Thay vào số telephon của Kalick, tôi quay số gọi Léo. Không biết  các ngài ở đấy có bao giờ kết thúc được bữa ăn của họ, một khi phải  nuốt cho đỡ đói hết xuất cải bắp. Tôi sung sướng được nghe cũng cái giọng lần trước. Bây giờ ông ta  ngậm một điếu xì gà làm giảm đi mùi bắp cải ở miệng ông ta. - Schnier đây, ông nhớ ra tôi không? - Có chứ, ông ta vừa cười vừa trả lời. Hi vọng anh không vội theo  lời tôi đốt đi Thánh Augustin của anh đấy chứ? - Có đấy, đốt rồi! Tôi xé ra và ném tất cả các mảnh vụn vào lò  sưởi. Một sự im lặng, rồi: - Anh không đùa đấy chứ? Giọng ông ta khàn khàn. - Không! Không bao giờ, trong những trường hợp như vậy. - Chúa tôi! Vậy ra anh không nắm được tính chất biện chứng  trong nhận xét của tôi? - Không, tôi là một người thẳng thắn, lương thiện và đơn giản...  Nhưng em tôi bây giờ ra sao? Khi nào thì các vị ấy làm ơn kết thúc  bữa ăn cho? - Không còn lâu nữa đâu, người ta vừa đem đồ tráng miệng vào. - Thứ gì đấy? - Anh muốn nói về đồ tráng miệng à? - Vâng. - Về nguyên tắc tôi không có quyền nói ra, nhưng đối với anh thì  có ngoại lệ: đấy là mứt mận và kem đánh bọt. Có vẻ ngon... Anh có  thích mận không? - Thật khó hiểu và không sao khắc phục được, tôi ghét cay ghét  đắng những quả mận. - Anh cần phải đọc tiểu luận của Hoberer về sự đặc ứng. Theo ông  ta tất cả đều sinh ra từ những kinh nghiệm rất cổ xưa, ngay cả trước  khi sinh ra cơ. Rất thú vị. Hoberer đã nghiên cứu tỉ mỉ tám trăm  trường hợp. Anh khổ vì sầu muộn phải không? - Sao ông biết? - Tôi đoán được qua giọng nói của anh. Anh cần phải tắm rửa và  cầu kinh. - Tôi đã tắm rồi nhưng không thể cầu kinh. - Đáng tiếc! Tôi sẽ tặng anh một Thánh Augustin mới, hoặc một  Kierkegaard(1). - Sách này tôi còn giữ. Nhưng này, ông xem có thể nói giùm tôi  một việc với em tôi được không? - Sẵn sàng. - Bảo nó mang tiền đến cho tôi. Tất cả những gì nó có thể kiếm  được. Ông ta lảm nhảm gì đó rồi nói thật xa: - Tôi ghi để nhớ: mang tiền đến càng nhiều càng tốt. Rút cục, anh  cần phải đọc Thánh Bonaventure(1). Tuyệt vời đấy! và không nên  lầm lẫn quá như vậy về thế kỉ XIX. Qua giọng nói của anh người ta  thấy là anh hiểu sai về thế kỉ XIX. - Đúng thế, tôi nói, tôi căm ghét cái thế kỉ ấy. - Sai lầm! Vô lí! ngay bản thân nghệ thuật kiến trúc cũng không  đến nỗi tồi như người ta nói. (Ông ta cười). Vậy hãy đợi đến hết thế  kỉ XX trước khi căm ghét thế kỉ XIX... Tôi vừa tiếp chuyện anh vừa  ăn món tráng miệng của tôi, không làm phiền anh chứ? - Món mận à? - Không phải, ông ta còn một cách tinh tế, tôi bị thất sủng. Tôi  không có quyền được động tới các món ăn của các ông chủ, chỉ các  món ăn của đầy tớ thôi. Món tráng miệng của tôi hôm nay: bánh  púđinh kiểu caramen. Vả lại... rõ ràng ông ta vừa đút thỏm vào  mồm một thìa púđinh và nuốt trước khi cười khảy... vả lại tôi trả thù.... Tôi telephon đến Munich hàng giờ một người đồng nghiệp cũ  cũng là học trò của Scheler(2). Rồi thỉnh thoảng gọi đến Hambourg  cho cục chương trình điện ảnh, hoặc đến Berlin cho nha khí tượng.  