ọi người vây quanh Gavrốt.
Nhưng chú chẳng kịp kể chuyện, Mariuytx lòng hồi hộp, kéo chú ra một nơi:
- Em đến đây làm gì?
- Ô hay! Chú bé đáp, chứ còn anh?
Và chú nhìn chằm chằm Mariuytx với vẻ liều lĩnh “yêng hùng” của chú. Một thứ ánh sáng kiêu hãnh ngời lên trong khóe mắt làm cho mắt chú to thêm.
Mariuytx nói tiếp, giọng nghiêm nghị:
- Ai bảo em trở lại đây? Em có đưa cái thư của anh đến đúng địa chỉ chứ?
Về chuyện cái thư, Gavrốt không phải là không có chút hối hận. (Vì nóng trở bề hiến lũy, chú đã làm cái việc trút cho xong nợ hơn là trao lại cho người có thư. Chú đành phải tự thú với mình là chú đã nhẹ dạ đem gửi bừa cho cái người lạ mặt ấy mà chú cũng không kịp nhìn rõ mặt. Ừ, người ấy để đầu trần thật, nhưng đã chắc đâu là người nhà. Tóm lại, chú tự mắng thầm chú về vấn đề ấy và chú sợ những lời trách móc của Mariuytx. Để thoát nạn, chú đành dùng phương pháp đơn giản nhất: chú nói dối vong mạng.
- Đồng chí ạ, em đã trao thư cho người gác cổng. Cô nương ngủ. Tức dậy sẽ có thư đến tay.
Đưa bức thư kia đi Mariuytx nhằm hai mục đích: vĩnh biệt Côdét và cứu Gavrốt. Chỉ đạt được một ửa, chàng cũng phải bằng lòng vậy.
Bức thử gửi đi, ông Phôsơlơvăng có mặt ở chiến lũy, trong trí chàng bỗng dưng hai sự việc ấy như chấp nối lại. Chàng đưa tay chỉ ông Phôsơlơvăng và hỏi Gavrốt:
- Em có biết ông ấy không?
- Không.
Như chúng tôi vừa nhắc lại, đúng là Gavrốt chỉ thấy Giăng Vangiăng trong bóng tối thôi.
Những điều ước đoán rối bời và bệnh hoạn vừa thoáng hiện trong trí óc Mariuytx đã vội tan ngay. Chàng biết đâu chính kiến của ông Phôsơlơvăng? Ông Phôsơlơvăng có lẽ là người cộng hòa. Thế thì ông có mặt cuộc chiến này là một chuyện hết sức tự nhiên.
Trong khi đó thì Gavrốt đã ở đầu kia chiến lũy, mồm kêu to: súng của tôi đâu?
Cuốcphêrắc bảo đem trả sung cho chú.
Gavrốt báo cho “các đồng chí” biết rằng chiến lũy đã bị bao vây. Chú phải khó nhọc lắm mới về được. Một tiểu đoàn quân chính quy chia thành nhiều cánh trong khu vực Pơtit Truyăngđri, đang quan sát phía phố Xinhơ, phía đối diện lại có cảnh vệ đường phố chiếm đường Pơrêsơ. Trước mắt chúng ta là đại bộ phận quân đội.
Nói xong mấy điều này về địch tình ấy, Gavrốt thêm:
- Tôi cho phép các đồng chí phết cho chúng một nó một trận ra trò. Trong lúc đó, Ănggiônrátx đứng ở chỗ châu mai, lắng tai nghe ngóng. Bọn quan lính có vẻ không thỏa mãn lắm với phát đại bác, đã ngừng không bắn nữa.
Một đại đội bộ binh đến đóng ở đầu phố, sau khẩu pháo. Bọn lính cũng cạy mặt đường lấy đá dựng một bức tường thấp, một thứ tường chắn đạn không cao quá năm tấc, đối diện chiến lũy. Ở góc trái bức tường là tiền đội của một tiểu đoàn ngoại ô, đóng ở phô XanhĐơni.
