Khi tôi trở thành kẻ lưu dân và phải tới sinh sống ở Mỹ, tôi đã quá tuổi 55, cái tuổi khó sống nhất của người Đông Dương tị nạn. Không còn trẻ để có thể tranh việc với người Mỹ, chưa tới tuổi về hưu để được hưởng tiền trợ cấp tuổi già, ai cũng đều không tránh khỏi lo âu. Nhưng một số bạn cùng lứa tuổi tôi cũng nhanh chóng khắc phục khó khăn để có một đời sống khá đầy đủ, vì quả rằng Mỹ quốc là một land of opportunities (nước có nhiều cơ hội tốt). Về phần tôi, đâu dám nghĩ rằng có thể sống bằng nghề nhạc được nên tôi đã tính tới chuyện đi học nghề điạ ốc, nghề ráp máy điện tử hay mở hàng ăn... Nói cho ngay, khi vừa đặt chân tới Hoa Kỳ, tôi đã được anh bạn Mỹ Dick McCarthy ở Maryland giới thiệu đi làm professor in residence (dạy nhạc) tại một trường Đại Học ở tiểu bang Maine, nhưng vì sợ cái lạnh chết người nên tôi từ chối. Nhưng thật là may cho tôi quá, tôi đã nhanh nhẹn làm nghề sản xuất băng cassette và móc nối ngay với những bạn ca sỹ Hoa Kỳ rồi cùng họ đi hát tại những university tours cho khán giả trẻ và tại những community tours cho khán giả già... để nuôi nổi cả gia đình, một nửa ở Mỹ, một nửa ở Saigon. Rồi theo đà đó, tôi đi hát tại một số cộng đồng Việt Nam đang dần dần thành hình ở nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, tôi cũng ý thức được rằng với tuổi đã cao, với thành phần ca sĩ nhỏ bé có 3 người và với tài năng yếu kém so với nghệ sĩ Mỹ, tôi không thể nào chen chân vào thế giới âm nhạc Mỹ Quốc được. Tôi tự nghĩ mình chỉ có thể phục vụ cho cộng đồng Việt Nam mà thôi, dù tôi biết rằng sẽ gặp nhiều khó khăn. Tôi không còn cái gọi là ''quảng đại quần chúng'' như khi còn ở trong nước để cống hiến tấm lòng qua âm nhạc nữa rồi. Cộng đồng Việt Nam đã thưa thớt, lại ở tản mác khắp mọi nơi, đi lưu diễn trong lục địa Hoa Kỳ cũng đã rất là khó nhọc, nói gì đi hát ở Âu Châu, Úc Châu? Nhưng Trời Phật giúp tôi, sau gần 1,500 ngày xa cách cha mẹ, các con tôi đã qua Mỹ. Ban THE DREAMERS (gồm Duy Quang, Duy Minh, Duy Hùng, Duy Cường, Thái Hiền, có thêm Julie và Thái Thảo) tái xuất hiện tại Hoa Kỳ. Tôi giải tán ban tam ca THE PHAM DUY FAMILY SINGERS, dành toàn thì giờ để sáng tác, sản xuất và phát hành băng nhạc, sách nhạc. Những nhạc tập mang tên Hát Trên Đường Tị Nạn, Nghìn Trùng Xa Cách, Dân Ca và những cuốn sách Tự Học Đàn guitare được tôi hoặc cơ sở ĐÔNG PHƯƠNG của Đông Duy ấn hành. Những nhạc tập đều có thêm lời ca Anh Ngữ do một bà giáo người Mỹ lấy chồng Việt là Mary Nguyễn sửa chữa dùm tôi. Hầu hết những tị nạn ca của tôi được cựu và tân giám đốc cơ sở SHOTGUNS Ngọc Chánh 1 thu vào các chương trình cassette... Như đã nói ở trên, trong phạm vi sáng tác, đã có những bài hát cho đời sống tự do của người Việt hải ngoại, tôi cũng cần phải soạn bài hát cho người mất tự do ở trong nước. Bây giờ nhìn lại, tôi thấy rằng cả hai loại ca đó đều là những bài hát về quê hương. Giống như những ca khúc mà tôi soạn ra từ những năm vừa di cư từ Bắc vào Nam (1953). Có khác nhau là ở chỗ bây giờ nó không chứa đựng những hình ảnh tuyệt vời của quê hương nữa... Đó là những bài hát ảo ảnh quê hương hay là ác ảnh quê hương mà thôi. Có trong tay một ban nhạc, ban này ngoài việc mưu sống bằng nhạc khiêu vũ tại những night club, còn được đồng hương coi như đại diện của tiếng hát quê hương. Được mời hát cho cộng đồng, tôi phải cung cấp những bài hát mới cho các con. Và cũng lại phải soạn nhạc quê hương thôi! Tiếp tục soạn những bài có tính cách tuyên ngôn như Ta Chống Cộng Hay Ta Trốn Cộng, Có Phải Tôi Là Người Quê Hương Ruồng Bỏ Giống Nòi Khinh... bây giờ tôi có thêm bài Người Việt Cao Quý, xưng tụng: Những mẹ già trên đường tị nạn