Để trả thù. Nhờ có dây nói tự động, nên không thể lại vết tích... ông  ta lại nói rồi nói tiếp, vẫn cười khẩy: nhà thờ rất giàu, nằm trên  đống vàng. Nó sặc toàn mùi tiền, như một cái xác chết của người  giàu có. Xác chết của những người nghèo có mùi thơm... anh có biết  thế không? - Không. Tôi thấy đầu đã đỡ nhức và tôi khoanh một vòng đỏ vào số  telephon của Léo. - Anh không tin đạo, đúng không? Không cần trả lời, tôi đoán  được qua giọng nói của anh. Đúng không? - Hoàn toàn đúng! - Chẳng có gì là quan trọng. Có một đoạn trong kinh Isaie(1) mà  Thánh Paul cũng đã nhắc đến trong thư văn ông gửi những người  Rôman. Nghe cho kĩ nhé: "Tôi được tìm thấy bởi những người không  đi tìm tôi, và tôi được bày tỏ rõ ràng với những người không hề hỏi  gì tôi". (Ông khẽ bật ra một tiếng cười nham hiểm). Anh có hiểu  không? - Có, tôi trả lời với giọng tẻ nhạt. - Chào, thưa ông giám đốc, chào ông! Ông ta nói rất to và bất  thình lình bỏ máy. Những lời cuối cùng tôi nghe thấy ông nói với  một giọng phục tùng cay cú. Tôi ra sát cửa sổ để xem giờ trên đồng hồ góc phố. Lúc ấy đã gần  tám giờ ba mươi. Các vị ở đấy rõ ràng là ăn ngon miệng. Tôi cũng  thích chuyện trò với Léo, mặc dầu tôi chỉ còn quan tâm đến số tiền  nó có thể cho tôi mượn. Tôi dần dần ý thức được sự nghiêm trọng  hoàn cảnh của tôi. Đôi khi tôi không thể phân biệt được cuộc sống  thực của tôi và cuộc sống tưởng tượng của tôi. Cuối cùng, tất cả ở tôi đều rối tung. Có thể tôi không cam đoan nhất định đã trông thấy chú  bé ở Osnabruch, nhưng trái lại tôi có thể cam đoan nhất định là tôi  đã cưa gỗ cùng với Léo. Tôi cũng không thể cam đoan nhất định đã đi bộ đến tận Kalk để nhờ Edgar Wieneken chuyển đổi cho tôi tấm  séc hai mươi hai mác của ông tôi. Việc mà tôi nhớ chính xác cho đến  tận chi tiết không có gì là đảm bảo: như chiếc áo blu màu xanh của  chị ở cửa hàng bánh mì, người đã cho tôi chiếc bánh nhỏ, hoặc  những lỗ thủng ở đôi bít tất của anh một thợ trẻ đi qua trước mặt  tôi, lúc tôi ngồi đợi Edgar ở cửa nhà anh ta. Tôi cũng chắc chắn đã thực tế nhìn thấy những giọt mồ hôi đọng ở môi trên của Léo khi  chúng tôi cùng nhau cưa gỗ. Tôi cũng nhớ đến tận chi tiết cái đêm  Marie sẩy thai lần thứ nhất ở Cologne. Heinrich Behen đã tìm được  cho tôi một vài hợp đồng ngắn hạn với hai mươi mác một tối trước  các khán giả thanh niên. Marie, thường cùng đi với tôi, tối hôm đó ở  lại nhà. Em thấy mình không được khỏe. Và khi trở về nhà vào ban  đêm với mười chín mác thù lao tiền mặt trong túi, tôi thấy phòng  trống, chăn gối trên giường bừa bộn, khăn trải giường có vết máu và  cuối cùng một mảnh giấy để lại trên mặt tủ commốt: "Em vào bệnh  viện. Không có gì nghiêm trọng. Đã báo cho Heinrich". Tôi chạy vội  đến nhà Heinrich, ở đấy bà giúp việc của