Bố trí xong như thường lệ, anh ngồi tính giờ.Theo anh tính thì còn phải đợi bọn Đức chừng bốn tiếng nữa, vì thế anh cho phép đơn vị ăn nóng, cứ hai người một cà mèn. Lida Brichkina xung phong nấu nướng, anh bổ xung them cho cô hao người phụ việc và ra lệnh đun nấu không được có khói.- Tôi mà thấy khói là tôi đổ cả nồi xuống bếp ngay đấy. Rõ chưa?- Rõ – Lida nói, giọng yếu ớt.- Chưa, chưa rõ đâu, đồng chí chiến sĩ ạ. Tôi chỉ cho là rõ khi đồng chí hỏi mượn tôi cái rìu và cử những người phụ việc đi chặt cành khô mà thôi. Mà phải bảo họ chặt cái cây nào không có meo bám, khô khốc. Như thế mới đượm lửa và không có khói.Lệnh là lệnh thế thôi, chứ anh vẫn tự mình đi chặt củi và nhóm bếp làm mẫu. Đến lúc anh và hạ sĩ Ôxianina về vị trí, anh vẫn chăm chú nhìn bếp, quả nhiên không thấy chút khói nào cả, chỉ thấy những vầng không khí rung rinh trên mấy tảng đá, phải tinh mắt lắm mới thấy, mà bọn Đức thì làm sao có được những cặp mắt như vậy.Trong lúc bộ ba đang nấu cháo, Vaxkốp và hạ sĩ Ôxianina và chiến sĩ Kômenkôva đi thămt thú khắp các hốc núi.Họ xác định vị trí đứng bắn, chọn các điểm mốc lấy hướng. Khoảng cách từ các điểm đứng đến điểm mốc Vaxkốp tự mình đo bằng bước chân và ghi vào bản đồ chiến đấu theo đúng quân lệnh.Lúc ấy có tiếng gọi ăn cơm, họ ngồi thành từng nhóm hai người như lúc đi đường và Vaxkốp ăn chung với Guốcvích.Tất nhiên, cô ăn rất dè dặt, thường chỉ ngồi khua thìa không, còn bao nhiêu cháo để cho anh cả. Chuẩn uý không hài lòng,bảo:- Sao cứ khua thìa mãi thế, đồng chí phiên dịch. Đồng chí biết không, tôi có phải là người đang yêu đâu, đừng trút cho tôi như thế. Đồng chí phải ăn như một chiến sĩ thực thụ chứ.- Em vẫn ăn đấy chứ - và cô mỉm cười.- Tôi biết rồi! Cô gầy như con chim chết rét ấy.- Tạng người em nó thế đấy.- Tạng người? …Brichkina cũng có tạng người y như tất cả chúng ta.Mình mẩy người ta cũng là còn để mà nhìn nữa chứ …Ăn xong lại uống chè đàng hoàng: lúc đi trên đường Vaxkốp đã hái được một ít lá việt quất bây giờ đem ra nấu uống. Họ nghỉ ngơi nửa tiếng, sau đó chuẩn uý ra lệnh tập hợp.- Nghe lệnh chiến đấu!- anh bắt đầu nói, giọng trang trọng, mặc dù trong lòng anh cũng có phần nghi hoặc không biết mình ra lệnh như thế đúng hay sai – Quân địch gồm hai tên Đức vũ trang tận răng tiến về phía hồ Vôpi nhằm mục đích bí mật đến đường sắt Kirốp và kênh đào Bạch Hải – Bantích mang tên đồng chí Stalin. Đơn vị chúng ta có sáu người được lệnh phòng ngự hẻm núi Xiniukhina nhằm bắt làm tù binh quân giặc.Bên trái chúng ta là hồ Vôpi, bên phải chúng ta là hồ Lêgôn …- Chuẩn uý ngừng lại ho một tiếng, bối rối nghĩ rằng lẽ ra đầu tiên phải viết lệnh này ra giấy, rồi anh lại nói tiếp: - Tôi quyết định sẽ đón bắt địch ở ngay vị trí chính, không nổ sung mà buộc chúng phải đầu hang.Nếu chúng kháng cự ta sẽ giết một tên, còn tên kia ta bắt sống. Ở vị trí dự bị chúng ta sẽ để đồ đạc và cử chiến sĩ Chetvêrtak canh giữ.Mọi hoạt động chiến đấu đều phải có lệnh của tôi.Người dự bị thay thế tôi là hạ sĩ Ôxianina, và nếu Ôxianina không thể chiến đấu được thị Guốcvích sẽ thay.Ai hỏi gì không?