Con tàu bay không cao lắm, nhắm về hướng Tây Bắc. Los và người Sao Hỏa hói đầu ở lại trên boong. Guxev vào trong con tàu với tốp lính.Trong buồng tàu sáng sủa màu vàng rơm, Guxev ngồi xuống chiếc ghế đan và nhìn những người lính gầy gò, mũi nhọn, cặp mắt đo đỏ cứ nhấp nháy như mắt chim. Sau đó anh ta rút ra chiếc hộp thuốc lá quý báu bằng sắt tây, - suốt bảy năm ở trên các mặt trận, anh không rời cái hộp này bao giờ, - vỗ vào nắp hộp, - “Chúng ta hút một chút nào, các đồng chí”, - rồi mời thuốc.Những người Sao Hỏa sợ hãi lắc đầu. Một người dù sao cũng nhón lấy một điếu, xem xét kĩ, ngửi ngửi rồi cất vào túi chiếc quần trắng. Đến khi Guxev châm lửa, tốp lính hoảng hốt lùi xa ra, thì thầm với nhau bằng thứ tiếng líu ríu như chim:- Sokho tao tavra sokho om.Những gương mặt đo đỏ, mũi nhọn của họ khiếp hãi nhìn xem “sokho” nuốt khói như thế nào. Nhưng dần dần, họ quen mũi, yên tâm trở lại và lại ngồi vào gần Guxev.Guxev không bận tâm lắm đến việc mình không biết tiếng nói của người Sao Hỏa, bắt đầu kể cho những người bạn mới về nước Nga, về chiến tranh cách mạng, về những chiến công của mình.- Guxev là họ của tôi Guxev là lấy từ chữ Gus(1): một loài chim to khỏe ở Trái Đất. Từ thuở cha sinh mẹ đẻ, chưa bao giờ các anh được trông thấy đâu. Tôi tên là Alecxei Ivanovitr. Tôi đã từng chỉ huy không phải là một trung đoàn, mà là cả một sư đoàn kỵ binh. Tôi chiến đấu ghê lắm nhé. Chiến thuật của tôi thế này: có súng máy hay không cũng mặc, tôi cứ tuốt gươm trần - “hàng đi, lũ chó đẻ!” - Và vung tay lên chém. Cả tôi cũng bị chém nhiều nhát rồi, nhưng tôi đếch cần. Ở Viện hàn lâm quân sự chúng tôi, thậm chí người ta còn dạy một giáo trình đặc biệt: “Cách chém của Alecxei Guxev”, - các anh không tin à? Người ta còn mời tôi chỉ huy một quân đoàn. Guxev đưa móng tay hất lệch cái mũ, gãi gãi sau tai. - Nhưng tôi ngán rồi, tôi xin kiếu. Tôi đã chiến đấu bảy năm, thế là đủ. Vừa lúc ấy, ông Los gọi tôi, van nài: “Anh Guxev, thiếu anh thì tôi không thể nào bay lên Sao Hỏa được”. Thế là tôi đã bay lên đây, xin chào các anh.Những người Sao Hỏa nghe và rất ngạc nhiên. Một người đem ra cái lọ đựng chất nước nâu nâu, thơm mùi nho. Guxev rút trong túi ra nửa lít rượu mang từ Trái Đất lên. Những người Sao Hỏa uống rồi nói ú a ú ớ. Guxev vỗ lưng họ và cũng nói luôn mồm. Sau đó, anh ta bắt đầu lôi trong túi ra trăm thứ bà rằn, rủ tốp lính trao đổi. Những người Sao Hỏa mừng rỡ đưa cho anh những đồ bằng vàng để lấy con dao díp, mẩu bút chì, lấy chiếc bật lửa kì lạ làm bằng vỏ đạn.Trong khi đó, Los tì khuỷu tay vào mạn tàu, nhìn vùng bình nguyên mấp mô buồn tẻ đang trôi xa dần ở phía dưới. Anh nhận ra ngôi nhà anh đã đến chiều qua. Khắp nơi đầy những đống đổ nát giống như thế, những đám cây, những con kênh cạn, Chỉ tay vào khoảng hoang mạc đó, Los tỏ vẻ băn khoăn: tại sao cả vùng này lại bị bỏ đi và chết chóc như vậy? Cặp mắt lồi của người hói bỗng trở nên dữ tợn. Ông ta ra hiệu, và con tàu vút lên, bay thành hình vòng cung về phía đỉnh dãy núi