ông càu nhàu cho tôi biết  địa chỉ bệnh viện nơi Marie đến. Tôi lao đến đó, nhưng người ta  không cho tôi vào. Phải đợi sơ coi cửa cho tìm Heinrich khắp bệnh  viện, rồi gọi telephon cho anh ta. Khi tôi vào được phòng của Marie  thì đã là mười một giờ rưỡi khuya và mọi việc đã xong. Marie trông  rất xanh xao, đương nằm khóc. Ngồi bên em, một bà sơ hiền hậu  đương lần tràng hạt, bình thản tiếp tục đọc Kinh Cầu nguyện trong  khi tôi cầm tay Marie ấp vào hai bàn tay tôi và Heinrich dịu dàng  cố gắng giải thích với em về điều sẽ đến với linh hồn của đứa trẻ mà  em không thể cho ra đời được. Marie có vẻ tin chắc là bé - em gọi nó  như vậy - không bao giờ có thể được lên Thiên Đường vì nó chưa  được rửa tội. Em không ngớt nói là nó sẽ ở lại ngoài lề, và đêm hôm  đó, lần đầu tiên, tôi được biết một số điều khủng khiếp mà ở giáo  đường người ta đã nhồi vào đầu óc các giáo dân. Heinrich hoàn toàn  bất lực không sao làm dịu đi được nỗi kinh hoàng ở Marie, và tôi  thấy được an ủi phần nào trong sự hoang mang của ông ta. Ông nói  lòng Chúa nhân từ "rộng lớn hơn nhiều so với điều các nhà thần học hiểu về mặt pháp lí". Bà sơ hiền hậu vẫn tiếp tục lần đầy đủ tràng  hạt của bà ta. Và Marie - có thể cứng đầu một cách kì lạ khi động  đến các vấn đề về tôn giáo - không ngừng hỏi đâu là đường chéo  giữa đạo nghĩa và lòng Chúa nhân từ. Thành ngữ "đường chéo"  khắc sâu vào tâm trí tôi. Cuối cùng tôi đi ra khỏi phòng, tôi thấy sự  có mặt của tôi ở đấy là thừa và có ấn tượng là một người bị ruồng  bỏ. Tôi đến trước một khung cửa sổ ngoài hành lang và châm một  điếu thuốc lá. Phía bên kia đường, qua một bức tường, tôi nhìn vào  một nghĩa địa xe cũ. Phía bên này tường người ta dán các tờ áp  phích tuyên truyền bầu cử: "Hãy đặt niềm tin vào SPD", "Bỏ phiếu  cho CDU". Cái trò ngu ngốc khó tả ấy rõ ràng làm suy sút tinh thần  các bệnh nhân ở các phòng hướng quay về phía bức tường. "Hãy đặt  niềm tin vào SPD" thực là tài tình như là văn học vậy, so với sự ngu  ngốc chỉ in vẻn vẹn trên áp phích có "Bỏ phiếu cho CDU". Vào lúc  gần hai giờ sáng, tôi được chứng kiến một cảnh tượng sau này sẽ trở  thành một đề tài tranh luận gay gắt giữa Marie và tôi: Cái mà tôi  nhìn thấy có đúng thật đã diễn ra hay không? Một con chó hoang  chạy từ phía bên trái tới, đánh hơi một cây đèn đường, rồi đến áp  phích của SPD, tiếp đến tấm áp phích của CDU để rồi cuối cùng  ghếch chân đái vào tấm áp phích này trước khi bỏ đi trong đêm tối.  Vì sao, mỗi khi chúng tôi nhắc lại cái đêm bi thảm ấy, Marie không  bao giờ quên đặt lại sự nghi vấn về chuyện con chó, và nếu cuối  cùng em cũng thừa nhận là có thể có chuyện đó, thì chỉ nghi ngờ là  con chó lại đi đái vào tấm áp phích của CDU. Em nói rằng tôi bị  ảnh hưởng của bố em đến mức dù không có ý nói dối hoặc nói sai sự  thực chút nào, tôi vẫn có thể cứ nhất định cho là con chó đã làm cái  trò "nhớp nhúa" ấy trên tấm