Dưới mưa phùn hay tuyết lạnh mùa Đông...

........

Những cha già đang ngồi tuyệt thực

Nhắc nhân quyền cho nhân loại phải nghe

Lặng nghe đây tiếng người bất khuất

Từ hơn ba mươi năm về trước

Hiến đời mình cho nước Việt Nam.

Rồi tôi xưng tụng:

Những em nhỏ tay cầm ngọn cờ

Cờ da vàng với ba dòng máu

Máu Việt Nam đổi lấy Tự Do

Máu đàn anh nhắc nhủ trẻ thơ...

Cuối cùng, tôi kêu gọi:

Những người Việt sống ở nghìn phương

Vẫn còn nuôi tình tự quê hương

Nắm tay nhau trên đoạn đường trường...

Bài hát Ta Là Gió Muôn Phương soạn ngay sau đó cũng có tính cách tuyên ngôn, khẳng định người Việt đã từ quốc gia vươn ra quốc tế rồi: Ôi! Này hỡi gió lạnh

Miền Gia Nã Đại phủ tuyết bốn mùa

Là gió căm thù của người di cư

Ôi! Này gió sa mạc miền Úc thưa người

Làn gió nung hồn của anh với tôi.

Này làn gió Thu, bên bờ sông Seine

Làn gió mát thổi lá chết về nơi hoá kiếp

Ôi! Làn gió Xuân về xứ anh đào

Rồi vượt sóng ghé Hạ Uy Di vút về Cali...

Rồi cuối cùng tôi cũng tuyên bố:

Ta từ cõi Nam Việt

Làn gió lên đường để thoát gông cùm

Tự do vẫy vùng thổi vào muôn phương...

Những bài hát tuyên ngôn, tự tình hay hoài hương mà chỉ là ảo ảnh quê hương đều mang những ưu tư và khẳng định. Thi nhân Vũ Hoàng Chương vẫn còn ám ảnh tôi nên tôi soạn bài Chỉ Còn Nhau, câu đầu là thơ của họ Vũ: Đôi ta mất hết, chỉ còn nhau

Chỉ còn trước sau

Niềm đớn đau với nỗi hận sầu

Buồn thương lai láng như biển sâu.

Đôi ta đã mất cả mộng mơ

Chỉ còn xác xơ, hình bóng xưa

Dĩ vãng mịt mù

Buồn như chiếc lá rụng, mùa Thu.

Tôi cho rằng còn nhau là chưa mất hết, chưa mất gì cả. Vấn đề đặt ra là ta có ngồi chung lại với nhau hay không? Hay cứ nghìn đời sống chia rẽ? Tôi van xin mọi người: Ngồi lại đây, xin ôm chặt lấy

Bàn tay này chứa đựng hôm nay.

Năm ngón gầy đưa nhau tìm lối

Năm ngón dài ve vuốt tương lai.

Ngồi kề vai, hôn không từ chối

Vết thương lòng khép kín nghỉ ngơi

Rồi cùng đi xây duyên tình mới

Thế gian này sẽ bớt đơn côi.

