ao giờ Jessica sinh con? - Bà Elinor hỏi bà bà Bertha.Bà Bertha lúc lắc cái đầu đồ dộ của mình và nói với vẻ cố chấp:- Tôi chả biết gì hết; Chúng nó có nói gì với tôi đâu. Ngày xưa nhà bếp thật là niềm nở, bây giờ biến thành nơi thù nghịch, cô đơn. Herbert tự dọn bữa cho mình và ăn nơi phòng làm việc.Khi bà Elinor hỏi Herbert, anh ta cũng lắc đầu và trả lời thoái thác.- Các bác sĩ ngó bộ cũng chẳng biết gì. Ngày nào cũng được, con nghĩ là trong tháng này thôi.Nhiều tuần lễ trôi qua mà chẳng có gì xảy đến. Nhưng vào một buổi sáng, Herbert vắng mặt trong giờ điểm tâm. Một cú điện thoại hơi muộn của anh gọi đến cho biết lý do. Anh ta hét trong máy:- Jessica chuyển bụng. Con đang ở nhà thương. Sinh khó, con tưởng đã phải mất cô ấy. Một bé gái. Ông bác sĩ báo: Jessica sẽ tuyệt sản. Ông ta đang làm những gì cần thiết cho cô ấy.- Herbert, thế thì buồn quá! - Bà Elinor kêu lên.- Có sao đâu, thưa bà. - Herbert đáp lại.Bà Elinor nghe như anh ta đang lau mồ hôi, thứ mồ hôi tươm đầy trên mặt, trên cổ, bất kể mùa hạ hay mùa đông; đó là do tình cảm, không liên quan gì với nóng hay lạnh. Và anh ta nói thêm:- Chắc con sẽ vắng mặt vài ngày.- Anh đừng ngại điều đó. - Bà Elinor nói.Thật sự bà cảm thấy nhẹ người. Bà đặt ống nghe xuống và đi vào nhà bếp. Bà Bertha đang lom khom dọn lò.- Bà Bertha, - Bà Elinor nói cách lịch sự - Herbert vừa gọi điện cho tôi. Bà có một đứa cháu gái rồi, chúc mừng bà.Bà Bertha khóc rống lên:- Nó chẳng làm cho tôi vui chút nào!- Có chứ! - Bà Elinor nói, lòng đầy thương hại - Để nó lớn lên tí chút, Herbert bồng nó đến đây cho tôi, bà sẽ thấy nó.- Herbert không đồng ý đâu.Bà Bertha nói lẩm bẩm, giọng nghẹn ngào vì nước mắt. Bà cố chun vào thật sâu trong lò, để có thể dọn đến tận các góc, và tiếng bà nghe ở ngoài ồm ồm. Bà thêm:- Ngay cả bây giờ, Herbert cũng ghét tôi thậm tệ.- Ôi, Bertha! - Bà Elinor nói, mất kiên nhẫn.Bà ra khỏi nhà bếp và suốt ngày không nói với bà Bertha tiếng nào nữa. Bà chờ chồng bà về. Bà nói với ông:- Họ nhất định thù ghét nhau. Tội nghiệp cho con bé mới sinh.- Lại một đứa con gái nữa! - Ông William nói, vẻ suy tư.

*

Ông William cảm thấy vững tâm, vì đến ngày đám cưới của Edwin thì bà Bertha và Herbert tò ra phục vụ rất đắc lực, họ phải hợp tác với nhau trong công việc. Winston và Madge kéo về với lũ con của họ. Susan từ trường về từ chiều hôm trước ngày cưới, có Peter đi theo.Tòa nhà lớn đầy người và không còn thì giờ để lo đến bên ngoài nữa. Ông William cảm thấy thoải mái, một ân huệ ông đáng được, sau khi đã đạt được kết quả tốt trong những phiên tòa hình sự trong thành phố. Ba tên tòng phạm ông đã bào chữa theo tư cách là công dân, không phải theo giá trị luân lý, được tạm tha có thế chân, đã được đánh giá là nhẹ tội hơn tên cầm đầu của chúng, một tên giết người, đang giam giữ nghiêm ngặt chờ ngày lên ghế điện. Ông William đã hướng dẫn bắt được hắn nhờ sự điểm chỉ của một tên quan trọng nhất trong ba tên. Ông William đã quả quyết với chúng rằng ông sẽ không nhận bào chữa chúng, nếu thái độ của chúng không thành khẩn. Bây giờ ông phải quên đi những tên tội phạm, và đắm mình trong đức hạnh của các thành viên trong gia đình. Tiết trời đang trong tháng Sáu các cửa lớn và cửa sổ của tòa nhà đều mở rộng, và các cháu ông chơi đùa vui vẻ bên ngoài. Ông vừa lòng nhận thấy Winston và Madge yêu thương nhau thắm thiết, và ông cũng vui lòng về việc Madge ráng đến dự lễ cưới của Edwin, mặc dù đã cận ngày sinh đứa con thứ ba.- Nó sinh đâu mà chả được! - Madge nói cách vô tư lự, và cười toáng lên - Sinh đây lại càng ngộ hơn chứ, sinh ngay trong nhà của ông nội...