áp phích của CDU, ngay dù nó chỉ làm  cái việc đó trên tấm áp phích của SPD. Tuy thật ra bố em khinh  miệt SPD hơn CDU... và cái mà tôi đã nhìn thấy vẫn là cái mà tôi  đã thật nhìn thấy. Đã gần năm giờ sáng lúc tôi đưa Heinrich về nhà ông. Suốt dọc  đường qua kho Ehrenfeld, ông không ngớt lẩm nhẩm, tay chỉ vào  từng cửa mỗi gian nhà. "Tất cả, đều là những con chiên của tôi,  những con chiên của tôi". Vẫn với vẻ cau có, bà giúp việc của ông,  da vàng khè đón chúng tôi bằng một câu hỏi "Thế là thế nào?" Tôi  trở về nhà trọ và kín đáo giặt sạch tấm khăn trải giường bằng nước lạnh trong buồng tắm. Ehrenfeld: các toa tầu chở than linhít, quần áo phơi đầy ngoài  sân, cấm tắm, và đến đêm thỉnh thoảng, như những làn đạn, những  gói đồ thừa đâm bổ xuống trước cửa sổ phòng tôi kèm theo những  tiếng vang trên mặt đất, nhiều nhất là tiếng các vỏ trứng, chúng  lăn đi xa hơn để làm tiêu tan sự đe dọa. Vì muốn trích từ quỹ Caritas ra số tiền cho chúng tôi, Heinrich  lại gặp phiền hà với cha xứ. Lúc đó tôi phải đến cầu cứu Edgar  Wieneken, anh ta kiếm cho tôi một ít tiền trích ra từ quỹ tương tế  thợ thuyền, và Léo gửi đến cho chúng tôi chiếc đồng hồ của nó để  mang đến nhà cầm đồ, do đó chúng tôi ít nhất có thể trả được tiền  thuốc, xe taxi và một nửa tiền thù lao thầy thuốc. Tôi nghĩ đến Marie, đến bà sơ hiền hậu lần tràng hạt, đến từ  "đường chéo", đến con chó, đến các tấm áp phích bầu cử, đến nghĩa  địa xe hơi... và đến đôi tay còn lạnh buốt của tôi sau khi giặt tấm  khăn trải giường. Tuy nhiên tôi không dám tin chắc tất cả những  cái đó là thực. Tôi cũng không dám khẳng định là cái ông ở tu viện  đã để lộ ra với tôi việc ông ta gọi telephon cho nha khí tượng ở  Berlin chỉ vì cái thú muốn làm tổn hại đến lợi ích của nhà thờ; tuy  rằng tôi nghe ông ta nói chẳng khác nào như tôi nghe ông ta nuốt  bánh púđinh caramen. -----------------1) Machiavel (1469-1527): nhân vật Nhà nước và nhà văn lớn, nhà sử học Italia. Hài kịch Handrajola (1524)  của ông là vở hay nhất Italia thời Phục hưng, đả kích tính chất giả dối của đạo lí và tôn giáo. (1) Kierkegaard (1813 - 1855): nhà triết học và thần học Đan Mạch. Tư tưởng cơ bản: ghê tởm cuộc đời, sợ  chết, lo âu khắc khoải, bi quan. Đầu thế kỉ XX, có ảnh hưởng lớn đến triết học và văn học tư sản (chủ nghĩa hiện  sinh). (1) Bonaventure (1221-1274): cha đạo nhà thờ Thiên Chúa giáo, trở thành Giáo chủ hồng y, linh mục trưởng  dòng Thánh Francois và hợp pháp của Giáo hoàng ở Hội nghị Giám mục Lion. Tác giả nhiều tác phẩm thần học  và triết học, được tôn là nhà thần học thiên thần thượng đẳng. (2) Scheler (1874-1928): nhà triết học Đức, tác giả nhiều công trình nghiên cứu quan trọng về hiện tượng học. (1) Người đứng đầu trong bốn nhà tiên tri Do Thái thế kỉ thứ VIII trước Công nguyên. Kinh Isaie trong sách  Thánh truyền, có văn phong mạnh mẽ và nhiều chất thơ, có thể là của nhiều tác giả.