Trong bữa ăn sáng, Guxev bảo:- Ông Los, thế này thì không ổn. Chúng ta bay xa lắc xa lơ, để rồi vào ngồi ở chốn khỉ ho cò gáy này ư? Chúng ta bay, đâu phải đến đây để tắm mát trong bể nước. Có lẽ họ không cho chúng ta vào thành phố. Cái lão râu dài ấy mà, ông nhớ không, lão cau mày trông có vẻ khó chịu lắm. Ôi, ông Los, chúng ta phải dè chừng lão. Bây giờ chúng ta được ăn, được uống, nhưng rồi sau đó sẽ ra sao?- Đừng nóng vội, anh Guxev, - Los vừa nói vừa nhìn những bông hoa màu thiên thanh mùi hăng hăng, ngòn ngọt, - chúng ta cứ sống, cứ quan sát xung quanh. Họ thấy chúng ta không nguy hiểm, họ khắc cho chúng ta vào thành phố thôi.- Ông Los, không biết ông thế nào, chứ tôi, tôi đến đây không phải để tắm mát.- Vậy theo anh, chúng ta phải làm gì?- Ông hỏi nghe đến lạ, ông Los, ông ngửi hoa đã chán chưa đấy?- Anh định cãi nhau à?- Không đâu. Nhưng nếu ngồi ngửi hoa, thì cứ ngồi ở Trái Đất mà ngửi bao nhiêu chả được. Tôi nghĩ rằng, nếu chúng ta là người đầu tiên đến đây, thì bây giờ Sao Hỏa là của chúng ta, của đất nước Xô Viết. Cần phải củng cố điều đó.- Guxev, anh kì cục quá.- Để rồi xem tôi với ông, ai là người kì cục, - Guxev sửa lại dây lưng, nhún vai. Mắt anh ta nheo nheo ranh mãnh. - Việc này khó, chính tôi cũng hiểu thế: chúng ta chỉ có hai người. Cần phải làm thế nào để họ nộp cho chúng ta một lá đơn xin gia nhập nước Cộng hòa liên bang Nga. Tự nhiên thì họ chả nộp đơn đâu, rõ ràng như vậy.Nhưng ông thấy đấy: trên Sao Hỏa này, chưa phải mọi chuyện của họ đều đã ổn cả. Việc này thì tôi nhận xét tinh lắm.- Anh định làm một cuộc cách mạng à?- Biết nói thế nào được nhỉ, ông Los, để rồi xem sao. Chúng ta sẽ mang cái gì về Pet'rograd? Mang con nhện khô chăng? Không, chúng ta sẽ trở về và sẽ đưa lá đơn ra: Đây, đơn của hành tinh Sao Hỏa xin gia nhập nước Cộng hòa liên bang Nga. Bấy giờ ở châu Âu mọi người mới sôi lên. Ở đây, chỉ riêng vàng bạc thôi, có đem cả đoàn tàu chuyên chở cũng chả hết.Los trầm ngâm nhìn anh ta: không thể nào hiểu đựợc Guxev nói đùa hay nói thật. Đôi mắt ranh mãnh của anh ta cười cười, nhưng vẫn cứ toát lên một ánh sôi nổi thực sự.Los lắc đầu, rồi vừa đặt tay vào những cánh hoa thiên thanh trong suốt của một bông hoa lớn, vừa trầm ngâm nói:- Tôi không hề nghĩ bay lên Sao Hỏa làm gì. Tôi bay để mà bay đến nơi thôi. Có thời kì những kẻ chinh phục trang bị cho một con tàu rồi đi tìm đất mới. Từ sau biển cả hiện ra một dải bờ xa lạ. Con tàu vào cửa sông. Viên thuyền trưởng bỏ chiếc mũ rộng vành ra và lấy tên mình đặt cho vùng đất ấy. Sau đó, ông ta cướp bóc trên bờ. Ừ, có lẽ anh nói đúng: mới chỉ bơi đến bờ thì còn quá ít, phải chất tài sản quý lên đầy con tàu nữa. Chúng ta sẽ được ngó nhìn vào một thế giới mới - có tài sản nào bằng! Sự thông thái và hiểu biết - đó là cái chúng ta cần chuyên chở trên con tàu của chúng ta.