Cuối cùng tôi khẳng định:

Ta chưa mất hết, vì còn nhau

Còn cần khát khao, cần biết yêu

Biết giữ tình đầu

Tình hôm nay nối qua tình sau.

Ta xây dĩ vãng của ngày mai

Bằng tình lứa đôi, dù ngắn hơi

Tiếng hát còn ngời

Tình ta như nắng mọc ngoài khơi.

Ta chưa mất hết vì còn nhau

Cùng nhau nương náu trong ân tình sau.

Với thói quen đưa nhiều nhân vật vào bài hát, bây giờ tị nạn ca của tôi lại chất chứa những hình ảnh mẹ già, con thơ, anh trai, chị gái trên đường tạm dung... hoặc người rao hàng, ông bà hàng xóm, anh chiến sĩ, lũ học trò, người già, em bé ở trong nước trước kia hay hiện nay. Bài Tiếng Thời Xưa là bài hát nhớ nhung những tiếng nói, tiếng hát, tiếng động quen thuộc xa xưa: Có ai nhớ tiếng rao hàng buổi sáng

Tiếng xe máy rú trên đường thành đô

Có ai nhớ tiếng chuông chùa đầu ngõ

Tiếng chim hót, tiếng học trò hò la.

Có ai nhớ tiếng đêm về mùa nóng

Tiếng mưa vỗ những mái nhà lợp tôn

Những câu nói tiếng cha mẹ từ tốn

Tiếng đôi lứa, tiếng e thẹn chờ hôn.

Giờ ở trong nước câm lặng tiếng rồi

Giờ ở ngoại quốc, xa lạ tiếng người

Tôi thương nhớ lời nói của người yêu hờn dỗi

Lời Mẹ tôi thường vỗ về tôi

Có tôi nhớ tiếng ông bà hàng xóm

Tiếng anh chiến sĩ, say rượu, cười vang

Có tôi nhớ tiếng bé đùa ngoài nắng

Tiếng êm ái, tiếng tôi gọi: Việt Nam!

Bài này gợi lại những âm thanh của thủ đô miền Nam. Bài Thương Nhớ Saigon soạn ngay sau đó gợi lại hình ảnh thành phố những ngày chưa bị thay tên: Saigon ơi! Tôi thương và tôi nhớ

Tôi nhớ Saigon, mà như nhớ người tình

Từng hàng cây lung linh, từng bóng mát

Tôi nhớ từng nhà, từng khu phố hiền lành

Từng buổi trưa đi trên đại lộ tươi sáng

Phố xá Saigon, rộn ràng mạch sống tưng bừng

Từng chiều êm yên vui về trong ngõ vắng

Gió mát Saigon mơn trớn tình nhân.

Những đêm không trăng, soi hồn vào ngọn hỏa châu

Sớm mai sôn sao, chim đậu cột đèn gọi nhau

Tháng năm trôi mau, giữa Saigon yêu

Kỷ niệm thật nhiều

Cùng nắng sớm với mưa chiều.

Saigon ơi! Yêu tôi xin chờ tôi nhé

Tôi sẽ trở về để hôn những vỉa hè

Của Thành Đô, cao sang và say đắm

Chia sớt tủi hờn và xây đắp tình nồng

Saigon ơi! Dù có thay tên

Mà người yêu còn nhớ không quên

Chẳng bao giờ quên!

