aint Clare thở hơi cuối cùng. Nỗi hãi hùng, đau đớn và nuối tiếc bao trùm từ trên xuống dưới trong ngôi biệt thự to lớn.Ông từ giã cõi đời quá sớm, giữa thời kỳ mà sức lực con người đang dồi dào và riêng với địa vị ông, còn nhiều hứa hẹn ở ngày mai. Ông còn quá trẻ. Nhiều người, cùng khóc vì thương ông và vì tuyệt vọng.Marie, với bản chất yếu đuối sẵn, lại càng tệ hơn. Suốt thời gian chồng hấp hối, bà ta ngất đi và tỉnh lại không biết bao nhiêu bận. Người bạn đời của bà, người đã cùng bà sống chung trong sợi dây liên lạc huyền nhiệm của hôn nhân, bây giờ đã vĩnh viễn lìa bà, không thốt lên được cả một lời từ biệt.Cô Ophélia vốn là một phụ nữ đầy nghị lực, biết tự chủ trước đau khổ lớn lao này, cô không rời Clare một giây trong lúc đó. Cô chủ tâm vào đó với tất cả sức lực của mình. Cô đã làm tất cả những gì phải làm và tự thâm tâm, cô như hòa nhịp với lời cầu nguyện thành khẩn, dịu dàng mà người nô lệ đáng thương đang dâng lên Đấng tối cao, phải: Tom thành khẩn dâng linh hồn chủ mình trong tay Chúa.Tang lễ ông Clare được cử hành với đầy đủ nghi thức long trọng. Băng tang, cờ trướng đen, kinh cầu nguyện, những người tiễn mang vẻ mặt trầm tư ủ dột, bọn tôi tớ đau khổ và tuyệt vọng hoàn toàn.Rồi sau đó, nếp sống tẻ nhạt, đều đặn lại trở về. Người ta tự hỏi mình: số phận mình sẽ ra sao đây? Một câu hỏi đầy lo sợ, buồn rầu.Marie, trong bộ chế phục, ngả mình trên ghế dựa êm ái, đưa mắt nhìn bọn nô lệ quanh bà, nhìn những băng tang, chứng tích của sự mất mát.Ophélia thì hết thiết nán lại đây. Đâu còn gì để giữ cô nữa? Eva và Clare cũng đã ra đi.Riêng đám nô lệ thì nỗi lo sợ không sao tả xiết, chúng tiên cảm thân phận chúng đen tối hơn bao giờ hết: ông chủ tốt bụng rộng lượng mất đi, chúng thuộc quyền bà chủ, người rất độc ác, ích kỷ, không chút từ tâm. Than ơi! Bức thành che chở chúng đã sụp đổ...Tom dáng bộ mơ màng đứng ở trên thềm nhà. Còn Adolphe buồn bã tư lự ra mặt. Gã biết, hơn ai hết, rằng từ lâu Marie rất ghét gã, nhưng hồi ông chủ còn sống, gã không sợ bà ta, vì ông vẫn bênh vực gã. Giờ đây, gã không ngớt hồi hộp nhìn khuôn mặt bà chủ, không biết bà ta sẽ đối xử ra sao.Bọn buôn người đã được mời đến. Sau khi hỏi ý kiến ông Alfred - anh chồng bà - bà quyết định bán tuốt hết bọn nô lệ trong nhà, bán luôn trang trại. Bà ta sẽ chỉ giữ lại vài người của mình lúc trước và rồi đây bà sẽ đem chúng về ở với cha.- Tom ơi! Anh biết chứ: chúng ta sẽ bị bán đó, anh ơi!Adolphe tâm sự với Tom.- Sao anh biết?- Tôi nấp sau màn, nghe ráo, bà chủ đã bàn chuyện với ông gì... đại diện pháp luật lúc nãy. Vài bữa nữa, chúng ta sẽ bị bán đấu giá à!Tom khoanh tay lại, thở dài nặng nhọc:- Ước gì ý muốn của Chúa được thi hành!