Thành phố đang náo động. Các máy điện thoại có gương nhấp nháy, rì rầm. Trên phố xá, quảng trường, công viên, người Sao Hỏa tụ tập, thì thào gì đó với nhau. Họ chờ đợi các sự kiện. Họ nhìn lên trời.Người ta đồn đâu đó có những nhà kho chứa xương rồng khô bị cháy.Buổi trưa, trong thành phố, người ta mở vòi nước nhưng bị mất một lát. Nhiều người nghe thấy tiếng nổ xa xa ở phía Tây Nam thành phố.Trong các ngôi nhà, các cửa kính được dán giấy bắt chéo.Tình trạng náo động xuất phát từ trung tâm ra toàn thành phố, từ nhà Hội đồng tối cao các kĩ sư.Người ta đồn về chính quyền lung lay của Tuxcup, về những thay đổi sắp tới.Nhiều tin đồn đại kích động lan ra rất nhanh:“Đêm nay sẽ mất điện”.“Các nhà máy điện ở hai cực sẽ ngừng hoạt động”.“Từ trường sẽ biến mất”.“Dưới hầm nhà của Hội đồng tối cao có một số nhân vật bị bắt giữ”.Ở ngoại ô thành phố, trong các xí nghiệp, các khu công nhân, các cửa hàng công cộng, những tin đồn ấy được tiếp nhận theo một cách khác. Có lẽ ở đây người ta biết nhiều hơn về nguyên nhân gây ra những tin đồn ấy. Với thái độ vui mừng đầy ác ý, người ta kháo nhau rằng khu chứa nước khổng lồ số mười một đã bị phá hoại, nhân viên chính phủ đang đi tìm các kho vũ khí cất giấu ở khắp mọi nơi, và Tuxcup đang điều quân về Xoaxera.Đến trưa thì hầu như cả thành phố ngừng việc. Người ta tụ tập thành những đám rất đông để chờ đợi các sự kiện. Họ nhìn những thanh niên ăn mặc nhếch nhác, hai tay đút túi, không rõ từ đâu xuất hiện.Khoảng quá trưa, trên thành phố có nhiều con thuyền bay của chính phủ, rồi một trận mưa những tấm áp phích trắng rơi từ trên trời xuống các phố.Chính phủ yêu cầu dân chúng không tin những lời đồn đại xấu xa, vì đó là do kẻ thù của nhân dân tung ra. Chính phủ còn nói rằng chưa bao giờ chính quyền mạnh mẽ và quyết tâm như hiện nay.Thành phố yên ắng được ít hôm, rồi lại xuất hiện những tin đồn - tin này khủng khiếp hơn tin kia. Người ta chỉ biết chắc có một điều:Chiều nay, tại nhà Hội đồng tối cao các kĩ sư sẽ có một cuộc đấu tranh quyết liệt giữa Tuxcup với thủ lĩnh công nhân thành phố Xoaxera - kĩ sư Gor.Đến chiều, dân chúng đứng chật cả quảng trường lớn trước Nhà Hội đồng tối cao. Binh lính canh gác cầu thang, các cửa vào và mái nhà. Gió lạnh dồn sương mù tới, và trong mây mù ẩm ướt, các cây đèn đường đỏ quạch đung đưa. Phần trên bức tường ảm đạm của ngôi nhà chìm trong màn sương như một khối tháp lờ mờ. Tất cả các cửa sổ của ngôi nhà đều sáng ánh đèn.Dưới vòm trần nặng nề, trong gian phòng hình tròn, ngồi trên những chiếc ghế ở hội trường là các ủy viên Hội đồng tối cao. Vẻ mặt ai cũng chăm chú và căng thẳng. Trên tấm gương mờ ở tường, lần lượt lướt qua các cảnh của thành phố: bên trong các xí nghiệp những ngã tư đường phố với những tốp người, chạy qua trong sương mù, đường viền những hố chứa nước, những ngọn tháp điện từ, những tòa nhà vắng vẻ, đơn điệu dùng làm kho có binh lính gác. Màn ảnh liên tục được nối với tất cả các tấm gương kiểm tra trong thành phố. Xuất hiện hình ảnh quảng trường trước nhà Hội đồng tối cao các kĩ sư một biển người lờ mờ sau làn sương mù, những quầng sáng rộng của các ngọn đèn. Và vang lên tiếng ồn ào trong đám đông.Một tiếng còi ré lên, màn ảnh tắt phụt. Tuxcup bước lên cái bục trải thảm đen đen