Cùng một lòng thương nhớ Saigon, trong thời điểm này, một số lớn thi sĩ, nhạc sĩ ở trong và ngoài nước như Nguyễn Đình Toàn, Nam Lộc, Hoàng Thi Thơ, Song Ngọc v.v... cũng soạn ra những bài như Saigon Ôi Vĩnh Biệt, Saigon Niềm Nhớ Không Tên, Saigon Vĩnh Biệt Tình Ta, Saigon Bây Giờ Buồn Không Em, Saigon Của Tôi, Saigon Ôi Đã Hết... Tôi đã có lúc băn khoăn tự hỏi: Tại sao lũ nghệ sĩ chúng tôi không khóc một nước Việt Nam mà lại chỉ khóc một thành đô? Về sau tôi mới ngộ ra rằng đó là phản ứng của nhân dân Việt Nam trước việc thay tên Saigon bằng tên Thành Phố Hồ Chí Minh. Người ta có thể không đặt phần quan trọng vào việc thay đổi danh hiệu của chế độ dù người ta cũng đã nhạo báng cái tên xã hội chủ nghĩa bằng đủ mọi danh từ như xếp hàng cả ngày, xạo hết chỗ nói, xuống hố cả nút v.v... Nhưng đổi tên Saigon là Thành Phố Hồ Chí Minh là một sự áp đặt bất chính, trịch thượng của kẻ chiến thắng bằng bạo lực. Giới soạn nhạc ồ ạt phản đối bằng những bài hát kể trên. Tị nạn ca của tôi còn là những bài như Dấu Chân Trên Tuyết, cái tên có lẽ là dư âm của bài Des Pas Sur La Neige của Debussy nhưng nội dung thì buồn lắm: Dấu chân trên tuyết của một người lữ thứ

Như mồ chôn một quá khứ nặng nề

Dấu chân sâu đậm giữ nguyên niềm hờn tủi

Của một người xa nơi miền ấm, nắng vui.

Dấu chân be bé của mẹ già xứ nóng

Sao buồn hơn một vệt bước trong bùn?

Dấu chân khô lạnh chứa muôn vàn khổ nhục

Của mẹ lìa con hay vợ lỡ xa chồng.

Đó còn là dấu chân tung toé của lũ trẻ thơ đùa rỡn... Nếu đó là dấu chân êm ái của vài lứa tình nhân, nó cũng không che lấp được nỗi sầu xa tổ quốc. Tất cả đều chỉ là dấu chân bạc phước của những người vắng quê hương... Dấu chân trên tuyết của bao người xa xứ

Tan dần khi làn nắng ấm Xuân về

Nếu trên con đường đã mọc loài cỏ dại

Thì còn hằn in một vài dấu chân người

Thì còn trong tim ta, đậm dấu chân người.

Bài 1954 Cha Bỏ Quê - 1975 Con Bỏ Nước nói lên sự mất mát to lớn của hai thế hệ người Việt, khi cả đời cha lẫn đời con, trước kia và bây giờ, đều phải xa lánh chế độ độc tài, bỏ nhà, bỏ nước ra đi: Một ngày năm bốn, cha bỏ quê xa

Chốn đã chôn rau, cắt rốn bao nhiêu đời

Một ngày năm bốn, cha bỏ phương trời

Một miền Bắc tối tăm mưa phùn rơi.

Một ngày năm bốn, cha bỏ Sơn Tây

Dắt díu con thơ, vô sống nơi Biên Hoà

Dù là xa đó cũng là quê nhà

Và miền nắng soi vui gia đình ta.

Một ngày bẩy lăm, con bỏ nước ra đi

Hai mươi năm là hai lần ta biệt xứ

Giờ cha lưu đầy, ở ngay trên đất ta

Và giờ con lưu đầy ở đây trên xứ lạ...

.....

Một ngày năm bốn, cha lùi quê hương

Lánh Bắc vô Nam, cha muốn xa bạo cường

Một ngày bẩy lăm, đứng ở cuối đường

Loài quỷ dữ xua con ra đại dương...

Bị ám ảnh bởi sự thay tên của Saigon, tôi có đoạn hát:

Một ngày bẩy lăm, con bỏ hết giang sơn

Hai mươi năm tình, yêu người, yêu cuộc sống

Giờ nơi nước mình, niềm đau thay nỗi vui

Saigon đã chết rồi, phải mang tên xác người.

Vẫn là một ước mong ''qui về một mối'' sau khi chịu cảnh tan tác chia ly: Một ngày dĩ vãng, ôi gần, hay xa

Đất nước hai phen chứng kiến bao chia lià

Đời của cha, con: hai lần vẫy chào

Chào từ giã quê hương trong khổ đau.