hình răng cưa.Mặt trời đã lên cao, các đám mây đã biến mất. Các cánh quạt quay vù vù, khi tàu rẽ hoặc lên cao, chúng rít lên, những cái cánh mềm chuyển dịch, cánh quạt thẳng đứng quay tít. Los nhận thấy ngoài tiếng cánh quạt và tiếng gió thổi vào các cánh và cột, không còn một tịếng động nào khác: các máy móc chạy êm ru. Mà anh cũng chẳng trông thấy các máy móc đâu. Chỉ ở trục mỗi cánh quạt có một cái hộp tròn quay tít. Còn trên đỉnh cột trước và cột sau có hai cái lẵng hình bầu dục bằng sợi bạc nổ lách tách.Los hỏi người Sao Hỏa tên các thứ và anh ghi lại. Sau đó, anh rút trong túi ra cuốn sổ có các hình vẽ ban nãy, yêu cầu ông ta phát âm những cái hình chữ nhật. Người Sao Hỏa kinh ngạc nhìn cuốn sổ. Mắt ông ta lại trở nên lạnh lùng, cặp môi mỏng cong lại ghê tởm. Ông ta thận trọng cầm lấy quyển sổ trong tay Los rồi quẳng ra ngoài thành tàu.Vì con tàu bay cao, vì không khí loãng, Los thấy tức ngực, nước mắt chảy giàn giụa. Thấy vậy, người Sao Hỏa ra hiệu cho tàu hạ thấp xuống. Giờ đây, con tàu bay trên những khối đá hoang vu màu đỏ như máu. Dãy núi ngoằn ngoèo và rộng kéo dài từ Đông Nam lên Tây Bắc.Ở mé dưới, bóng con tàu chạy lên những bờ vực đứt đoạn, những mạch mỏ kim loại lấp lánh, những sườn dốc dựng đứng mọc đầy rêu, bóng con tàu như rơi tõm vào các vực thẳm sương mù, như đám mây thoáng qua phủ lên những đỉnh núi phủ băng chói sáng, những khối băng phẳng như gương. Đây là một vùng hoang dã không có người ở.- Lidiadira, - người Sao Hỏa hất đầu về phía dãy núi và nói, để lộ những chiếc răng nhỏ bóng loáng ánh kim loại.Trong khi nhìn những khối đá khiến anh buồn rầu nhớ tới phong cảnh chết chóc của một hành tinh bị vỡ, Los thấy trong đống đá ở một vực thẳm có bộ khung một con tàu bị đổ ngược ra, - những mảnh kim loại màu bạc tung tóe xung quanh bộ khung. Xa hơn nữa, sau một khối đá, nhô lên cái cánh gãy của một con tàu thứ hai. Bên phải, con tàu thứ ba méo mó bị xuyên thủng qua một mỏm đá hoa cương nhọn.Đâu đâu anh cũng trông thấy mảnh vụn của những cái cánh lớn, những bộ khung bị vỡ, những thanh sắt đâm tua tủa. Đó là một bãi chiến trường. Tưởng như những con quỷ đã bị quẳng xuống các khối đất đá khô cằn này.Los liếc nhìn sang người Sao Hỏa ngồi bên cạnh. Ông ta đưa tay giữ lấy cổ áo và bình thản nhìn bầu trời. Bay ngược chiều con tàu là những con chim cánh dài giăng thành một hàng. Kìa, chúng bay vút lên, lấp loáng những cái cánh màu vàng trên nền trời xanh sẫm, rồi chúng bay sang mé khác. Dõi theo cánh chim đang hạ dần, Los trông thấy làn nước đen của một cái hồ hình tròn nằm sâu giữa các khối đá.Những bụi cây loăn xoăn mọc xung quanh bờ hồ. Đàn chim màu vàng đổ xuống bên mép nước.Mặt hồ gợn sóng lăn tăn, rồi như sôi lên, từ giữa hồ phun lên một tia nước mạnh, tia nước tóe ra rồi rơi xuống.