Ông William chỉ mỉm cười, ông muốn các cháu ông sinh ở nơi khác hơn. Thời tiết tuyệt vời. Edwin từ đại học về mang theo thành quả làm vui lòng cha mẹ. Theo nhận xét của ông William thì giữa con trai ông và Vera, không có gì đáng ngại. Đúng giờ đã định, cả gia đình đưa nhau đến Manchester để dự lễ hội thành hôn vào lức hai giờ chiều.Không, giữa hai đứa không có áng mây mù nào cả. Edwin bình tĩnh đi vào lòng thánh đường với Winston phụ rể đi kèm. Hiện tại, không có đôi thanh niên nam nữ nào đẹp hơn. Ông William tự nhủ. Vị chủ tế tiến lên, mặc lễ phục theo chức vụ, dương cầm trỗi nhạc, và từ bản nhạc êm dịu, chuyển qua bản hành khúc hôn nhân, long trọng và vui tươi, báo cho mọi người đứng lên. Chỉ có mình dì Emma, bị bệnh thấp khớp, phải ngồi luôn nơi hàng ghế đầu cạnh bà mẹ của Vera.Một lần nữa, ông William tham gia vào cuộc diễn hành không dứt của đời sống, một đám rước cảm động và nghiêm trang: các cháu của ông tung những cánh hoa hồng trên lối đi của đoàn người, Susan mặc áo dài mút-xơ-lin màu vàng kim, với tư cách là phụ dâu chính, nhiều người khác đi tiếp theo, mặc áo dài màu hồng, màu ngà, và sau cùng cô dâu mặc áo cưới toàn trắng, thật tươi trẻ, tay đặt lên cánh tay của cha nàng. Ông bà William đi ngang qua, nhưng lần này ông xức động còn sâu xa hớn, vì Vera chẳng chịu tin con trai ông đã làm điều gì xấu, nàng vẫn còn đứng bên chàng, vững tin vào lời chàng nói, thật là một cô gái cao thượng, sẵn sàng trở thành một người vợ cao thượng.Dù vậy, ông vẫn hơi cảm thấy xao xuyến, vì nét mặt xanh xao của Vera giống như các pho tượng. Trắng như đá cẩm thạch, nàng tiến lên chầm chậm, không ngó lên, cũng không tìm gặp đôi mắt nồng nàn của Edwin. Quan sát con trai mình, ông William tự hỏi, có sự lo lắng nào nơi gương mặt trịnh trọng ấy? Những lời nói bịa đặt của Jessica có thể đã hủy hoại cái gì đó nơi đôi trẻ? Cho dù có ít nhiều sự thật ẩn tàng bên trong, ông William cũng chẳng phiền trách con trai ông. Một đứa trẻ quá chóng lớn trước khi thực sự trưởng thành, nó có quyền được khoan thứ ít nhiều.Ngay lúc ấy, ông William ân hận nhớ lại một biến cố trong đời mình. Chính ông, William Asher, si tình cô Elinor, đã phải thú nhận, trong tuần lễ trước ngày thành hôn, ông đã ngu muội để một số bạn bè lôi cuốn vào một nhà thổ gần Cambridge, cách xa đại học Havard. Điều ông không dám nói ra là bà cũng có phần trách nhiệm. Chính bà đã đòi hỏi kéo dài thời kỳ hứa hôn, mặc dù ông luôn có ít nhiều dè dặt, ngày một nôn nóng hơn, càng xa ngày cưới, càng sợ mất tự chủ nơi mình và xúc phạm đến Elinor. Trong bước đầu ân ái, làm sao giải thích nổi những việc làm xấu xa đó với một người con gái còn băng tuyết dường ấy... Kinh nghiệm của ông William khá bẩn thỉu, ông đã ra trốn khỏi nhà thố sớm và một mình. Dù thế cũng phải thú nhận mới yên. Elinor đã nghe William nói, cô cũng trở nên xanh mét như Vera bây giờ, và trường hợp ấy hoàn toàn vô phương cứu chữa. Kỷ niệm của lần tha thứ ấy, đã quên mất nhiều năm, bỗng dưng trở lại trong tâm trí ông, và ông càng bực dọc vì chẳng bao giờ dám nói với vợ là bà cũng có phần trách nhiệm trong sự tủi hổ đó.Ông William cảm thấy buồn cho con. Ông tự hỏi, mình có thể nói một tiếng với con không, để nó đừng có vin vào một lý do gì mà xin lỗi Vera, vì điều đó chỉ làm tăng thêm nghi ngờ của vợ trong trường hợp Jessica có nói ít nhiều sự thật.Ông chợt bừng tỉnh khỏi nỗi suy tư ấy. Đang khi đôi trẻ sắp sửa đọc lời thề hứa, lẽ nào cha của họ lại tỏ ra bất công với Edwin, và dường như công nhận là Jessica đã nói thật chứ không nói dối, như những người đàn bà đôi khi bày chuyện ra mà nói, vì yêu quá hóa cuồng, không sao giải thích được.Winston lấy chiếc nhẫn từ trong túi áo vét ra, trao cho Edwin. Edwin xỏ chiếc nhẫn cưới vào ngón tay của Vera, và đọc những lời nguyện cổ xưa vô cùng tốt đẹp, rồi cả hai quỳ gối nhận phép chúc lành, và cầu xin được giữ lòng trung tín với nhau trong suốt cuộc đời.Ông William tin tưởng tuyệt đối vào con trai ông. Ông biết rõ bản chất của con, trung thành với bổn phận cũng như với tình yêu, nhưng Vera có sẽ đòi hỏi con ông nhiều quá, vượt quá sức của nó không? Ông buồn rầu nghĩ: Jessica đã tung một áng mây bay lượn trên đôi trẻ, và áng mây đó tràn đến ông là cha của họ. Làm sao biết được Vera sẽ làm gì đứa con quý hóa của ông? Ông William chỉ ý thức được điều đó về lâu về dài, nhờ vào cái dáng dấp của Edwin, anh giữ cái đầu rất thẳng, hợp với con người tự tin, tin tưởng vào sự thán phục của vợ và tình yêu của nàng. Nhưng nếu khi nào ông thấy cái dáng dấp hiên ngang ấy nghiêng ngửa, thất vọng, thì ông sẽ hiểu rằng Edwin đã thất bại và sự thanh khiết cao độ của vợ anh đã làm cho anh bị tổn thương.Bản hành khúc hôn lễ cùng với tiếng chuông nhà thờ đột ngột vang lên và đôi tân hôn tiến ra phía của mở rộng. Edwin vẫn giữ cao đầu, nhưng gương mặt của Vera thì xanh xao và lạnh lùng.

