hòng khách của Simon Legree là gian nhà dài và rộng, ở một góc là một lò sưởi to lớn, đồ sộ; ngày xưa, bốn vách tường được dán một lớp giấy hoa đắt tiền và đẹp đẽ. Thứ giấy này, giờ đây, mục nát, rách tơi tả, phai màu, biến bức tường thành lởm chởm đầy những miếng vá. Một thứ mùi ẩm mốc, ngai ngái, hôi hám làm người ta khó chịu, muốn nôn, thoát ra từ sự hoang tàn, ẩm ướt, đổ nát; cái thứ mùi ta thường bắt gặp ở những tòa nhà cũ kỹ bỏ trống lâu năm. Trên vách, lấm chấm những dấu vết của bia và rượu nho.
Nhiều nơi khác dính dầy vệt phấn. Trong lò lửa lập lòe ngọn than hồng. Trời vào mùa này không lạnh lắm, nhưng ở trong căn phòng rộng rãi ấy, vào mỗi chiều tối, thường mang vẻ ẩm ướt lạnh lẽo, hơn nữa Legree cần có lửa để đốt điếu xì gà và đun nóng rượu Punch của gã. Ánh sáng đỏ rực của đống than nóng bỏng cho phép ta thấy được những vật dụng trong phòng: yên ngựa, bàn chải, dây cương, roi; những chiếc áo choàng và đủ thứ đồ đạc, quần áo, vất ngổn ngang bừa bãi đây đó.
Những con chó khổng lồ mà ta đã nói hồi đầu, nằm yên ở những chỗ ưa thích.
Legree đang tự tay sửa soạn cho mình một món giải khát gồm nước pha rượu và chanh. Gã chế nưởc từ cái ấm cũ kỹ, sứt mẻ vào trong tách, miệng làu bàu:
- Tên Sambo khốn nạn là đầu mối gây nên cuộc cãi vã vừa rồi giữa ta với tên nô lệ mới đến! Giờ đây Tom trở nên vô dụng trong suốt tuần lễ tới, khi mà mùa màng cần được gặt gấp.
Ngay lúc ấy, cánh cửa xịch mở, Sambo bước vào. Hắn cúi đầu chào gã và đưa cho gã một gói giây nhỏ.
- Gì vậy hở thằng chó?
- Một miếng bùa ngãi, thưa ông chủ!
- Cái gì?
- Một vật mà những tên da đen đến xin ở tụi phù thủy, giữ nó sẽ tránh được sự đau đớn khi bị đánh đập, thằng Tom đeo nó quanh cổ bằng một sợi dây đen.
Legree vốn đầu óc đặc sệt mê tín như phần đông bọn đàn ông hung bạo và vô tín ngưỡng. Gã cầm lấy gói giấy và chậm rãi mở ra.
Gã thấy một đồng đô-la và một cuộn tóc dài vàng óng, mớ tóc vàng như sống động, quấn quít quanh những ngón tay của Legree.
- Đồ khốn!
Gã thét to kinh hãi, dậm hai chân trên mặt đất bành bạch và rũ rũ những sợi tóc khỏi những ngón tay, như thể vừa bốc nhằm tổ kiến:
- Những thứ này ở đâu vậy? Đem chúng đi ngay! Bỏ vào lửa đi! Bỏ vào lửa!
Nhưng rồi gã ném nguyên lọn tóc vào lò sưởi, hét dựng:
- Tại sao mầy dám đem đến cho tao những thứ thổ tả đó?
Sambo đứng yên, miệng há to, lặng im sửng sốt.
- Đừng bao giờ đem đến cho tao cái thứ quỷ này nữa!
Gã vừa la tiếp vừa đưa nắm tay ra dọa Sambo, trong khi tên này nhanh chân lỉnh mất dạng; gã liền ném tiếp đồng đô-la qua cửa sổ.
Sambo cảm thấy nhẹ nhõm sau khi ra khỏi phòng và đến lúc tên này bỏ đi xa, Legree mới thấy xấu hổ về cơn sợ hãi quá trớn của gã lúc nãy. Gã ngồi xuống ghế với dáng điệu của một con chó săn trong cơn giận dữ, rồi bắt đầu nốc rượu, không nói một tiếng nào nữa.
Legree mắc chứng bệnh gì vậy? Và trong cái lọn tóc vàng óng vô hại đó có gì ghê gớm đến nỗi khiến một tên đã quá quen thuộc với những hình thức tàn bạo như gã mà lại khiếp sợ đến thế?
Để trả lời câu hỏi này, ta phải trở lại những ngày thơ ấu của gã.
*
Dù giờ đây gã là một con người thật cứng rắn, thật bạo ngược, thật tàn nhẫn, song trước kia gã cũng như mọi người có một thời nằm trong lòng mẹ...