Ănggiônrátx không ngừng theo dõi, bỗng nghe như có thứ tiếng đặc biệt khi người ta rút các túi hộp đạn ra khỏi hòm và anh nhìn thấy tên khẩu đội trưởng thay đổi hướng súng, nghiêng nòng chút ít về phía trái. Xong, bọn pháo thủ bắt đầu lắp đạn. Tên khẩu đội trưởng tự tay cầm lấy mồi lửa đưa gần đến ngòi thuốc. Ănggiônrátx hét to:
- Cúi xuống, chạy vào tường, tất cả quỳ xuống dọc chiến lũy.
Nghĩa quân đứng rải rác trước chiến lũy và đã rời khỏi vị trí chiến đấu từ lúc Gavrốt vào, bỗng xô nhau lộn xộn trở về chiến lũy. Nhưng mọi người chưa kịp thi hành lệnh của Ănggiônrátx thì phát súng đã nổ xé trời như một phát đạn ghém. Mà quả thật là một phát đạn ghém.
Phát súng nhằm vào chỗ khe hở của pháo đài nên đạn ria chạm vào tường, thia lia trở lại trong chiến lũy. Những mảnh sắt bắn thia lia tai hại ấy làm hai người chết và ba người bị thương.
Nếu cứ thế thì không sao giữ nổi nữa. Đạn ghém lọt vào bên trong chiến lũy.
Cả chiến lũy ồn ào thảng thốt. Ănggiônrátx nói:
- Cứ hãy chặn không cho chúng bắn phát thứ hai đã!
Chàng đã hạ mũi súng nhằm tên khẩu đội trưởng đang cúi xuống quy lát khẩu pháo để chỉnh và ổn định bắn lần cuối cùng. Tên chỉ huy này là một tên chỉ huy trẻ măng, tóc vàng hoe, nét mặt hiền lành, thông minh, thích hợp với loại vũ khí ghê gớm và tiền định này, loại vũ khí hoàn chỉnh đúng mức trong rùng rợn thì tự nó sẽ tiêu diệt chiến tranh.
Côngbơphe đứng bên cạnh Ănggiônrátx đưa mắt ngắm anh chàng thanh niên ấy. Anh nói:
- Thật là uổng! Những cái trò chém giết này, chán bỏ mẹ! Thôi, sau này không còn vua thì chắc cũng hết chiến tranh. Ănggiônrátx, cậu nhằm tên đội ấy mà chẳng nhìn hắn ta. Cậu hãy hình dung đó là một anh chàng thanh niên tươi đẹp, can đảm, có suy nghĩ, có học thức, bọn pháo binh học thức cừ lắm nhé, anh chàng lại có một ông cha một bà mẹ, có gia đình, chắc chắn là anh ta có người yêu, anh ta nhiều nhất cũng chỉ hai mươi lăm tuổi, anh ta có thể làm em cậu. Ănggiônrátx nói to:
- Nó là em tôi, vâng.
- Phải, Côngbơphe tiếp, hắn cũng là em tớ. Thế thì đừng giết hắn.
- Cậu để mặc tớ. Việc cần làm thì phải làm.
Một giọt lệ lăn từ từ trên gò má lạnh như đá của Ănggiônrátx.
Cùng lúc đó chàng bấm cò. Một làn chớp lóe lên. Viên pháo thủ quay tròn hai vòng, hai tay giơ thẳng ra đằng trước, đầu ngước lên như hớp lấy không khí, rồi nó ngã nghiêng kê hông vào khẩu pháo, nằm yên không cựa quậy.
Ở giữa lưng nó máu tràn ra lai láng. Viên đạn đã xuyên qua từ trước ngực ra sau lưng. Nó chết.
Phải khiêng nó đi và thay người khác. Nghĩa quân quả đã tranh thủ được mấy phút.
IX
LẠI SỬ DỤNG TÀI SĂN BẮN TRỘM, VÀ
ĐƯỜNG SÚNG BÁ PHÁT BÁ TRÚNG ĐÃ
ẢNH HƯỞNG ĐẾN BẢN ÁN NĂM 1796
Ý kiến trao qua đổi lại trong khắp chiến lũy. Khẩu pháo sắp bắn lại. Với thứ đạn ghém ấy, chiến lũy không chịu đựng được mười lăm phút. Nhất thiết phải làm cho sức đạn bắn thia lia yếu đi.