*

Bà Elinor không ngủ. Ông William tỉnh thức sau một con ngủ chập chờn. Ông thấy bên phòng của bà Elinor có ánh sáng hắt ra dưới cánh cửa đóng kín. Lâu nay cửa này thường để ngỏ để ánh sáng của ngọn đèn ngủ trong phòng bà chiếu ngang qua phòng ông. Ông William nằm ngửa, đầu hơi ngả ra sau, đó là cách ông thường nằm khi ngủ. Ông lắng tai và nghe tiếng đôi giày nhung của bà đi lại ở phòng bên. Ông nghiêng mình vừa đủ để liếc nhìn cái mặt đồng hồ dạ quang để trên bàn ngủ. Đồng hồ chỉ đúng ba giờ, cái giờ độc địa mà tất cả những lo âu thầm kín trong ngày, như những con vật ăn đêm bò ra, đến từng người để thầm thì và gieo rắc những linh cảm tai hại của chúng. Ông thở ra, trỗi dậy, mang giày vải và mặc cái áo choàng, sợi dây áo choàng bị thắt gút, ông mò mẫm tìm cách mở nhưng không được, đành bỏ luôn. Ông gõ cửa phòng bà Elinor. Quạ nhiều năm kinh nghiệm, ông biết, có đôi khi bà không muốn mở cửa. Nghe tiếng gõ cưa, bà chỉ đáp “vâng” khá cao, coi như một câu hỏi lại.- Em không ngủ sao?Sau một phút im lặng, bà nói:- Vào đi.Ông vào và thấy bà nằm dài trên chiếc ghế nệm, quấn mình trong một tấm đắp bằng lụa.Ông lại hỏi, trong lúc nhìn bà:- Em không ngủ được sao?Tóc bà vẫn vàng óng giống như hồi con trẻ, và thả dài từng lọn xuống vai. Mặt bà không tô son điểm phấn, tái xanh, đóng khung giữa những lọn tóc. Ông thấy bà có vẻ mệt.- Em chỉ nghĩ đến Vera! - Bà nói.- Sao lại Vera? - Ông hỏi, ngớ ngẩn.- Nó có tin những gì Jessica đã nói không?Ông ngồi ghé xuống mé cái ghế dài và hỏi:- Chúng ta biết làm gì được, em yêu?- Em đang suy nghĩ về những điều đó.Ông những muốn trở về phòng ngủ lại. Ông nhớ đến các giấy tờ ngày mai sẽ chất đống trên bàn viết. Ông đã quen đẩy lùi những ám ảnh nào đó trong khi chờ suy nghĩ chín chắn hơn. Nhưng bà Elinor đeo đuổi không ngừng ý nghĩ của mình, rồi khi bà đã nắm được đáp số, thì bà bám vào đó, quên mất chuyện kiếm tìm.- Em đâm sợ những gì Vera suy nghĩ. - Bà nói với vẻ dịu dàng.Những lời nói bình tĩnh dường ấy, tuyệt đối dường ấy, qua giọng nói dịu dàng nhỏ nhẹ dường ấy của bà đã đập mạnh vào tâm hồn ông.- Như thế, em không bao giờ quên sao? Tất cả những năm tháng ấy không nghĩa lý gì với em sao? Anh đã chưa chứng minh lòng trung thành của anh sao?- Chắc chắn là những năm dài có giá trị, chắc anh đã chứng minh đủ cho em rồi - Bà nhìn ông như vuốt ve như mơn trớn, giọng nói thật thiết tha, bà lại thêm - Nhưng Vera nó sẽ biết không?Ông đã hiểu vợ ông đang suy nghĩ gì, và những ý nghĩ của bà về ông thật đen tối. Vera đang ở đúng vào thời điểm mà hai mươi lăm năm trước ông bà đã trải qua. Hỡi ơi, đêm nay là đêm hợp cẩn của Edwin, con trai của họ.Ông nói như rên rỉ:- Anh đã tưởng là tất cả những cái đó đã chết và đã được chôn vùi từ bao nhiêu năm tháng rồi!- Đúng vậy, nhưng anh có hiểu rằng điều đó đêm nay mới bắt đầu với Edwin và Vera không?- Cái đó mắc mớ gì đến chúng ta cơ chứ?- Chúng là con của chúng ta, và chúng ta muốn thấy chúng nó hạnh phúc.- Chúng ta đã được hạnh phúc. Chúng ta không tin tưởng vào con cái của chúng ta và nghĩ chúng nó sẽ tạo được hạnh phúc như chúng ta sao?Bà không trả lời. Bà suy nghĩ, bà dè dặt. Ông cảm thấy điều ấy. Ông nhìn qua gương mặt khép kín của bà và tự giải thích sự im lặng ấy.Sau cùng, bà nói:- Em nghĩ, chỉ có mình em mới hiểu thấu điều Vera cảm nhận!- Coi nào, sau bao nhiêu năm chung sống, còn có gì em giấu anh không?Họ nhìn nhau, những năm tháng biến mất, tựa hồ như có, như không. Cái gì còn lại, đó là kỷ niệm của buổi tối tân hôn. Khi nỗi rạo rực trong lòng ông dâng lên đến cực điểm, ông đã thấy những giọt lệ trong đôi mắt của Elinor, vợ ông. Cô xinh đẹp biết bao, người thiếu nữ khỏe mạnh và đầy tràn súc sống, sau cùng đã là của ông. Vợ ông thật là mảnh mai, thật là tuyệt vđiệu. Mái tóc nàng óng vàng, xõa ra trên gối như một vầng hào quang. Ông đã trải nó ra, hớn hở nhìn chiều dài của suối tóc, sự mềm mại của nó, sự sống động của nó trên bàn tay mình. Ông chưa bao giờ được nhìn thấy mái tóc nàng xổ ra, chưa bao giờ nhìn thấy đường cong tuyệt mỹ của đôi nhũ hoa, sự no tròn của vòng mông, hai chân dài thon thả và bàn chân xinh xắn của Elinor. Cũng chưa bao giờ William thấy được mắt cá chân để trần của nàng. Bị thu hút trọn vẹn vào những gì trước mắt, William run rẩy, cao hứng bởi đam mê, và phấn khởi như không tin nổi tất cả sau cùng đã thuộc về mình. Ông không thấy được những giọt nước mắt của vợ, cho đến khi ánh đèn chiếu lấp lánh những giọt lệ long lanh trong đôi mắt màu xanh lơ trên mặt nàng.