- - Tại sao tôi lại là dự bị? – Galia Chetvêrtak hậm hực hỏi.- Câu hỏi không chính đáng, đồng chí chiến sĩ ạ. Đã lệnh thì đồng chí cứ thi hành.- Galia, cậu là quân dự bị của bọn mình, - Ôxianina nói- Hết thắc mắc, mọi việc đều rõ – Kômenkôva vui vẻ nói.- nếu rõ, tôi đề nghị đi nhận vị trí.Anh dẫn mọi người đi đến các vị trí mà anh đã cùng Ôxianina hoạch định từ trước, chỉ dẫn cho từng người các mốc định hướng rồi lại căn dặn mọi người phải nằm im như chuột.- Không ai được động đậy.Tôi sẽ là người đầu tiên nói chuyện với chúng.- Bằng tiếng Đức chứ? – Guốcvích hóm hỉnh hỏi.- Bằng tiếng Nga - chuẩn uý nói, giọng gay gắt - Nếu chúng không hiểu, đồng chí sẽ phiên dịch. Rõ chưa?.Mọi người im lặng.- Nếu đến lúc chiến đấu mà các đồng chí cứ thò đầu ra thế kia thì không có y tá nào bên cạnh đâu.Mà mẹ già cũng không nốt.Anh nói chuyện mẹ già thật không đúng lúc. Vì thế anh đâm ra cáu: bắn nhau thật chứ có phải trong trường bia đâu!- Đánh thằng Đức thì phải đánh từ xa. Cứ lúng túng với súng thì nó găm đạn vào mặt như ruồi ngay. Vì thế tôi ra lệnh dứt khoát là phải nằm im.Cứ nằm im, bao giờ tôi ra lệnh “bắn!“ mới được động tĩnh. Còn nếu không thì thân đàn bà …- Nói đến đây Vaxkốp ngừng lại, khoát tay một cái - Hết.Chỉ thị có thế thôi! Anh bố trí bộ phận quan sát, cứ hai người một lần cho bốn mắt cùng nhìn rõ.Còn chính anh trèo lên một chỗ cao hơn đưa ống nhòm quan sát một góc rừng, anh nhìn đến lúc chảy nước mắt ra mới thôi.Mặt trời đã gác núi, nhưng tảng đá Vaxkốp nằm lúc nãy bây giờ vẫn âm ấm. Chuẩn uý đặt ống nhòm xuống, nhắm mắt lại cho đỡ mỏi. Và ngay lập tức tảng đá âm kia bỗng tròng trành nhẹ nhàng và bỗng trôi vào chốn nào đó tịch mịch. Vaxkốp không kịp nhận ra rằng mình đã thiu thiu ngủ.Dường như anh cảm thấy và nghe thấy được tiếng gió reo rì rào, tựa hồ như anh đang nằm trên chiếc lò sưởi kiểu Nga, như anh đã quên không trải vải gai, mà đáng nhẽ điều đó anh phải nói cho mẹ anh biết.Thế rồi anh bỗng nhìn thấy mẹ anh dáng người nhanh nhẹn, thấp bé, đã nhiều năm bà chỉ được ngủ chập chờn từng giấc ngắn ngủi một cách trộm lén như phải ăn cắp từ chính cuộc đời nông dân khó nhọc của bà.Anh nhìn thấy đôi bàn tay gầy guộc đến mức không thể tưởng tượng được với những ngón tay chịu lam lũ và giá lạnh đã từ lâu không co lại được nữa.Anh cũng nhìn thấy cả khuôn mặt nhăn nheo như chiếc bánh nướng, những giọt nước mắt trên đôi má héo hon và anh hiểu rằng cho đến bây giờ mẹ anh vẫn đang ngồi khóc thằng em Igo đã chết và than thân trách phận.Anh muốn nói với mẹ anh một lời âu yếm, thì có một người nào đó đụng vào chân anh, anh coi cha là cha của anh và sợ chết khiếp.Anh mở choàng mắt ra: Ôxianina trèo lên phiến đá và chạm phải chân anh - Bọn Đức hả?…- Ở đâu? …- Ôxianina sợ hãi hỏi.