- Ông Los, khó thống nhất ý kiến với ông lắm. Ông không phải loại người dễ nhằn!Los cười:- Không, tôi chỉ khó nhằn đối với chính bản thân tôi thôi. Chúng ta sẽ thống nhất được ý kiến với nhau, anh bạn thân mến ạ.Có ai gãi gãi vào cửa. Hơi khuỵu đầu gối xuống vì khiếp sợ và kính cẩn, anh chàng quản lý xuất hiện và ra hiệu bảo hai vị khách đi theo. Los vội vã đứng dậy, đưa tay lên vuốt mái tóc màu sáng. Guxev cứ xoắn xoắn bộ ria vểnh. Hai người khách đi trên các hành lang và bậc thang tới phần tít xa của ngôi nhà.Anh chàng quản lý gõ vào một cái cửa thấp. Sau cánh cửa có tiếng nói vội vã, nghe gần như tiếng trẻ con. Los và Guxev bước vào một căn phòng dài màu trắng. Các tia sáng với những hạt bụi nhảy nhót trong đó chiếu qua mấy ô cửa sổ trên trần xuống sàn nhà có những bức tranh chắp hình. Mặt bàn in bóng những dãy sách xếp đều đặn, những pho tượng đồng đứng ở khoảng giữa các tủ. Những chiếc bàn con chân nhọn. Những màn ảnh mờ mờ.Đứng gần cửa là một phụ nữ trẻ tuổi, tóc màu tro, mặc áo đen kín đến tận cổ và tay áo dài đến tận bàn tay. Phía trên bộ tóc chải cao chấp chới bay những hạt bụi trong tia nắng chiếu vào những chữ vàng trên các bìa sách. Đó là cô gái mà hôm qua, lúc ở ngoài hồ, ông hói đầu bảo là Aêlita.Los cúi rạp người chào cô. Aêlita đứng yên không nhúc nhích, nhìn anh bằng hai đồng tử to của cặp mắt màu tro. Gương mặt trái xoan trắng xanh của cô hơn run run. Cái mũi hơi hếch, cái miệng hơi dài, trông như trẻ con. Ngực cô phập phồng thở dưới những nếp áo đen và mềm, như thể cô vừa leo dốc.- Ellio utara geo, - cô cất tiếng nói nhẹ nhàng như tiếng nhạc, giọng dịu dàng, gần như thì thầm và cúi đầu thấp xuống đến nỗi Los trông thấy cả gáy cô.Để đáp lại, Los chỉ bẻ các ngón tay “rắc” một tiếng. Anh cố gắng một chút để nói và không hiểu sao anh nói rất bay bướm:- Những người từ Trái Đất tới xin chào mừng cô, Aêlita.Nói xong, anh đỏ bừng mặt. Guxev nói đĩnh đạc:- Rất sung sướng được tự giới thiệu với cô: Guxev chỉ huy trung đoàn, Los, kĩ sư. Chúng tôi đến để cảm tạ cô đã đón tiếp chúng tôi chu đáo.Nghe xong hai người nói, Aêlita ngửng đầu lên, mặt cô trở nên bình tĩnh hơn, hai đồng tử nhỏ bớt đi. Cô lẳng lặng giơ tay ra, lòng bàn tay hẹp ngửa lên trên, và cô cứ để nguyên như thế một lát. Los và Guxev có cảm giác rằng trên lòng bàn tay cô xuất hiện một quả cầu xanh nhạt. Sau đó, Aêlita nhanh nhẹn lật ngược bàn tay và đi dọc các giá sách vào