Ông giựt mình, trở về với thực tại. Ông hỏi:- Có gì không ổn, sao em?- Không.- Có mà!Ông đã năn nỉ, van xin, và cố nén lại, và cố tìm hiểu, sau cùng lôi ra được sự thật. Elinor bảo, nàng không thể nào quên được, lần ái ân này không phải là lần đầu tiên của ông, mà ông đã từng có trước đó với một người đàn bà khác rồi.Tại sao ông kể lại việc đó làm chi? Giá như ông không chân thành đến thế, ông đã âm thầm bỏ qua cuộc mạo hiểm bất ngờ này, thì nó chẳng có nghĩa lý gì hết, chỉ là trò đùa quá lố của bọn sinh viên. Ông đã bị lôi kéo vào vì phải đợi chờ quá lâu không chịu nổi. Ông đã không cưỡng nổi hành động này, nó đã làm cho ông cảm thấy ghê tởm ngay trong giây phút đó, khó nổi nhắc lại mà còn muốn quên đi. Ông đã thuật lại tất cả sự việc cho vợ ông nghe vào buổi chiều ngày hôn lễ. Lúc ấy xem chừng vợ ông đã thông cảm. Nhưng bây giờ, qua bao nhiêu năm, ông nhận thấy bà đã không thông cảm mà chắc chắn mãi mãi bà sẽ không thông cảm cho ông. Thật là một sự phạm thánh, khi cả đám xen vào cái giờ phút huyền diệu của mối tình đầu, giờ phút thiêng liêng thần thánh, để nói ra một sự điên rồ mà ông đã tưởng một cách ấu trỉ là phải thú thật.- Trời ơi! - Ông kêu lên - Thà anh đừng bao giờ thuật lại chuyện ấy cho em!- Có thật anh ân hận vì đã nói điều ấy với em không?- Tại vì em không bao giờ quên nó.- Tất cả những gì xảy ra đến giữa anh và em, em chẳng quên một điều nào cả.Ông lại kêu lên:- Chẳng những em đã ghi nhớ tất cả, mà em con chuyển lại những kỷ niệm đau buồn ấy sang cho con trai em và người vợ trẻ trung của nó...Ông đứng dậy, đi tới đi lui trong phòng. Cái dây thắt lưng áo choàng ông chưa tháo dược gút, lại làm ông vướng víu. Ông dừng lại trước đền, tìm cách để gỡ.Bà đứng lên, bằng những ngón tay lanh lẹ, bà tháo gút dây và thắt lại cho ông. Xong, bà trở lại nằm dài trên chiếc ghế nệm, kéo tấm phủ giường lên đến tận cằm. Ông để cho bà làm mà chẳng tỏ vẻ gì cả.- Vera đã lớn lên trong một thời đại mà con người có nhiều lý trí hơn thời đại chúng ta. Chúng ta phải thừa nhận, chiến tranh đã khiến cho người phụ nữ khôn ngoan hơn nhiều.- Anh định nghĩa chính xác khôn ngoan là gì?Ông không muốn giải thích, mà chỉ miễn cưỡng nói:- Anh muốn nói cách đơn giản là không nên đem người đàn ông và đàn bà ra phán xét bằng những nguyên tắc như nhau. Cái đó đã có từ đời ông A-đam, nhưng luôn luôn còn mới mẻ.- Như thế là anh tin Edwin có tội? - Bà nói với một vẻ bình thản.- Có tội? - Ông lặp lại - Anh không biết em muốn nói gì. Nếu em muốn bảo rằng Jessica nói dối. Phải, anh tin điều đó, nghĩa là anh giả thiết là như vậy.- Anh giả thiết?- Làm sao người ta có thể biết chắc điều gì? - Ông trả lời giận dữ.Tuy bằng một hành động thiếu lôgic, phi lý, nhưng với tầm vóc không lường hết được, Jessica đã thành công trong việc dệt những kiến thức sơ đẳng điên khùng của cô ta thành một cái lưới xiết chặt Edwin. Nếu như William không bao giờ đặt chân đến nhà Rose Schwenk, thì Elinor không bao giờ nghi ngờ gì cả. Nếu Jessica thật sự đã nói dối, thì tại sao con trai ông lại có thể hạ mình đến thế. Nhưng bây giờ...Tất cả mọi chuyện đã xảy ra trong năm đó, một năm đầy biến chuyển, báo chí đăng toàn những chuyện ly dị và tai tiếng trong vấn đề nam nữ, được đem ra mổ xẻ như những chuyện thèm muốn đơn thuần, không liên quan gì đến tình yêu. Nhưng tại đây, trong nhà ông, giữa thung lũng bao vây bởi núi rừng xanh ngắt này, Elinor và ông, sống giữa lòng của một quá khứ mà thế giới đã quên đi. Sức mạnh của tình yêu là thế.Ông William quay về phía vợ, gương mặt co rúm, nhợt nhạt, hai hàm răng siết chặt, ông đưa tay ra và khẽ nói:- Vì em, anh có thể để cho người ta giết anh chết. Anh cần lòng tin của em cũng như tình yêu của em. Anh không đành lòng phụ lòng tin của em đối với anh. Bởi vì nếu em nghi ngờ anh, thì những gì còn lại chỉ là cát bụi trên đầu anh và tro tàn trong miệng anh.Nét nhìn u buồn và cay đắng của ông làm cho bà đâm sợ. Sự thất vọng của ông đã cuốn hút bà. Bà đứng dậy và đến gieo mình vào cánh tay ông. Ông ôm siết bà vào lòng, và đặt má lên đầu bà trong hào quang dịu dàng của mái tóc bà. Không một lời, không một tiếng, chừng đó ít ra cũng đủ cho đêm nay, ít ra cũng đủ cho họ trong thế hệ này. Bọn trẻ tự giáo dục chúng theo cách của chúng, vì không có ai điều khiển nổi chúng. Tình yêu cũng phải được học tập lại bởi mỗi con tim, hoàn toàn mới và kín đáo.