- Quỷ thật …Cứ tưởng.Rita Ôxianina nhìn anh một hồi lâu, mỉm cười:- Anh Phêđốt Epgraphôvích, anh ngủ đi.Em mang áo cho anh đắp nhé.- Ôxianina, không phải.Tôi rất mệt.Phải hút một điếu mới được.Anh chui xuống dưới.Sau mộ tảng đá Kômenkôva đang ngồi chải đầu.Mái tóc cô tung ra không thấy lưng đâu cả. Cô đưa lược ra sau lưng, tay với không tới nên cứ phải chộp chộp.Mái tóc của cô dày dặn, mượt mà và óng ánh như những sợi đồng. Đôi tay cô di động trên đó trông thật nhẹ nhàng uyển chuyển.- Tóc nhuộm đấy à? - chuẩn uý hỏi xong bỗng thấy sợ hãi vì cô ấy sẽ cho một câu độc địa và thế là hết chuyện, sự đời thường vẫn vậy.- Tóc trờ cho đấy. Bù xù quá phải không anh?- Không hề gì - Anh không sợ Lida Brichkina trông thấy à.Mắt nó tinh lắm đấy.- Được, được, chỉnh đốn quân phục đi …Quỷ thật, lại buột miệng ra cái câu ấy! Chả là trong điều lệnh có dạy.Không làm thế nào quên được, Vaxkốp, mày là một con gấu, một con gấu đần độn!…Chuẩn uý cau mày.Anh hút một hơi thuốc.Khói thuốc cuộn quanh người mù mịt- Đồng chí chuẩn uý này, đồng chí đã có vợ chưa?Anh nhìn cô và thấy qua mái tóc màu hung rực rỡ như lửa một con mắt xanh lơ nhìn ra. Đôi mắt này có sức tàn phá như một cỗ đại bác một trăm năm mươi hai ly vậy.- Có vợ rồi, đồng chí chiến sĩ Kômenkôva ạAnh bật ra câu nói dối ấy một cách tự nhiên. Như thế là càng tốt. Chả là anh đang đi bố trí trận địa cho tiểu đội mà.- Thế chị ấy ở đâu?- Ở đâu ấy à? Ở nhà - Thế còn các cháu?- Các cháu? …- Vaxkốp thở dài – Có một thằng bé con mà nó chết ngay trước chiến tranh rồi.- Mất rồi? …Cô hất mái tóc ra sau lưng, nhìn anh. Cô như nhìn thẳng vào tâm hồn anh, đúng là xoáy vào tâm can anh.Rồi cô không nói gì thêm.Không an ủi.Không đùa cợt.Không vu vơ. Chính thế Vaxkốp lại không chịu được. Anh thở dài:- Mẹ tôi không giữ được cháu …Anh nói rồi lại thấy hối tiếc, đến nỗi anh nhảy bật lên, sửa lại quần áo như đi hội thao vậy.- Ôxianina, phía đằng ấy thế nào?- Không có gì lạ, đồng chí chuẩn uý ạ - Tiếp tục quan sát!Rồi anh đi tiếp hết chỗ người này sang chỗ người kia.Mặt trời đã lặn lâu nhưng vẫn còn sang tựa hồ như trước lúc rạng đông cho nên ngồi sau tảng đá chiến sĩ Guốcvích vẫn đọc sách được.Cô lẩm nhẩm ngâm ngợi cái gì như thể cầu kinh.Chưa đến gần, Vaxkốp đã nghe thấy:Đất Nga đau khổ thê lương

Sinh ta vào những năm trường gian khổ

Ấu thơ nào biết đi đâu

Tử sinh cũng đã qua cầu, nào quên

Biết bao năm tháng triền mien!

Quật cương có phải? ước mong có là?

Máu xương dành lấy tự do

Buồn vui thành nếp nhăn cho mặt người…- Cô đọc cho ai nghe thế! - anh lại gần hỏi.Cô phiên dịch bối rối ( lẽ ra theo lệnh là cô phải quan sát, quan sát thật kỹ ).Cô liền bỏ sách xuống định đứng dậy, chuẩn uý khoát tay - Tôi hỏi là cô đọc cho ai nghe kia mà?- Chả cho ai cả.Em đọc cho em thôi.- Thế việc gì phải đọc thành tiếng?- Thơ mà lại.- À … - Vaxkốp không hiểu.Anh cầm sách lên xem: một quyển sách mỏng dính bằng cuốn hướng dẫn cách bắn bằng súng phóng lựu.Anh giở thử vài trang thấy cay cả mắt.