Người ta đã từng lẩm bẩm cầu kinh và hát Thánh ca ở đầu giường gã; vầng trán chai đá, sừng sỏ của gã cũng từng được thấm nước Thánh lúc rửa tội. Trong thời thơ ấu của gã, cứ mỗi sáng chúa nhựt, khi hồi chuông vừa ngân nga, một người đàn bà với mái tóc vàng óng dẫn gã đến giáo đường để xem lễ và cầu nguyện.
Ở thật cách xa đây, trong xứ Nouvelles Angleterre, bà mẹ ấy đã nuôi nấng đứa con trai duy nhất của bà bằng tình thương đậm đà, với những cử chỉ săn sóc trìu mến.
Song mang giòng máu của người đàn ông có trái tim cứng rắn, lòng yêu thương của bà mẹ phúc hậu này không đủ sức cầm giữ gã, gã đã bước theo dấu vết của người cha. Bản tính thích huyên náo, phóng đãng, hung bạo, gã xem thường những lời khuyên nhủ, bất chấp những câu trách mắng của bà. Gã đã rời bỏ bà mẹ, dầu lúc ấy còn quá trẻ, đi tìm kho tàng ngoài biển khơi.
Gã có trở về nhà lại một lần. Bà mẹ tràn đầy tình cảm lúc nào cũng muốn có một người để thương yêu, săn sóc đã níu chặt lấy gã và cố gắng khuyên răn, nài nỉ, cứu gã ra khỏi cái đời sống đầy tội lỗi ấy, nhưng không được bao lâu.
Đối với Legree, đấy là những chuỗi ngày đầy ân sủng!
Các thiên thần đầy tốt lành đã gọi gã trở về lại với họ. Gã hầu như muốn đến với họ, ơn cứu rỗi sắp vào tay gã.
Nhưng gã cưỡng lại như có một sự tranh đấu trong gã. Tội ác đã thắng, và gã tận dụng tất cả sức lực, bản chất hung dữ của gã để trấn áp những cắn rứt của lương tâm.
Gã uống rượu, gã chửi thề không ngớt, gã càng ngày càng trở nên táng tận lương tâm.
Một đêm kia, như một tia sáng cuối cùng lóe lên giữa nỗi tuyệt vọng, bà mẹ sụp quỳ dưới chân gã: nhưng gã đá bà té văng ra, gã để bà nằm bất tỉnh trên nền đất rồi bỏ lên tàu.
Lần cuối cùng mà Legree nghe nói về mẹ gã, đó là vào một đêm chè chén say sưa, gã ngồi giữa đám bạn trụy lạc của gã, có kẻ dúi vào tay gã một lá thư.
Gã mở ra: một lọn tóc dài rơi trên tay gã, nó quấn quít quanh những ngón tay gã y như lọn tóc trong mình tên nô lệ da đen.
(Lá thư viết là mẹ gã sắp chết, trước khi chết, bà đã tha thứ và chúc lành cho gã).
Tội ác với bản chất tối tăm và xấu xa như có quyền lực bí mật khiến kẻ có tội phải kinh hoàng và sợ hãi cho dù đang cầm trong tay mình một món đồ vật đẹp đẽ và cao quý nhất. Người mẹ đáng thương thật phúc hậu, với những câu kinh cuối cùng, với tình yêu cao cả đã tha thứ gã, nhưng đối với con tim của tên quỷ sứ lại biến thành một phán quyết kết tội và đày đọa gã. Thái độ này của bà khiến gã liên tưởng đến giờ phán xét hãi hùng và nghiêm minh của Thiên Chúa! Legree nổi lửa đốt lá thư, đốt luôn lọn tóc.
Khi gã thấy chúng uốn éo và thành tro trong ngọn lửa, gã rùng mình liên tưởng đến ngọn lửa trong hỏa ngục. Vì vậy, gã muốn say sưa, để tâm trí được giải khuây và khỏi bị ám ảnh bởi cái kỷ niệm phiền phức này.
Tuy nhiên đôi khi giữa canh khuya, lúc mà sự im lăng trang nghiêm của đêm dài ép buộc lý trí của kẻ ác trở về với chính hắn, gã như thấy ẩn hiện hình ảnh người mẹ, mặt mày tái mét đứng sừng sững ngay đầu giường gã, rồi quanh những ngón tay gã thấy như có nhũng sợi tóc quấn quít, thế là mồ hôi lạnh toát ra trên khuôn mặt gã, gã bật dậy phóng ra khỏi phòng, đầy kinh hãi.