*

- Tôi muốn đi thăm Jessica và cháu bé. - Madge nói trong khi ăn sáng.Cô ta ngồi giữa lũ con, như một hình tượng Đúc Mẹ, rất hãnh diện có chồng ngồi bên cạnh. Bà Elinor xuống trễ, điều ít khi xảy ra. Ông William nhận thấy điều đó với lòng biết ơn, khi ông bước vào phòng ăn đúng tám giờ rưỡi. Ông không dám mở cửa phòng bà Elinor, nhưng từ bên ngoài ông không nghe có tiếng động nào cả.Mặt trời rực sáng sau một con mưa rào trước rạng đông. Một tiếng sét nhỏ đã đi trước. Herbert đang bận phết bơ lên bánh mì lát để nướng cho trẻ con, và Madge đã nói ý nàng với anh khi ông William đến.- Chào tất cả. - Ông William nói.Ông ngồi xuống và nhận những cái hôn của lũ cháu nội. Được mẹ chúng giáo dục, ông tin chắc không bao giờ chúng quên ôm hôn ông nội buổi sáng, buổi chiều, và cả vào những lúc khác nữa. Madge là một người vợ và một người mẹ thích bộc lộ tình cảm, vì tin chắc đời sống gia đình được củng cố nhờ những chiếc hôn và những cách tỏ tình thắm thiết.Ông William không thể không chiêm ngưỡng bức tranh nàng dâu lớn của ông trước mắt: một người mẹ tươi trẻ. Nhưng ông ngó lơ đi khi con trai ông cầm bàn tay nhỏ nhắn mũm mĩm của Madge, vợ anh, đưa lên áp má. Winston rất yêu vợ, nhưng cử chỉ ấy đã làm cha anh khó chịu, mặc dù ông vui sướng về hạnh phúc của con. Madge và anh hân hoan nhìn lũ con ôm hôn ông nội.- Tốt lắm, các con yêu của me - Madge gật gù - Các con yêu mến ông nội, nghe chưa?- Đúng! - Ông William nói thật tình, nhưng cũng nhận thức được sự lạnh lùng trong giọng nói của Madge không tương xứng với lòng phấn khởi nồng nhiệt của nàng.Herbert lẳng lặng không nói gì. Anh ta ra khỏi phòng, vừa đi vừa lẩm bẩm “Đem thêm thịt nướng con nóng”, và Madge có thể chuyện trò với cha chồng một cách tự nhiên hơn.- Ba tưởng ba phải cho cô ta thấy là ba quan tâm đến cô ta. Nói cho cùng thì Jessica đã lớn lên tại đây, và đứa bé là con đầu lòng của nó. Có thể ba giúp đỡ cho cô ta được. Thật đáng buồn là cô ta không cho bà Bertha thấy đứa bé. Chớ gì ba nói chuyện được với cô ta.- Ba muốn con khuyên nhủ bà Bertha một chút. Nếu Jessica thấy một người bình thường như con mà làm điều ấy, thì chắc sẽ có lợi cho nó. Ba thú thiệt là ba không hiểu nổi Jessica.Ông William do dự, không biết có nên nói với Madge về chuyện Jessica đã nói về Edwin hay không. Nhưng rồi ông quyết định không nói gì về việc đó cả. Dù là người trong gia đình, cũng khó biết Madge nghĩ gì về điều đó. Ông William tin giữa hai đứa con trai của ông không thể có vấn đề ganh tị. Nhưng Vera, vợ của Edwin, dù có khác xa Madge đi chăng nữa, vấn đề ganh tị cũng vẫn còn có thể có khả năng xảy ra. Ông William chưa từng có hai con dâu, và Madge cũng chưa tùng có một cô em dâu trẻ đẹp, vóc dáng chưa bị xồ xề. Ông tưởng tượng Vera sẽ không để cho xồ xề, dù có sinh nhiều con, chừng đó mới có sự ganh ghét nhau. Madge thuộc về loại người sống cho con, quyết phải nuôi con bằng sữa mẹ, và ông cảm thấy xấu hổ khi nghĩ là cái đẹp của bộ ngực đàn bà quan trọng hơn phần thực tế của nó.Ông William liếc nhìn con trai ông, ông thấy anh ta có vẻ bình thản, đầy nhiệt tình và là một người cha tận tụy. Madge đã tạo nên chàng như thế. Madge là một người mẹ trăm phần trăm, tình yêu dịu dàng và vững chắc của nàng đã thu hút những người xung quanh. Nhờ tính cương nghị, ông William tránh bị lôi cuốn, ông yêu các cháu của ông, dù ông có bị chúng bôi bẩn mứt cam trên mặt khi chúng hôn ông. Ông xem chúng như một cái gì gần gũi với đời sống của ông. Ông đã quyết không chỉ là một ông nội đơn thuần, dù Madge có ý nghĩ gì cũng mặc. Ông có cảm giác, nếu con trai ông muốn làm người tình của vợ anh ta, thì anh ta phải khởi sự hôn vợ với tính cách là người mẹ của lũ con anh. Sự khả dĩ này làm cho ông William phật ý, và ông xua đuổi hình ảnh ấy ra khỏi tâm trí. Ông vội vã ăn cho xong buổi sáng, ông chỉ nêu lên một vài nhận xét, và khi con cái ông hỏi ông gì đó thì ông càu nhàu, rồi đứng dậy.- Ba không đánh thức mẹ con. Khi nào mẹ con thức dậy, con hãy nói mẹ gọi điện cho ba. - Ông nói với Winston khi dừng lại nơi cửa.Ông mỉm cười từ giã các con, gởi cho các cháu một cái hôn gió, rồi vội vã bước đi.Herbert đã đổi bộ cánh và trở thành người tài xế bất động và im lìm trước tay lái. Ông William chỉ đến Manchester. Ở New York công việc nằm ì trong tình trạng uể oải của mùa hè. Lạ lùng mà có thật, những tội phạm của đô thị hạ thấp xuống trong mùa hè và tái diễn dồn dập trong không khí sống động của mùa thu.Những ngọn đồi xanh mượt trông thật ưa nhìn, mặt trời chiếu sáng trên thung lũng, và ông William tự hỏi có nên trao đổi vài lời vui vẻ với Herbert không. Ông tự kiềm chế mình. Sáng hôm ấy, ông thấy người tài xế mím miệng như ngăn đe, nên ông quay mặt đi không nhìn hắn. Ông giữ một sự im lăng bình thản. Ông xua đuổi khỏi trí lòng ông những khó khăn trong giao tiếp của con người, và ông suy ngẫm về những vấn đề