và cô bạn đường, từ nãy đứng im như đã hóa đá, bỗng như sực tỉnh, với khả năng sinh tồn, họ lao ra thành tàu và hét: “Tôi! Tôi!” và xô đẩy nhau như hai con dã thú.“Đứa bé thôi! - Những người thủy thủ kêu, - thuyền nặng lắm rời, dứa bé thôi”.Nghe thế, cô gái sững sờ, buông thõng hai tay, đứng im, nhìn Mariô với đôi mắt như của người sắp chết.Mariô cũng nhìn cô gái một phút, và trông thấy vết máu trên áo cô, nhớ lại việc làm tất bụng của người bạn nhỏ, và một ý nghĩ cao thượng vụt đến làm rạng rỡ khuôn mặt cậu.Những người thủy thủ lại sết ruột hét lên: “Cho đứa bé xuống, đi đây rồi!”Thế là Mariô hét to, giọng chẳng có gì là của một người ở trần thế nữa: “Cô ấy nhẹ hơn tôi? Giulietta, xuống đi? Bạn còn bố còn mẹ, tôi chỉ có một mình... tôi nhường chỗ cho bạn... xuống ngay đi!- Vứt con bé xuống dây những người thủy thủ lại giục.Mariô liền ôm ngang lưng Giulietta và ném xuống. Cô bé thét lên một tiếng và rơi xuống nước. Một thủy thủ nắm được tay cô và lôi lên xuồng.Cậu bé xứ Xixilia đứng ở mạn tàu, đầu ngẩng cao, mái tóc bay trước gió, bất động, cao cả, tuyệt vời.Chiếc xuồng đã kịp ra xa để tránh bị cuốn vào vùng nước xoáy khi chiếc tàu chìm xuống biển.Bấy giờ Giulietta, cho đến lúc ấy bàng hoàng chẳng biết gì cả, ngước mắt nhìn Marlô và b ật ra khóc nức nở, giơ hai tay lên về phía cậu, Giulietta thét lên: “Vnh biệt, Mariô! Vĩnh biệt? Vĩnh biệt! Vĩnh biệt?” “Vĩnh biệt!” cậu bé đáp lại. Chiếc xuồng bơi nhanh ra xa trên mặt biển hung dữ, dưới bầu trời âm u. Trên tàu chẳng còn nghe ai kêu gào nữa, nước đã tràn qua sàn tàu.Giulietta úp mặt vào hai tay. Khi cô ngẩng đầu lên và nhìn ra mặt biển, chiếc tàu đã biến mất rồi...