vàng vàng đằng trước hội trường. Trông ông ta xanh xao, bình tĩnh và rầu rĩ:- Trong thành phố đang có chuyện lộn xộn, - Tuxcup nói, - thành phố bị kích động bởi tin đồn rằng hôm nay, tại đây, mọi người có ý định chống lại tôi. Chỉ riêng một tin đồn ấy cũng đủ để nhà nước bị mất cân bằng. Tôi coi tình hình này là không lành mạnh và nguy hiểm. Cần phải tiêu diệt hẳn nguyên nhân gây ra trạng thái kích động này. Tôi biết trong số các ông, ngay đêm nay sẽ có những người công kích lời lẽ của tôi ở các nơi trong thành phố. Tôi xin nói công khai: thành phố đang ở trong tình trạng vô chính phủ. Theo tin tức các nhân viên của tôi thu thập được, trong thành phố và trong cả nước, chúng ta không có đủ lực lượng để chống lại tình trạng đó.Chúng ta đang ở đêm trước sự diệt vong của thế giới.Tiếng rì rầm rộn lên trong hội trường. Tuxcup nhếch mép cười ghê tởm.- Sức mạnh đang phá hủy trật tự của thế giới, - tình trạng vô chính phủ - phát sinh từ thành phố. Sự bình tĩnh của tâm hồn, ý chí bẩm sinh đối với cuộc sống, sức mạnh tình cảm đều đang bị tiêu phí vào những trò giải trí mờ ám và vô ích. Cảnh sặc sỡ ngoài thành phố, sự lộng lẫy của những con thuyền vàng và lòng ghen tị của những người từ dưới nhìn lên những con thuyền ấy. Những người phụ nữ để hở lưng, hở bụng, xức những loại nước hoa kích động, những ánh đèn sặc sỡ chạy loang loáng trước mặt các nhà chứa, những con thuyền dùng làm tiệm ăn bay trên các đường phố - đó, thành phố của chúng ta như thế đó! Sự thanh thản của tâm hồn bị thiêu cháy thành tro.Ham muốn của những kẻ rỗng tuếch như thế chỉ là lòng tham... Họ muốn say sưa... mà để có thể làm say sưa được những kẻ quá no đủ, thì chỉ có máu.Tuxcup vừa nói điều đó vừa chọc một ngón tay vào khoảng không gian trước mặt mình... Gian phòng vang lên những tiếng ồn ào dè dặt.Ông ta nói tiếp:- Thành phố đang chuẩn bị đón nhận một người vô chính phủ. Ý chí của người đó, nhiệt tình của người đó là phá hoại. Nhiều người tưởng vô chính phủ là tự do, - nhưng không đâu, vô chính phủ chỉ ham muốn tình trạng vô chính phủ. Nghĩa vụ của nhà nước là phải đấu tranh chống lại những kẻ phá hoại ấy, - luật lệ là như thế. Chúng ta phải đem ý chí thiết lập trật tự ra đối lập với tình trạng vô chính phủ. Chúng ta phải huy động mọi lực lượng lành mạnh trong nước và với những tổn thất ít nhất chúng ta tung lực lượng ấy vào cuộc chiến tranh không thương xót với tình trạng vô chính phủ. Các biện pháp canh giữ chỉ là biện pháp tạm thời: thế nào cũng sẽ đến lúc cảnh sát bộc lộ chỗ yếu của mình. Trong khi chúng ta tăng số nhân viên cảnh sát lên hai lần thì bọn vô chính phủ tăng lên theo lũy thừa. Lần đầu tiên chúng ta phải chuyển sang tấn công. Phải có một hành động nghiêm khắc và tất yếu. Chúng ta phải phá hủy và tận diệt thành phố.Một nửa hội trường la hét và nhỏm bật dậy. Mặt những người Sao Hỏa nhợt nhạt. Mắt họ rực sáng. Tuxcup đưa mắt để lập lại trật tự.- Bằng cách này hay cách khác, thế nào thành phố rồi cũng bị phá hủy. Chúng ta phải tự mình tổ chức sự phá hủy đó. Tôi đề nghị thông qua kế hoạch di chuyển bộ phận lành mạnh của nhân dân thành phố về các làng xóm nông thôn. Nhằm mục đích này, chúng ta phải sử dụng vùng giàu có nhất ở bên kia dãy núi Lidiadira mà mọi người đã rời bỏ sau cuộc nội chiến. Chúng ta phải làm rất nhiều công việc.Nhưng mục đích thì vô cùng vĩ đại. Tất nhiên biện pháp di dân không cứu được nền văn minh, thậm chí chúng ta không thể trì hoãn được ngày diệt vong, nhưng chúng ta sẽ tạo điều kiện cho dân Sao Hỏa được chết một cách thanh thản và trang trọng.