*
Những giọt mồ hôi đọng lại trên trán Legree, cơn khiếp hãi khiến con tim gã đập thình thịch. Gã có cảm tưởng như thấy một bóng trắng ẩn hiện và di động trước mặt gã trong phòng, gã rùng mình khi chợt nghĩ có thể đấy là hình bóng của mẹ mình.
Gã tự trấn an:
- Nào! Đấy chỉ là ảo ảnh thôi, lúc này, nên để tên ấy yên. Mình có sợ mấy thứ mắc dịch này không? Mình có cảm tưởng như bị bùa phép mê hoặc... Dám lắm! Từ hôm ấy trở đi, mình hay bị rùng mình và đổ mồ hôi... Không hiểu làm sao mà tên ấy có cái lọn tóc này? Không có lẽ là lọn tóc của...? Ồ! Không! Mình đã đốt thành tro rồi mà? Chắc chắn là mình đã đốt rồi mà... thật là kinh dị nếu những sợi tóc có thể tự chúng rời khỏi đầu của người chết! Nào! Ta phải kêu Sambo và Quinbo đến để nghe chúng ca hát và nhìn chúng múa những điệu vũ điên cuồng của nòi giống chúng... May ra chúng có thể giúp ta quên được những ý tưởng khủng khiếp này.
Gã đội mũ lên, bước ra hành lang và rung một hồi chuông để gọi hai tên da đen thân tín.
Khi gặp chuyện buồn phiền, Legree vẫn thường dễ dãi cho phép hai tên hèn hạ này vào trong phòng khách và sau khi đã đốt nóng bụng chúng bằng vài ly Whisky, gã bắt chúng múa, hát, hay đánh lộn, vật lộn, tùy theo ý thích nhất thời của gã.
Lúc ấy cỡ một hai giờ sáng. Cassy, sau khi đã chăm sóc bác Tom đáng thương, trên đường về lều, nghe những tiếng la hét, những tiếng hú, những tiếng nện chân thình thịch cúa đám chủ tớ, hòa lẫn với tiếng sủa của bầy chó. Tất cả tạo thành một thứ âm thanh man rợ quái dị của cuộc lễ ở Âm ty.
Bà đến gần và nhìn vào.
Legree và hai tên giám thị, trong tình trạng say sưa dữ dội, ca hát, gào hú, xô đẩy bàn ghế và hết tên này đến tên khác làm những cử chỉ thật quái đản, lố lăng.
Cassy tựa cánh tay bé nhỏ trên thành cửa sổ... Ta có thể đọc được trong ánh mắt bà những nét lo lắng, giận dữ và khinh bỉ, bà tự hỏi:
- Cứu mọi người ở đây thoát khỏi tay bọn khốn khiếp này phải chăng là một tội?
Legree, mê mệt vì say sưa, nằm dài ra ngủ ngay tại phòng khách.
Lúc thức dậy, gã muốn đến gặp riêng Tom mà không ai có mặt cả. Gã muốn, nếu không thành công trong việc khuyến dụ được Tom bằng những lời đe dọa, gã sẽ hoãn trả thù và đợi dịp khác.
Những tia nắng rực rỡ của buổi bình minh chiếu rọi vào nơi trú ngụ khiêm tốn của tên nô lệ. Những tia nắng dịu dàng này, với vẻ rạng rỡ của một ngày sắp bắt đầu như đem xuống cho bác Tom ý nghĩ
bác là hậu duệ của David, là sao hôm rực rỡ. Những lời cảnh cáo và khuyên nhủ của Cassy không làm mềm lòng bác. Trái lại, tâm hồn bác như vươn lên cao theo tiếng gọi phát xuất từ cõi thiêng liêng.
Bắc nghĩ có lẽ cái ngày sắp đến đây là ngày cuối cùng của đời bác, tim bác như rộn rã đập trước niềm xúc động cao cả này, trước nỗi hạnh phúc hằng mong đợi này. Bác nghĩ là có thể tất cả những gì huyền nhiệm mà bác luôn mơ tưởng, cái ngai vàng rực rỡ sáng chói, bao quanh là những cầu vồng đủ màu sắc, đám thiên thần bé nhỏ vận toàn trắng với giọng nói dịu dàng như tiếng reo của suối, với vương miện, với vòng hoa, với những cây đàn thụ cầm bằng vàng, tất cả những thứ này cuối cùng sẽ xuất hiện dưới mắt bác trước khi ngày tàn.
Nhờ vậy, không chút lo sợ khi bác nghe thấy tiếng bước chân và giọng nói cùa tên đao phủ. Legree lên tiếng, trong lúc bàn chân không chút xót thương đá vào người bác.