tít sâu trong thư viện. Hai vị khách cất bước đi theo cô.Bây giờ nhìn kĩ, Los thấy Aêlita chỉ cao đến vai anh. Cô mềm mại và nhẹ nhàng như những bông hoa có mùi hăng hăng mà cô gửi đến ban sáng. Vạt chiếc váy rộng của cô tung bay trên sàn nhà phẳng lì có hình những bức tranh ghép. Cô ngoảnh mặt lại, mỉm cười, nhưng đôi mắt cô vẫn có vẻ hồi hộp, lo âu. Cô chỉ chiếc ghế rộng kê ở phần hình bán nguyệt của căn phòng. Los và Guxev ngồi xuống. Aêlita cũng lập tức ngồi đối diện họ, bên chiếc bàn con vẫn dùng để đọc sách, tì hai khuỷu tay lên bàn và dịu dàng, chăm chú nhìn hai người khách.Họ cứ ngồi im lặng như thế một lát. Dần dần Los cảm thấy thanh thản và êm dịu, vì anh đựơc ngồi như thế này mà ngắm nghía cô gái tuyệt vời và kì lạ kia. Guxev thở dài và khẽ nói:- Thật là một cô gái tốt, một cô gái hết sức dễ chịu.Bấy giờ Aêlita mới cất tiếng nói, giọng cô tuyệt diệu, cứ như cô chạm đến một nhạc cụ vậy. Cô nhắc đi nhắc lại những lời gì đó, môi chỉ hơi mấp máy. Hàng mi màu tro của cô khi thì khép lại, khi thì mở ra chầm chậm.Cô lại chìa tay ra, bàn tay ngửa lên trên. Hầu như ngay lập tức, Los và Guxev nhìn thấy trong tay cô có một quả cầu xanh nhạt mờ ảo, bằng khoảng quả táo nhỏ. Toàn bộ bên trong quả cầu luôn luôn chuyển động và óng ánh.Bây giờ cả hai người khách và Aêlita đều chăm chú nhìn quả cầu mờ ảo. Bỗng các dòng chuyển dịch trong đó ngừng lại, hiện ra những vết màu sẫm. Nhìn kĩ, Los kêu lên một tiếng: nằm trên bàn tay Aêlita là Trái Đất!- Talxetl, - cô nói và chỉ ngón tay vào quả cầu.Quả cầu bắt đầu quay chầm chậm. Lướt qua đường viền châu Mỹ, bờ Thái Bình Dương của châu Á. Guxev hồi hộp.- Chúng tôi đấy, chúng tôi là người Nga đấy, - anh ta nói và chỉ ngón tay vào Xibia.Một cái bóng ngoằn ngoèo lướt qua. Đó là dãy Uran. Dòng sông Volga giống như sợi chỉ mảnh. Bờ biển Bạch Hải hiện lên rất rõ nét.- Ở đây, - Los nói và chỉ vào vịnh Phần Lan.Aêlita kinh ngạc ngước mắt nhìn anh. Quả cầu ngừng quay. Los tập trung tư tưởng lại. Trong ký ức anh xuất hiện một mảnh tấm bản đồ địa lý tự nhiên, và lập tức, như thể hiện sự tưởng tượng của anh, trên bề mặt quả cầu mờ ảo hiện ra một vết đen, từ đó tỏa ra những nét mảnh - đó là các tuyến đường sắt - và một hàng chữ “Pet'rograd”.Aêlita nhìn kĩ rồi che quả cầu đi, - bây giờ nó tỏa sáng qua các ngón tay cô. Cô ngước nhìn Los và lắc đầu:- Oxeo, kho xua, - cô nói, và anh hiểu: “Anh hãy tập trung tư tưởng và nhớ lại đi”.Anh liền nhớ lại những đường nét của Peterburg - đường bờ sông ốp đá hoa cương, những làn sóng xanh giá lạnh của sông Nêva, con thuyền nhỏ ngụp lặn trong đó. Những nhịp dài của cầu Nicolaievxki