luật pháp làm vui lòng người, ở đó tất cả đều hoạt động theo một kiểu cách nào đó, theo thói quen, và cũng ở đó người ta biết rõ mình phải làm gì. Thật là tai hại khi những nguyên tắc giống như thế không điều hành nổi tư tưởng và hành động của cả đàn ông lẫn đàn bà. Ông để ý đến các vùng phụ cận thành phố, đến sự chen lấn để dành xe buýt của đám người du lịch và các giáo sư nghỉ hè.Herbert cho xe chạy chậm lại, rẽ qua con đường bên cạnh và cho xe đỗ trước căn nhà nhà cũ bằng gạch đỏ, nơi ông William, nhiều năm về trước, đã đặt văn phòng luật sư của mình, và chẳng có gì có thể xua ông đi khỏi nơi đó, mặc dù không còn thân chủ ở trong vùng. Càng già, ông càng ít muốn đổi thay trong cuộc sống của ông. Chỉ điều ấy thôi cũng đủ làm cho Jessica trở thành đáng sợ. Dù ở cách xa, con người đáng khinh bỉ này, do sự mất quân bình của nó, trí óc không được giáo dục của nó, nó gây nên một sức mạnh có khả năng hủy hoại một thế giới có lương tri và vô tội, dù có được thu hẹp lại như thế giới của riêng ông. Ông lại nghĩ đến chuyện đuổi Bertha và Herbert đi, quyết dọn sạch, cứu vãn gia đình ông thoát khỏi vòng mê hoặc may rủi và vì tình cờ nó bị lôi cuốn vào. Ông không hề bị mê hoặc chút nào; gia đình ông chưa xong với Jessica đâu. Nhưng theo bản tính của ông, ông chống với việc cho thôi việc cả đám.Buổi sáng trôi qua một cách lặng lẽ ở văn phòng. Ông chỉ cảm thấy khó chịu vào ban trưa, khi ông thấy rõ điều ông đã cảm thấy một cách mơ hồ suốt buổi sáng, là bà Elinor đã không gọi điện cho ông. Ông gọi nhà hàng kế bên mang thức ăn trưa đến, và ông quyết định không gọi điện cho bà. Điều ông cảm thấy khó tin, là bà vẫn con ngủ, hoặc bà không thích gọi cho ông; trong trường hợp này ông đừng nên gọi là hơn. Ông đã ý thức từ lâu rằng, nôn nóng tìm biết lý do là không đi đến đâu hết, trước khi bà Elinor tự ý muốn nói ra.Ông để cho ngày dài qua đi, nhưng không nên để quá năm giờ. Ông ngỡ ngàng hết sức khi Winston lái xe đến, không phải Herbert.- Đây là chuyện bất ngờ, thưa ba - Winston nói trong khi anh nghiêng mình mở cửa xe - Mời ba lên, ngày hôm nay thật là lạ lùng, Herbert phải trở về nhà, Madge cho như thế tốt hơn.Ông William lên xe, hỏi:- Lại có chuyện gì nữa đây?- Madge muốn con thưa chuyện với ba, khi chúng ta một mình trên xe.Winston lái xe cẩn thận giữa những đám người du lịch mệt mỏi, đang chờ xe buýt để trở về nhà.- Madge thương hại Jessica, nàng tưởng phải làm liều một cái gì đó cho cô ấy.- Tốt, tốt, tiếp tục đi.Sự việc được thuật lại một cách dè dặt, chỉ họa hoằn ông William mới hỏi với vẻ khô khan, rõ ràng Madge và anh ta đã cùng đi với hai con đến nông trại sáng hôm đó. Tất cả mọi sự đều đảo ngược. Họ gọi nhiều lần mà không ai trả lời, lại nghe có tiếng trẻ con khóc, khiến Madge không chịu nổi. Nàng mở cửa vào, thì thấy cửa không khóa.Madge nói cách cương quyết:- Winston, anh ở đó với con. Em lên coi thử.Ông William ngắt lời, hỏi:- Thế con chó? Con chó đâu?- Lúc bây giờ chúng con không thấy nó.Madge leo lên cái thang dốc đứng một cách khó nhọc. Nàng hướng về cửa có tiếng trẻ em khóc. Nàng nghe Jessica vừa khóc vừa rên rỉ.Madge tìm cách mở cửa, nhưng cửa khóa. Nàng lay mạnh cái nắm cửa và kêu:- Jessica mở cửa cho tôi vào, tôi là Madge Asher đây. Chúng tôi đến thăm cô đây.Madge nghe tiếng chó sủa và tru rất lớn. Nàng gọi lại lần nữa:- Jessica.- Tôi không để chị vào được. Tôi không giữ nổi con chó. - Tiếng cô ta dứt quãng vì đang khóc.Con chó xem ra khá dữ, nên Madge do dự. Nàng xuống thang ra sân, nơi chồng con đang đợi, và thuật lại mọi chuyện.- Em vào trong xe với con. Anh đi xem thử. - Winston nói.Madge vâng lời vì nàng sợ thật. Tại sao Jessica lại tự nhốt mình trên đó với đứa bé và con chó? Hay là Herbert giam giữ họ như thế? Nàng lên xe với hai con. Winston tìm được một cây gậy to trên sân.- Hãy cấn thận, anh. - Nàng nói qua cửa sổ xe.- Anh đâu có sợ chó! - Chàng trả lời.Winston leo lên thang, rung chốt cửa và kêu lên:- Jessica, tôi là Winston Asher đây. Có cái gì trong đó vậy?Tiếng than khóc của Jessica nín bặt. Winston nghĩ là cô ta đã bồng con lên, có thể là cô đang cho con bú, vì nó cũng hết khóc ngay. Chỉ còn tiếng con chó sủa ồm ồm một cách dữ dằn.- Mở cửa ra! - Winston nói.- Đợi chút, anh Winston. Tôi phải cột con chó lại đã.Chuyện gì thế này, Winston tự hỏi. Tại sao cô ta không cột con chó sớm hơn. Anh nghe cô nói với nó, giọng nhẹ nhàng và mơn trớn.- Đủ rồi, Pirate! Đó là bạn. Không nên chọc tức anh ấy. Anh là Winston. Mày nhớ Winston chứ, anh ấy là bạn của tao đấy.Sau một giây, cô ta mở của và một cảnh tượng lạ lùng hiện ra. Jessica đang đứng rất bình tĩnh, đứa bé đang bú. Sau lưng cô là con chó đã bị nhốt trong một cái chuồng lớn, ngay giữa hai cái giường.Cô ta dịu dàng nói:- Anh vào đi, Winston. Tôi chưa đủ sức để xuống thang, và tôi giữ con chó ở đây lúc Herbert đi vắng. Có nhiều tên cắp vặt, nhất là mùa hè, hình như chúng nó đều biết tôi một mình.Tiếng cô dịu dàng, giọng thánh thót dễ nghe, làm cho Winston hết ngỡ ngàng và hết sợ con chó, vì hình dáng khủng khiếp, cái miệng sùi bọt và hai con mắt đỏ ngầu láo liêng của nó. Dầu sao, sự sợ hãi của Jessica là hiểu được.