Ănggiônrátx hô to:
- Phải để ở đấy một tấm đệm. Côngbơphe nói, đệm để anh em bị thương nằm rồi.
Giăng VanGiăng từ nãy vẫn ngồi trên một trụ vôi ở góc quán rượu, kẹp súng giữa hai chân, không tham gia gì vào công việc đã diễn ra. Ông ra vẻ không nghe câu các chiến sĩ nói xung quanh ông: coi kìa, tay súng ấy chả làm gì cả kìa.
Nghe Ănggiônrátx ra lệnh, ông đứng dậy.
Các bạn còn nhớ khi đám người tụ tập lại kéo qua phố Săngvrơri thì một bà cụ đã kéo lên cửa sổ một tấm đệm để phòng đạn. Cửa sổ ấy là cửa sổ tầng áp mái, nằm tận trên nóc một ngôi nhà sáu tầng ở bên ngoài chiến lũy nhưng không cách xa nhiều. Tấm đệm đặt nằm ngang, bên dưới có hai cây sào phơi quần áo đỡ lên, mép trên treo bằng hai sợi dây thừng, đằng xa ngó như hai sợi chỉ, buộc vào mấy cái đanh đóng ở khung cửa. Người ta trông rõ hai sợi dây ấy trên nền trời như hai sợi tóc.
Giăng VanGiăng nói:
- Có ai cho tôi mượn khẩu các bin hai nòng một chút.
Ănggiônrátx vừa lắp đạn xong khẩu súng của mình, bèn đưa cho ông.
Giăng VanGiăng ngắm cái cửa sổ và nổ súng.
Một trong hai sợi dây đứt ra.
Tấm đệm chỉ còn treo có một sợi.
Giăng VanGiăng bắn phát thứ hai. Sợi dây thứ hai đứt, đập vào cửa kính. Tấm đệm tụt dần giữa hai cây sào và rơi xuống mặt đường.
Cả chiến lũy vỗ tay.
- Có đệm đây rồi.
Côngbơphe nói:
- Ừ! Nhưng ai ra lấy về?
Tấm đệm đã rơi ngoài chiến lũy, nằm giữa quảng một bên là là bọn lính bao vây và một bên là nghĩa quân bị bao vây. Vả lại cái chết của viên đội pháo thủ đã làm cho quân lính nổi giận. Từ mấy phút rồi, chúng đã nằm rạp xuống sau dãy bờ đá vừa xây, và để thay thế khẩu pháo bắt buộc phải câm tiếng chờ tổ chức lại đội pháo thủ, chúng đã xả súng bắn vào chiến lũy. Nghĩa quân không muốn trả lời vì muốn tiết kiệm đạn. Các loại đạn đều va vào chiến lũy không gây tai hại gì, nhưng trên đường phố thì đạn bay như mưa, rất dễ sợ.
Giăng VanGiăng lách qua khe hở, bước ra ngoài đường phố, băng qua làn mưa đạn, đến chỗ tấm đệm, nhặt lấy, vác lên lưng và trở vào chiến lũy. Cũng tự tay ông đem đặt tấm đệm vào khe hở. Ông treo tấm đệm vào tường mà cố ý làm cho bọn pháo thủ không nhìn thấy nó được.
Xong đâu đấy, người ta chờ phát đạn ghém bắn tới. Không bao lâu nó bắn tới thật.
Khẩu pháo gầm lên, tuôn ra một mớ đạn ghém. Nhưng lần này không có viên đạn nào thia lia vào cả. Cả mớ đạn gặp tấm đệm đều rơi xuống. Cái hiệu quả đoán trước đã đạt được.
Cả chiến lũy được che chở.
Ănggiônrátx nói với Giăng VanGiăng:
- Đồng chí, chính phủ cộng hòa cảm ơn đồng chí.
Bôtxuyê khoái chí, cười to. Chàng kêu to:
- Một tấm đệm mà có sức mạnh đến thế, thật là phi lý phi nghĩa quá! Cái mềm lại chiến thắng thằng sấm sét. Cũng hay đấy! Hoan hô tấm đệm đã trị được khẩu thần công!