- Ông ta nói gì vậy? - Những người nghe hốt hoảng kêu lên.- Tại sao chúng ta lại phải chết?- Ông ta điên rồi!- Đả đảo Tuxcup!Bằng cách cau mày lại, Tuxcup lại bắt hội trường phải im lặng.- Lịch sử Sao Hỏa đã kết thúc. Cuộc sống đang tàn lụi trên hành tinh chúng ta. Các ông đã biết tỉ lệ sinh đẻ và tỉ lệ chết. Vài trăm năm nữa, người Sao Hỏa cuối cùng sẽ đưa cặp mắt đờ đẫn tiễn đưa lần cuối cùng ánh hoàng hôn. Chúng ta không thể ngăn chặn được quá trình tàn lụi. Chúng ta phải dùng những biện pháp nghiêm ngặt và sáng suốt để làm cho những ngày cuối cùng của thế giới được huy hoàng và hạnh phúc. Điều đầu tiên và cốt yếu là chúng ta phải tiêu diệt thành phố. Nền văn minh đã lấy tất cả mọi thứ từ đó ra, bây giờ thành phố đang hủy hoại nền văn minh, nó phải bị diệt vong.Ở quãng giữa hội trường, Gor đứng dậy - đó là người trẻ tuổi có gương mặt rộng mà Guxev đã trông thấy trong gương.Giọng ông ta trầm và gắt. Ông đưa tay về phía Tuxcup:- Ông ấy nói dối! Ông ấy muốn tiêu diệt thành phố để bảo toàn quyền lực của mình. Ông ấy kết án chúng ta tội chết để bảo toàn quyền lực. Ông ấy hiểu rằng chỉ bằng cách tiêu diệt hàng triệu người, ông ấy mới còn có thể giữ được quyền lực. Ông ấy biết có rất nhiều người căm ghét ông ấy: những người không bay trong các con thuyền vàng, những người sinh ra và chết đi trong các xí nghiệp ngầm dưới đất, những người trong ngày hội hè vẫn đi vẩn vơ trong các hành lang bụi bậm, ngáp dài vì tuyệt vọng, những người tìm sự quên lãng trong khói thuốc khavra. Tuxcup chuẩn bị một cái giường cho chúng ta chết.Hãy để tự ông ấy nằm vào đó. Chúng ta không muốn chết. Chúng ta sinh ra là để sống. Chúng ta biết, một mối nguy hiểm là Sao Hỏa đang thoái hóa. Nhưng chúng ta có một cứu cánh. Cứu cánh của chúng ta là Trái Đất, là những người ở Trái Đất. Đó là một chủng tộc mới mẻ, khỏe mạnh, có dòng máu nóng. Đó chính là người mà ông ấy sợ nhất trên thế gian này. Tuxcup, ông giấu ở nhà ông hai con người bay từ Trái Đất tới. Ông sợ các Con Trời. Ông chỉ mạnh đối với những kẻ yếu và những kẻ nghiện khavra. Khi những người khỏe mạnh, có bầu máu nóng tới, chính ông trở thành cái bóng, thành cơn ác mộng lúc đêm khuya. Ông sẽ biến mất như một ảo ảnh. Đó là điều ông sợ nhất trên thế gian này! Ông cố tình bịa ra cái tình trạng vô chính phủ. Ông vừa mới nghĩ ra cái biện pháp phá hủy thành phố khiến cho mọi người phải sửng sốt. Chính ông mới là người cần có máu để mà uống thỏa thuê. Ông cần đánh lạc hướng tất cả mọi người, để lén thanh toán hai con người can đảm kia, cứu tinh của chúng ta. Tôi biết ông đã ra lệnh...Gor bỗng ngừng lời. Mặt ông ta tối sầm vì căng thẳng. Tuxcup gườm gườm nhìn thẳng vào mắt Gor.