như treo lơ lửng trong sương mù. Những cột khói đậm của các nhà máy. Sương mù và mây trong hoàng hôn mờ nhạt. Đường phố ẩm ướt.Tấm biển ở một cửa hiệu nhỏ. Người xà ích già ngồi ở góc phố.Aêlita tì cằm trên tay, lặng lẽ nhìn quả cầu. Trong đó lướt qua những hồi ức của Los, khi thì rõ, lúc thì mờ. Kia là vòm mái lờ mờ của nhà thờ IxaacKiev - xki, rồi hiện lên bậc đá hoa cương bên mặt nước, chiếc ghế hình vòng cung, một cô gái tóc hung ngồi tư lự, - mặt cô hơi rung rung, rồi biến mất. Phía trên cô là hai con sphinx(1) đội mũ tiara. Lướt qua các cột con số, hình bản vẽ, xuất hiện một cái lò rực lửa và hình ảnh Khôkhlôp đang thổi than.Aêlita nhìn mãi cuộc sống kì lạ đang diễn ra trước mắt cô trong những dòng lưu chuyển mờ ảo của quả cầu. Nhưng rồi các hình ảnh bắt đầu lẫn lộn: trong đó cứ xuất hiện mãi đường nét của những bức tranh gì đó hoàn toàn khác - những dải khói, ánh hồng hoàng hôn, những con ngựa phi nước đại, những người vừa chạy vừa ngã. Và che khuất tất cả là một gương mặt râu ria xồm xoàm vấy máu. Guxev buông một tiếng thở dài khá to. Aêlita lo lắng ngoảnh về phía anh ta rồi lập tức úp sấp bàn tay. Quả cầu biến mất.Aêlita ngồi vài phút, tay tì lên bàn, một bàn tay che mắt. Cô đứng dậy, lấy trên giá ra một cái ống hình trụ, rút trong đó một cái trục bằng xương, rồi lắp vào chiếc bàn con có màn ảnh. Sau đó, cô kéo sợi dây, thế là những ô cửa sổ ở bên trên thư viện được che kín rèm màu xanh. Cô đẩy chiếc bàn lại gần ghế dài rồi xoay công tắc.Màn ảnh sáng lên. Từ trên xuống dưới lướt trôi hình ảnh những người Sao Hỏa, những con vật, nhà cửa, cây cối, các đồ dùng... Aêlita gọi tên từng hình. Khi các hình chuyển động và phối hợp với nhau, cô gọi tên động từ. Đôi khi các hình ảnh có xen lẫn những dấu hiệu nhiều màu sắc như trong cuốn sách biết hát, thế là vang lên những khúc nhạc khe khẽ, - Aêlita gọi tên khái niệm. Cô nói bằng một giọng nhẹ nhàng. Hình ảnh các sự vật của quyển sách học vần kì lạ ấy cứ thong thả trôi qua. Trong cảnh yên tĩnh, trong bóng tối xanh mờ của thư viện, cặp mắt màu tro chăm chú nhìn Los. Tiếng nói Aêlita thấm sâu vào ý thức Los như có một phép thần thông diệu kì. Đầu óc anh quay cuồng.Los thấy bộ não anh sáng ra, như có một tấm màn mù mịt đã bị cuốn đi, và những từ, những khái niệm mới cứ khắc sâu vào trí nhớ anh. Buổi học kéo dài khá lâu. Aêlita đưa tay lên vuốt trán, buông một tiếng thở dài và tắt màn ảnh đi. Los và Guxev ngồi yên như trong một màn sương.- Các ông đi ngủ đi, - Aêlita nói với hai người khách bằng thứ tiếng mà những âm thanh hãy còn lạ lẫm, nhưng ý nghĩa đã thấp thoáng trong khoảng tối của ý thức.