- Xoam, - người Sao Hỏa nói, vẻ đắc thắng.Dãy núi đã hết. Ở phía Tây Bắc, qua những làn không khí oi bức, trong suốt, đã hiện ra một bình nguyên màu vàng và lấp loáng những khoảng nước rộng. Người Sao Hỏa giơ tay về phía nơi xa mờ sương tuyệt đẹp và mỉm cười nói:- Adora.Con tàu hơi tăng độ cao. Làn không khí ẩm ướt, ngọt ngào phả vào mặt và ù ù trong tai. Adora là một bình nguyên trải rộng, rực rỡ.Những con kênh đầy nước chạy ngang dọc, những đám cây cối màu da cam những bãi cỏ tươi vui màu hoàng yến. Adora, nghĩa là niềm vui, giống như những bãi cỏ mùa xuân vàng nhạt thường hiện ra trong giấc mơ ở thời thơ ấu xa xôi.Trên các con kênh có nhiều xà lan rộng bằng kim loại. Dọc bờ kênh, rải rác những ngôi nhà xinh xắn màu trắng, những con đường như hoa văn trong các khu vườn. Đâu đâu cũng thấy người Sao Hỏa.Một số người nhấc mình ra khỏi mái nhà phẳng và bay như con dơi qua khoảng nước hoặc ra sau rừng. Trong các bãi cỏ, đâu đâu cũng lấp loáng những vũng nước, những dòng suối. Adora là một vùng thật tuyệt diệu.Cuối bình nguyên có một khoảng nước rộng gợn sóng lăn tăn, lấp lánh ánh mặt trời. Tất cả các con kênh chạy ngoằn ngoèo đều đổ vào đấy. Con tàu bay về phía đó, và rốt cuộc, Los trông thấy một con kênh to, thẳng. Dải bờ đằng xa của nó chìm trong màn sương ẩm ướt. Dòng nước đục vàng vàng của con kênh lờ đờ chảy dọc theo vách đá dốc nghiêng.Chúng tôi bay rất lâu. Quãng cuối kênh, từ dưới nước nhô lên một mép tường đều đặn, có hai đầu chạy xa tít đến tận sau đường chân trời. Bức tường cứ lớn dần. Bây giờ đã có thể trông rõ những khối xây lớn mọc đầy bụi cây ở giữa các khe. Họ bay tới gần một khu hồ khổng lồ đầy nước. Phía trên mặt nước ở nhiều chỗ có những tia nước phun ngầu bọt...- Ro, - người Sao Hỏa nói, giơ một ngón tay lên với vẻ trịnh trọng.Los rút trong túi ra cuốn sổ tay, tìm hình vẽ những đường, những điểm trên Sao Hỏa mà anh mới phác vội ngày hôm qua. Anh giơ hình vẽ ấy cho người Sao Hỏa xem và chỉ xuống hồ chứa nước ở dưới. Ông ta chăm chú nhìn, cau mày, cuối cùng ông ta hiểu ra và mừng rỡ gật đầu, dùng ngón tay út khoanh một trong những điểm trên bản vẽ.Nhoi người qua thành tàu, Los trông thấy hai con kênh thẳng và một con kênh cong đầy nước từ hồ tỏa ra. Hóa ra, điều bí mật là thế này: các vệt tròn trên Sao Hỏa là những hồ chứa nước, còn các đường gãy khúc theo hình tam giác và bán nguyệt là những con kênh.Nhưng ai có thể xây dựng nên những bức tường khổng lồ kia? Los ngoảnh sang nhìn người Sao Hỏa. Ông ta trề môi dưới ra, giơ hai tay lên trời:- Tao khaxkha ro khamagaxitl.Bây giờ, con tàu bay qua một bình nguyên khô cháy. Trên đó có lòng kênh cạn - con kênh thứ tư, - màu đỏ, rất rộng, với nhiều hàng cây đều đặn như được gieo trồng. Có lẽ đó là một trong những tuyến của mạng lưới kênh mương thứ hai - những hình mờ nhạt trên mặt Sao Hỏa.Bình nguyên chuyển dần thành những gò đồi thấp. Tiếp đến đường nét màu xanh da trời của những ngọn tháp có lưới chắn. Trên cột giữa của con tàu, các sợi dây dựng lên và tóe lửa. Sau các quả đồi ngày càng hiện ra nhiều những ngọn tháp có lưới chắn, những tòa nhà xây thành từng tầng bậc. Từ trong nắng nổi lên một thành phố lớn với những vệt thẫm lấp lánh ánh bạc.Người Sao Hỏa nói:- Xoaxera!