-... Không trấn áp được tôi đâu... Tôi sẽ không im lặng đâu!... - Gor gầm lên. Tôi biết ông thờ phụng quỷ thần... Tôi không sợ hai con mắt của ông đâu...Gor khó nhọc đưa bàn tay to rộng lên lau mồ hôi trên trán. Ông ta thở dài một hơi rõ sâu và lảo đảo. Trong không khí của cả hội trường nín thở, ông ta buông người xuống ghế, ngả đầu vào hai tay.Mọi người nghe thấy tiếng ông ta nghiến răng ken két.Tuxcup nhíu lông mày và bình tĩnh nói tiếp:- Hi vọng ở những người từ Trái Đất lên đây ư? Muộn rồi. Đổ những dòng máu mới vào mạch máu chúng ta ư? Muộn rồi. Muộn mất rồi và tàn nhẫn quá. Chúng ta chỉ kéo dài thêm tình trạng hấp hối của hành tinh chúng ta thôi. Chúng ta chỉ tăng thêm những nỗi đau khổ, bởi vì, thế nào chúng ta cũng trở thành nô lệ của những kẻ chinh phục. Thay cho một buổi hoàng hôn thanh thản và huy hoàng, chúng ta lại tự cuốn mình vào những vòng tròn mệt mỏi của các thế kỷ. Để làm gì mới được cơ chứ? Chúng ta, một chủng tộc già cỗi và giàu tri thức, lại phục vụ cho lũ người chinh phục để làm gì? Để những kẻ man rợ tham sống đuổi chúng ta ra khỏi các lâu đài và vườn cây, bắt chúng ta phải xây dựng những hồ chứa nước mới, khai mỏ, để bình nguyên Sao Hỏa lại vang lên những tiếng hò hét của chiến tranh ư?Để các thành phố chúng ta lại đầy rẫy những kẻ trụy lạc và điên rồ ư?Không! Chúng ta phải chết thanh thản trên ngưỡng cửa nhà mình.Hãy để những tia sáng đỏ của Talxetl chiếu đến chúng ta từ xa.Chúng ta không cho những kẻ ngoại nhân tới chỗ chúng ta. Chúng ta sẽ xây dựng những nhà máy mới trên các cực và sẽ tạo ra một nắp vỏ thép không thể xuyên qua được ở xung quanh hành tinh chúng ta.Chúng ta sẽ phá hủy Xoaxera - hang ổ của tình trạng vô chính phủ và những hi vọng điên rồ, - ở đây, chính ở đây đã nảy sinh cái kế hoạch tội ác là muốn quan hệ với Trái Đất. Chúng ta sẽ cày các quảng trường lên. Chúng ta sẽ chỉ để lại các cơ quan và xí nghiệp cần thiết cho cuộc sống. Tại đó, chúng ta sẽ bắt những tên tội phạm, những kẻ nghiện rượu, những kẻ điên rồ, tất cả những kẻ nào mơ mộng hão huyền, phải làm việc. Chúng ta sẽ xích chân họ lại. Chúng ta cho họ được hưởng một cuộc sống như họ muốn. Đối với tất cả những ai đồng ý với chúng ta, phục tùng ý chí chúng ta, sẽ được chúng ta dành cho một trang trại ở nông thôn và bảo đảm một cuộc sống tiện nghi. Hai mươi nghìn năm lao động khổ sai, rốt cuộc sẽ cho chúng ta cái quyền được sống nhàn hạ, yên bình, có thời gian suy tưởng. Phần kết thúc của nền văn minh sẽ được phủ một vòng hoa của thế kỷ hoàng kim.Chúng ta sẽ tổ chức những ngày hội chung và những cuộc giải trí tuyệt vời. Có thể ngay cả thời hạn cuộc sống tôi vừa nói ở trên cũng còn kéo dài thêm được vài thế kỷ nữa, bởi vì chúng ta sẽ sống trong cảnh thái bình.Cả hội trường im lặng nghe say mê. Tuxcup nhắm mắt lại như nhìn tới tương lai. Ông ta ngừng lời giữa chừng......Tiếng ồn ào của đám đông bên ngoài lọt vào hội trường. Gor đứng dậy. Mặt ông nhăn lại. Ông giật chiếc mũ khỏi đầu mình rồi quẳng đi rõ xa. Ông lao tới chỗ Tuxcup. Ông túm lấy cổ áo Tuxcup và hất ông này khỏi chiếc bục phủ thảm. Rồi ông quay trở lại chỗ cũ. Ông gào lên chực vỡ cổ họng.- Được. Chết à? Thì chết! Cho các ông... Còn cho chúng tôi - là đấu tranh...Mọi người đứng bật dậy, la hét ầm ĩ, vài người chạy đến chỗ Tuxcup đang nằm úp sấp dưới mặt đất.Gor nhảy ra cửa. Ông đưa khuỷu tay gạt người lính gác. Vạt áo choàng của ông thoáng qua bên lối ra quảng trường. Có tiếng ông nói ở xa xa. Một tiếng ồn ào lướt trên đám đông như có một cơn gió mạnh thổi qua.