- Cô có muốn tôi gọi Madge lên không? - Winston hỏi.- Ô, vâng xin anh - Jessica nói một cách vui vẻ - Chị ấy đến đây, em mừng lắm. Đến với tính cách gia đình thì tốt quá!Lúng túng, Winston lại trở xuống gặp Madge. Madge cũng bất ngờ khi nghe kể chuyện lại. Cả hai để con ở lại trong xe, khóa cửa xe và cùng nhau lên gác. Jessica ngồi lên ghế xích đu, và con chó hết còn trườn tới. Nhưng mõm chó còn nhễu dãi và cặp mắt đáng sợ của nó vẫn còn hằm hè.- Ôi, chị Asher yêu quý vào đi! - Jessica nói cách nồng nhiệt - Em ở đây khóc một mình. Em cảm thấy cô đơn quá. Em không nhận ra tiếng chị, em nghe không rõ, không thì em đã mời chị vào rồi. Em phải đề phòng người lạ ở cửa, và bảo họ là em không dám thả con chó ra.Điều đó cũng có lý, nhưng xem ra lại có vẻ là chuyện phi lý và không thật.- Của vào không đóng. - Winston nói.Jessica tỏ vẻ bất bình:- Đó là do Herbert, bất cẩn. Tôi đã bảo anh ta khóa cửa trước khi đi, ảnh lại cho là tôi ngu đần. Anh ta thiếu óc tưởng tượng. Anh ta không hình dung nổi thế nào là ở đây một mình, nhất là bây giờ lại có con dại.Jessica ngó đứa bé lộ vẻ thù hằn. Đứa bé đang bú, và Winston cảm thấy lần đầu tiên thoáng qua một nỗi nghi ngờ khi Jessica, gương mặt trong trắng, hai mắt nhắm nghiền, môi hơi trề xuống, hỏi một cách kỳ lạ, ngỡ ngàng và xa vắng:- Làm sao đứa bé này lai sinh ra được nhỉ, tôi chẳng bao giờ hiểu...Madge cảm động.- Ôi, em Jessica yêu dấu, không nên nói như vậy. Khi đàn ông và đàn bà yêu nhau, thì có con cái là chuyện dĩ nhiên.Jessica ngước nhìn Madge đang đứng, tựa như một nữ thần sung mãn.- Ồ, nhưng em có yêu Herbert đâu! - Cô ta nói, giọng lạnh lùng và dứt khoát.Madge quay sang Winston nói:- Anh yêu, xuống với các con đi. Em không sao đâu. Em cần nói chuyện với Jessica.Winston miễn cưỡng đi xuống, Madge ở lại, và trên đường về đã thuật lại đầy đủ cho chồng nghe.- Không thương chồng là điều xấu lắm, Jessica. - Madge nói.- Ôi, em cũng biết thế. Em ráng được chừng nào hay chừng ấy.- Em không bao giờ yêu Herbert sao?Madge kéo một cái ghế nhỏ, ngồi xuống, bồng đứa bé trên tay. Đứa bé khốn khổ! Nàng thầm nói trong lòng, nó lại giống Herbert và rất xấu xí.Jessica kéo áo dài che lại ngực, hất đầu ra sau, nhắm mắt lại lẩm bẩm:- Tất cả cái đó thật... ghê tởm!- Cái gì vậy? - Madge hỏi.- Em ở một mình với Herbert, đêm này qua đêm khác trong cái phòng này mà em không yêu anh ta.Madge nghe chướng tai, bèn hỏi:- Thế tại sao em lại lấy anh ta?- Tại vì ông William nói vào.- Cha chồng của chị hả?Jessica cúi đầu, những giọt nước mắt từ hai hàng mi lăn xuống trên đôi má xanh xao.- Mà tại sao lại thế?- Em không nói với chị được - Jessica kêu lên - Ôi, không bao giờ, không bao giờ em nói ra điều ấy.Cô ta không nói gì thêm nữa, cô ta chỉ biết khóc như bị lên cơn động kinh, run rẩy vì đau đớn. Hai tay bấu chặt lấy Madge:- Ôi, chị đừng bảo em nói ra điều đó, đừng bao giờ! Cũng đừng nói lại cho anh Winston nghe; chỉ có mình Edwin biết tất cả. Edwin như là anh của em. Anh của em thật. Chúng em không thay đổi đối với nhau.Những chân trời rùng rợn mở ra trước Madge, Jessica quá xinh đẹp, luôn luôn quá xinh đẹp, và bọn đàn ông có thể tỏ ra kỳ cục khi lớn tuổi.- Mà ông ấy có... - Madge mở lời.- Ồ, có, có, có. - Jessica trả lời vội vã.- Chỉ nói đơn giản với tôi, thời gian bao lâu?- Ôi, nhiều năm - Jessica trả lời, thất vọng - Khi em ở tu viện trở về, em chỉ có mười bảy tuổi. Em không thể cưỡng lòng mà không thuận theo, và việc đó không bao giờ ngừng.Con chó bỗng sủa lên và Jessica giật mình.- Con chó không làm gì chị đâu, - Jessica nói - nó chỉ thù ghét bọn đàn ông, em đã dạy cho nó như vậy.Con bé đã thiu thiu ngủ trong cánh tay của Madge, và Madge đã khóc cho thân phận nó. Con bé tội nghiệp, nó được gì trong cái nhà này. Cuộc đời lộn xộn biết bao!- Jessica đừng khóc! - Madge dịu dàng nói.Madge nghĩ đến cuộc sống hạnh phúc, đến nỗi nàng chẳng biết làm gì hết. Nàng cảm thấy cái vũ trụ này rất vững chắc, cái vũ trụ bé nhỏ và ấm áp này đã thuộc về nàng, trôi qua phần lớn quanh nàng, ngay cả người cha của Winston.Nàng đứng lên, đặt em bé đang ngủ say lên giường, kéo một góc tấm vải phủ giường đắp cho nó.- Chị phải suy nghĩ xem có thể làm được gì cho em. Jessica. Chị muốn giúp em mà chẳng biết phải làm sao. Trước hết, phải nghĩ đến gia đình...- Ồ, phải, - Jessica nói cách khiêm nhường - phải nghĩ tới luôn và trước nhất, em hoàn toàn hiểu điều đó.Jessica đang đứng yên chờ đợi, im lặng và buồn bực đến nỗi Madge cảm thấy xót thương cho cái dáng vẻ ngơ ngác của cô ta.