- Ê, thằng kia! Mày thấy thế nào? Tao đã nói với mày là tao sẽ dạy cho mày biết một vài điều mới lạ. Mày thấy điều ấy chưa? Hở? Bài học này có làm mày thấm thía chưa? Mày còn tỏ ra cứng đầu nữa không? Mày có còn ý định hoán cải tội lỗi của chủ mày băng bài giảng nào nữa không?
Tom lặng im không trả lời.
- Nào! Đứng dậy coi, tên súc sinh!
Legree vừa ra lệnh vừa đá thêm cho bác một cú nữa.
Đứng dậy, đó là điều khó khăn đối với một kẻ mà thân xác đã mềm nhũn và rã rời như Tom. Tom cố gắng một cách khó nhọc. Legree bật lên một tràng cười thô bạo.
- Sáng nay sao mày có vẻ xìu quá vậy Tom? Hình như tối qua mày bị cảm lạnh hẳn?
Dầu vậy, Tom cũng gượng bò dậy rồi bác đứng thẳng người đối diện với ông chủ, vầng trán bình thản và sáng sủa.
- Quỷ thần ơil Mày còn đứng nổi à? Này! Tao thấy hình như trận đòn chưa thấm tháp chi đối với mày. Nào, Tom, bây giờ quỳ xuống và xin lỗi tao về thái độ hỗn láo vừa qua.
Tom vẫn đứng yên.
- Quỳ xuồng, thằng chó!
Legree vừa quát vừa quất Tom một roi.
- Thưa ông Legree - Tom trả lời - tôi không thể làm vậy! Tôi chỉ làm những gì tôi xét thấy đúng; tôi sẽ làm như thế này mãi mãi. Tôi sẽ không bao giờ chịu làm điều chi xấu xa cả... cho dù hậu quả có như thế nào đi nữa!
- Á! Ấy là chỉ vì ông chưa biết rõ hậu quả đó thôi, ông chủ Tom! Ông tưởng trận đòn đó là ghê gớm lắm rồi đấy hả? Lầm! Chưa đâu! Chỉ mới là cảnh cáo thôi... Ông có nghĩ đến cảnh ông bị cột vào một gốc cây và người ta nổi lửa đốt xung quanh ông không? Chắc sẽ thú vị lắm, Tom hở?
- Thưa, tôi biết là ông chủ dám làm những chuyện tày trời, nhưng...
Bác đứng ngay người, chắp tay lại, tiếp:
- Nhưng, ông chủ chỉ có thể giết chết thể xác tôi là cùng, ông chủ không thể làm gì hơn và sau cái chết, tôi còn có
cõi sống đời đời.
Cõi sống đời đời! Chỉ cần bốn chữ này thôi cũng đủ khiến tên nô lệ đáng thương thêm sức lực, hy vọng... và khiến tên vô lương đau nhói ở tim như vừa bị vết chích của loài bò cạp. Legree nghiến chặt hai hàm răng, nhưng chính cơn giận dữ khiến gã như nghẹn lời; và Tom như một con người vừa thoát khỏi sự kềm kẹp, nói với giọng rõ ràng, trầm tĩnh:
- Thưa ông Legree, ông đã mua tôi, tôi sẽ là một tên nô lệ tốt và trung tín của ông. Tôi sẽ cố phục vụ ông với đôi cánh tay tôi, với tất cả đời sống tôi, với tất cả sức lực tôi. Nhưng còn linh hồn tôi, tôi không thể trao nó vào tay một người phàm tục, tôi giữ gìn nó để trao cho Thiên Chúa: những giới răn của Ngài, tôi đặt trên tất cả, trên cả sự sống, trên cả cái chết. Ông có thể tin chắc như vậy, thưa ông Legree, tôi không chút mảy may sợ chết. Tôi đang sẵn sàng chờ nó đến bất cứ lúc nào! Ông có thể đánh đập tôi, bỏ đói tôi, thiêu đốt tôi... những thứ này sẽ mau đưa tôi đi đến nơi tôi hằng mong ước được đến!
- Mày sẽ phải khuất phục trước tao!
Legree giận dữ quát.
- Ông sẽ phải thất bại, có kẻ giúp tôi chiến thắng!
- Tên quỷ sứ nào giúp mày vậy hả, Tom?
- Thiên Chúa, đấng tối cao.
- Đồ khốn nạn!
Chỉ với một cú đấm, Legree làm Tom ngã chúi.
- Liệu hồn mày - Gã nói với Tom - hiện thời tao tạm để mày yên bởi vì đang lúc được mùa và tao cần nhân công; nhưng tao sẽ không bao giờ quên những gì mày vừa nói. Tao sẽ ghi nhớ tất cả những thứ ấy như một món nợ, và mày sẽ trả tao bằng tấm da đen đúa già cả của mày! Hãy nhớ lấy đó, Tom!
Nói xong, gã bỏ đi ra.