- Anh Tom ơi! Chúng ta sẽ không bao giờ có một ông chủ như ông Clare nhà này. Nhưng tôi thì... tôi thà bị bán đi hơn là ở với bà Clare.Tom lặng lẽ bỏ đi chỗ khác. Bác nhớ rõ: bác tràn đầy hy vọng về sự tự do, trước đây có mấy ngày... Nghĩ đến chuyện mình phải xa vợ con mãi mãi, bác tự ví mình như một thủy thủ, trước mắt đã thấy được cái tháp chuông của giáo đường ở đất liền và những ngôi nhà quen thuộc của ngôi làng mình sinh trưởng, mà rồi phải vĩnh viễn chia lìa!Tom siết chặt đôi cánh tay vào ngực, cố ngăn nước mắt để cầu nguyện. Bác thèm khát tự do biết ngần nào, hơn cả bao giờ. Bác lẩm bẩm:- Lạy Chúa, con xin vâng theo Thánh ý Chúa!Bác nghĩ đến Ophélia, người đã tỏ ra rất tốt với bác từ khi Eva mất đi, cô dành cho bác một thứ cảm tình sâu đậm. Bác tìm đến cô, nói:- Thưa cô, ông chủ có hứa cho tôi được tự do. Ông cũng đã có làm giấy tờ nhưng hình như chưa xong. Vậy giờ đây, xin cô vui lòng nhắc với bà chủ giúp cho tôi chuyện này. Tôi hy vọng bà chủ sẽ làm theo ý ông định.- Tôi sẽ cố gắng giúp anh chuyện này, anh Tom! Tôi sẽ hết lòng. Nhưng sự quyết dịnh thì tùy thuộc mợ ấy. Và tôi cảm thấy không hy vọng mấy. Tuy nhiên, hãy chờ xem.Cuộc trò chuyện này diễn ra lúc cô đang sửa soạn hành trang trở về nhà cô ở miền Bắc. Vẻ đăm chiêu, cô cầm cái áo đan dở rồi sau cùng, quả quyết bước vào phòng em dâu.

*

Cô Ophélia định bụng sẽ cố gắng tỏ ra mềm mỏng để thuyết phục Marie, có thế mới mong giúp được Tom điều khá khó khăn này, vì cô hiểu rõ tính nết em đâu.Marie đang nằm dài trên trường kỷ, cùi chỏ chống lên gối dựa. Jane thì đang trình trước mặt bà chủ một xấp hàng sẫm màu, vừa ra phố mua về. Marie ngắm nghía xấp hàng:- Được đó, nhưng tôi chỉ sợ không được hợp với màu tang...- Không sao đâu, thưa bà, bà Đại tá D. cũng có tang mà mặc thứ hàng này đó à!- Chị xem thử coi, chị Ophélia?- Tôi thì... tệ lắm, không am hiểu chút gì về thời trang. Tôi tin là mợ có khả năng hơn tôi về điều này.- Hiện em không có cái áo nào ra hồn, em muốn may gấp một cái để tuần tới có mà mặc khi đi đường.- Ủa, mợ đi sớm vậy ư?- Vâng, anh Alfred có biên thư cho em, theo ý anh ấy và ý bọn lái buôn mà em đã thương lượng thì nên bán gấp bọn nô lệ và đồ đạc. Còn nhà thì thong thả, tính sau.- Có một chuyện, tôi cần bàn với mợ, mợ Marie ạ! Số là cậu Clare có hứa cho Tom được tự do. Cậu cũng đã làm giấy tờ được một phần, xin mợ vui lòng hoàn tất phần còn lại...- À! Chắc chắn là em không bao giờ hoàn tất phần còn lại rồi đa.Marie gay gắt, tiếp:- Tom là một đứa giỏi giắn siêng năng, em công nhận, nhưng... hắn cần gì tự do? Để chi chứ? Được ở đây không sướng hay sao?- Dù sao - Cô Ophélia kiên nhẫn - cậu Clare đã hứa rồi.