- Khổ thân cho Jessica, sống ở đó ghê tởm biết chừng nào!Hai mắt của Jessica đầy lệ, cô thì thào:- Em không thể nào quên được.Madge chỉ khẽ gật đầu, nói chẳng nên lời. Nàng đi xuống, khép cửa lại và leo lên xe.- Thưa ba, con nghĩ tốt hơn hết là kể lại tất cả những gì đã xảy ra.Anh đã chọn con đường dài nhất để đủ thì giờ nói chuyện với cha anh. Anh ngó chầm chậm con đường nhuốm ánh chiều tà, anh cũng chẳng quay đầu để liếc nhìn gương mặt nghiêng nghiêng của người cha.Ông William đã cắt đứt câu chuyện bằng những tiếng than khinh bỉ và chán ghét. Bây giờ thì ông ngồi im lặng, giận dữ.- Đủ rồi, - Ông nói, rít lên qua kẽ răng - Jessica điên rồi, không còn nghi ngờ gì nữa. Tư tưởng... ngay cả tư tưởng.Ông nuốt nước bọt, ho và cảm thấy ngộp thở. Winston cho xe chạy chầm chậm lại, đưa tay vỗ vỗ vào lưng ông và nói:- Ba đừng để tâm quá...- Ba biết con không tin những điều hoang tưởng như vậy - Ông William nói, giọng còn khàn khàn và chưa lấy lại được hơi thở - Nhưng ba không chắc Madge đã nghĩ gì. Thật là quỷ quái, đàn bà dễ tin những điều tệ lậu hơn nơi bọn đàn ông, khi nói đến chuyện nam nữ. Chính mẹ con. - Ông lại ho gần muốn đứt hơi.- Cái gì thế này? Cái gì thế này? - Winston dừng xe lại bên lề đường.- Ba bị ngộp thở vi sặc nước bọt - Ông William thở dốc, hai má đỏ bùng.Winston chờ, và vỗ nhẹ lên lưng cha anh cho đến khi ông trở lại bình thường.- Thật quá sức tưởng tượng! - Ông William vừa nói vừa chậm mắt - Tấn tuồng gì lạ thật! Ba chả nhớ một câu chuyện như thế đã xảy đến trong đời ba. Nhưng cũng chưa bao giờ ba nổi giân như thế này. Madge có tin không con?- Con không biết Madge đã nghĩ gì, nhưng cô ta là một con người có trực giác bén nhạy, và khi có thai thì cái gì cũng phóng đại.- Con không muốn nói rằng nó có thể tin là ba đã ăn nằm với đứa con gái này trong chính nhà của ba chứ? - William hét lên.Winston nói:- Chắc chắn cô ta chẳng tin gì cả. Nhưng cách nào đó cô ta có cảm tình với Jessica.Ông William cắn răng, rồi nói lắp bắp:- Chúng ta đi về. Ba muốn nói chuyện với Herbert.Sự truyền nhiễm mà Jessica tung vãi trong gia đình ông có cơ trở thanh khủng khiếp, không còn ngăn chận được, nếu để Madge gieo rắc những cảm nghĩ của cô ta ra chung quanh. Phải can thiệp kịp thời, ông không sợ bất kỳ người đàn bà nào, kể cả nàng dâu của ông, nhưng phải chận ngay chính nơi nguồn gốc của nó, nghĩa là chính Jessica. Phải ngăn chận không để cho cô ta hành động như thế. Ông sẽ bảo Herbert. Herbert ít ra cũng là một người đàn ông và là chồng của Jessica.Herbert đang đứng ở cửa, đưa tay đón lấy cây gậy và mũ của ông.Ông nghiêm nghị bảo:- Vào thư viện.- Thưa ông, gần ăn tối rồi.- Không sao - Ông vẫn giữ nguyên một giọng nghiêm nghị.- Báo trước cho bà Bertha biết thì tốt hơn.Ông William bước đi trước, vào thư phòng và đóng cửa lại.Ông William bước tới cái ghế bằng gỗ sồi có lưng dựa cao, đặt ở cuối cái bàn dài và chờ đợi. Herbert bước vào, chân đi giày vải, mặt anh tái mét nặng trịch.- Thưa ông, con đây.Ông William tự hỏi phải khai mào như thế nào đây. Ông không có thể kể lại cho Herbert nghe những hoang tưởng đê tiện và ngu xuẩn mà Jessica đã bày đặt ra. Phải khởi sự, và ông nói, giọng cứng rắn:- Herbert, cậu Winston và vợ của cậu ấy đã đi thăm Jessica chỉ vì tốt bụng.- Cám ơn ông. - Herbert nói, giọng như rên rỉ.- Ở đó, - Ông tiếp tục nói cách nghiêm nghị - Jessica đã thuật lại những chuyện hoàn toàn dối trá cho con dâu tôi nghe, liên quan đến những chuyện đã xảy ra nơi nhà tôi...Herbert nghiêng đầu và cái mặt bự của anh ta khẽ giật giật.- Có thể tôi sẽ nhờ đến luật pháp và truy tố cô ta về tội đã làm ô danh tôi - Ông William nói tiếp - Nhưng tôi nghĩ là Jessica bị bệnh tâm thần. Tôi yêu cầu anh đưa cô ấy đi khám bệnh ngay.Herbert đổi sắc mặt, nước mắt trào ra, cái miệng bé tí run run giữa hai má bành bạnh, cái cằm láng bóng. Anh ta khóc rông lên:- Đầu đuôi cũng tại vì con chó đen cả, thưa ông.- Con chó!- Thưa ông, phải. Con chó không để con đến gần cô ấy. Như thế qua nhiều tuần, nhiều tháng, ngày cũng như đêm, con chó chia rẽ chúng con.- Anh muốn nói là cô ấy giữ con chó ở với cô ta cả lúc anh có mặt ở đó? - Ông William hỏi, rụng rời.- Cô ấy giữ con chó là tại vì con - Anh ta nói ú ớ - Cô ta chẳng sợ người đàn ông nào khác, ngoài con.- Anh đã làm gì cô ta?Herbert nít khăn tay lau mặt, nói:- Thưa ông, chẳng làm gì khác. Con chỉ muốn thực hành quyền lợi của con.Anh ta lại xếp chiếc khăn tay bỏ vào túi. Rồi anh quay cái mặt bóng nhẫy mồ hôi về phía ông William. Ông bảo:- Anh ngồi xuống đi.Herbert ngồi xuống góc một cái ghế gỗ nặng nề và tiếp tục nhìn ông chủ bằng đôi mắt đáng thương mà vẫn cố chấp.- Anh nói rõ hơn đi. - Ông bảo.Herbert hắng giọng, nghiêng mình về phía trước, nói:- Chuyện đàn ông với nhau, thưa ông.Ông William ngó ngay vào gương mặt trắng bệch và bóng nhẫy của Herbert. Ông thấy hiện ra trước mắt mình một màn kịch cũng cổ xua như nhân loại một khi đàn ông và đàn bà con có mặt trên trái đất.