Không phải lúc nào cũng mở miệng ra là nói mất nước, mất hết, trong bài 1954 Cha Bỏ Quê - 1975 Con Bỏ Nước này, tôi chỉ nói tới chuyện phải bỏ quê bỏ nước vì lý tưởng tự do, dân chủ. Tôi còn khẳng định không mất quê hương qua ca khúc Quê Hương Còn Đó. Và đó là niềm vui của chúng ta: Ta không mất quê hương

Vì quê hương còn đó

Ta có xa cửa nhà

Là vì yêu đời tự do.

Quê hương giấu trong tim

Hồn mang thêm tổ quốc

Ta sống nơi lưu đầy

Lòng ta vẫn không đổi thay...

.......... Trong bài này, tôi nói tới lòng yêu nước của chúng ta không bao giờ đổi thay, còn được nuôi dưỡng thêm bằng Đức Tin: Nam mô Quan Thế Âm

Từ bi ngôi bồ tát

Lạy Đức Mẹ Ma-ria

Hiền hòa cứu nguy đời ta.

Ta đi giữa đêm đen

Mà ta không lạc lối

Ta sống hơn mọi người

Vì lòng sáng ngời niềm Tin...

Tất cả những tị nạn ca vừa kể đều được soạn theo âm giai Tây Phương. Tôi trở về với ngũ cung qua bài Tình Nhân Loại Nghĩa Đồng Bào: Trời cho anh được hơn muông thú

Sinh ra đời với kiếp con người

Trời cho anh bộ tim khối óc

Cho linh hồn, cho biết buồn vui.

Mẹ cho anh còn hơn thế nữa

Cho tấm lòng không thiếu không thừa

Niềm vui hay niềm đau thấp tho ng

Anh yêu người, giun dế còn thương.

Qua bài này, tôi nhắc nhở những ai đang trong cơn khủng khoảng tinh thần hãy nên nhớ tới Mẹ Việt Nam, cội nguồn của chúng ta và cũng là nguồn gốc của tình yêu và lòng tha thứ. Trong cơn thống khổ, nếu ta tìm tới yếu tố Trời, Phật để được cứu rỗi thì ta cần biết rằng yếu tố MẸ cũng rất là quan trông. Khi Phật cho em bàn tay măng búp, xoa cõi đời chan chứa đau buồn, lệ em rơi thập phương, muôn hướng... khi em nhìn thấy cõi trầm luân... thì Mẹ cho em nhìn thấy luôn cảnh đất nước hoang tàn. và Mẹ ru em lời ru tranh đấu cho dân mình ra thoát lầm than... Với những người đang cầm vận mệnh đất nước ở trong tay, và đang để cho nước nhà lâm vào cảnh nguy nàn, Mẹ mong sao cho họ có ngày biết rõ lỗi lầm, biết hối tiếc, biết khiêm tốn, biết đổi thay: Người van lơn, lạy ơn Thiên Chúa.

Ban cho người Bác Ái, Khiêm Nhường

Tình yêu thương nở trên th nh gi

Xin mang tội thế giới gần xa.

Mẹ xin cho người cầm vận nước

Hối tiếc vì đã rõ lỗi lầm

Gục đầu đi, Mẹ cho khiêm tốn

Khiến giống nòi sẽ thoát lầm than. Sau Trời, Phật là cuộc đời. Nếu cuộc đời cho ta bàn tay sắt đá, với bước chân dài đi khắp cõi đời, và nếu của thiên nhiên, của chung không chiếm, biết chia nhau thì chúng ta sẽ sống bình yên. Sau tấm lòng, cái nhìn, sự khiêm tốn, Mẹ còn cho ta: ... ngàn năm sử sách

Nước non mình bao lúc nguy nàn

Bàn tay ta cùng giơ tay nắm

Thương nhau nhiều nên có Việt Nam... --------------------------------1 Tôi rất mang ơn Ngọc Chánh vì anh là người tổ chức cuộc vượt biên và cho các con tôi đi theo. Qua tới Hoa Kỳ, Ngọc Chánh lăn xả vào nghề phát hành băng nhạc, rồi mở nhà in PERFECT PRINTING, nhà dancing RITZ... và cho tới bây giờ vẫn là người thành công độc nhất trong giới mở night club.