- Chao! Thằng nô lệ nào mà không muốn tự do? Cái giống ngu đần lúc nào cũng mơ ước hão huyền, mơ ước những điều không bao giờ với tới. Phần tôi, trên nguyên tắc, tôi phản đối việc giải phóng nô lệ, bất cứ trường hợp nào, hoàn cảnh nào. Trong tay chúng ta, chúng mạnh khỏe và biết làm lành, lánh dữ, nhưng rời khỏi ta thì trong một sớm một chiều chúng sẽ trở thành lười biếng, say sưa, thất nghiệp ngay. Tôi từng thấy trước mắt, hàng trăm ngàn vụ như thế. Giải phóng! Không, đừng có nói đến hai tiếng đó với tôi, vô ích.- Nhưng Tom không như bọn nô lệ khác, anh ta ngăn nắp, có tư cách, có đạo hạnh, xứng đáng, mợ nên nghĩ kỹ...- Tôi cần gì đến điều này? Tôi cũng thấy cả trăm đứa ngoan lành như hắn, nhưng hễ rời chủ một thời gian ngắn thì y như...- Mợ sắp bán hết nô lệ, phải không? Rủi Tom lọt vào tay một người chủ ác độc thì sao?- Có họa là điên mới nghĩ thế. Một trăm người chủ, họa hoằn mới có một người độc ác. Nhiều người tốt hơn chị tưởng đó, chị ơi! Tôi đã sinh trưởng tại miền Nam này, tôi chưa từng thấy người chủ nào xử tệ với nô lệ. Tôi thấy không có lý do sợ hắn rơi vào cảnh ấy.- Mợ Marie, mợ nên nghe tôi: giải phóng Tom là nguyện vọng cuối cùng của chồng mợ, đó cũng là một trong những lời cậu ấy hứa sẽ làm bên giường cháu Eva thân yêu của chúng ta, khi cháu hấp hối. Tôi thiết nghĩ mợ chớ nên bỏ qua...Nghe chị chồng nhắc đến chồng con, Marie giấu mặt trong khăn tay thổn thức khóc rồi... hít manh lọ dầu. Giọng bà ta dấm dẳng, cay đắng:- Mọi ngưdí đều chống đối tôi, không ai nể nang gì tôi hết, cả chị nữa! Tôi không ngờ là chị có thể tàn nhẫn đến mức nhắc lại đại bất hạnh của tôi... Hừ! Các người không biết thương xót tôi mà! Không chút nể nang mà... Khốn nạn cho thân tôi: có mỗi một đứa con mà tử thần cướp mất. Còn chồng tôi, người thân nhất cũng ra đi. Phải hiểu thống khổ này cho tôi chứ. Ít nhất, cũng nên tế nhị đôi chút chứ! Sao lại nhắc đến những kỷ niệm đau lòng này với tôi? Các người biết rằng tôi vẫn không ngớt bị ám ảnh vì bất hạnh này mà. Hừ! Có thể các người nhắc đến vì lòng tốt... nhưng sao các người có thể vô tâm đến thế chứ?...Thế rồi Marie khóc nghẹn, khóc nức và gọi Mammy đến mở tung cửa sổ ra, đưa cho lọ dầu... rồi sai Mammy chải tóc cho mình, sắp xếp áo quần cho mình.Lợi dụng lúc bà ta bận bịu, Ophélia lặng lẽ rút lui về phòng cô. Cô buồn rầu thấy mình thất bại trong việc thuyết phục người em dâu ích kỷ.Marie có hàng trăm lý do để chống trả trước sự tấn công về mặt tinh thần và tình cám của Ophélia, bà ta bù lu bù loa lên mỗi lần nghe nhắc đến Eva và chồng bà, đến những lời trối trăn của hai người.Ophélia chỉ còn một tia hy vọng chót, tuy rất mong manh: viết thư cho bà Shelby, kể rõ sự thất bại này cùng sự bất hạnh sắp xảy đến cho Tom, yêu cầu bà Sheìby can thiệp kịp thời, dứt khoát.