iữa lúc tuyệt vọng như vậy thì có một bàn tay đặt lên vai ông; một giọng khe khẽ nói với ông:
- Chia đôi nhé.
Ai ở trong bóng tối này? Lúc tuyệt vọng thì người ta như ở trong cơn mộng. Giăng VanGiăng tưởng mình nằm mơ. Ông có nghe thấy tiếng bước chân bước đâu. Có quả là có tiếng người không? Ông ngẩng lên nhìn.
Một người đứng ngay trước mặt.
Người ây mặc một cái áo bờlu, chân giẫm đất, tay trái xách đôi giầy. Chắc hẳn là hắn ta đã tháo giầy ra để đi đến gần Giăng VanGiăng mà ông không hề hay biết.
Giăng VanGiăng không lưỡng lự một phút. Tuy gặp gỡ bất ngờ ông nhận ra hắn tan gay. Người ấy là Tênacđiê.
Mặc dù có thể nói ông vừa chợt tỉnh, nhưng vốn ông đã quen với những nguy hiểm, vốn ông đã dạn dày với những miếng đòn bất ngờ phải đối phó ngay tức khắc, nên ông lại trấn tính được ngay lúc ấy. Vả lại lúc bấy giờ, không có thể có tình thế nào nguy ngập hơn thế,, tình cảnh đã đến chỗ cùng đồ không thể tăng thêm lên, và ngay cả đến hình ảnh Tênácđiê cũng không thể làm cho bóng đêm này đen thêm được.
Hai bên cùng chờ đợi.
Tênácđiê giơ tay phải lên ngang tầm trán, để che cho khỏi chói mắt, long mày nhíu lại, mắt nheo đi, môi hơi mím, dấu hiệu của một người chăm chú cố nhận mặt kẻ khác. Không nhận ra là ai cả. Ta vừa nói, Giăng VanGiăng ngồi quay lưng ra ánh sáng, mặt mày nhem nhuốc, đẫm máu, đến ngay giữa ban ngày ban mặt cũng khó nhận ra. Trái lại, Tênácđiê quay mặt ra ánh sáng, tuy chỉ là ánh sáng mờ nhạt trong hầm, mờ nhạt mà lại chính xác, nên mặt mày Tênácđiê đập ngay vào mắt Giăng VanGiăng, nói theo lối ẩn dụ thông thường nhưng rất mạnh. Trong cuộc đọ sức bí mật giữa hai tình thế, hai con người này, chỉ một sự chênh lệch điều kiện như thế cũng đủ tạo cho Giăng VanGiăng một ít ưu thế. Cuộc gặp gỡ này là cuộc gặp gỡ giữa Giăng VanGiăng có khăn che mặt và Tênácđiê bị lột mặt nạ.
Giăng VanGiăng biết ngay là Tênacđiê không nhận ra mình.
Hai người nhìn nhau một lúc trong ánh sáng mờ mờ này, như để dò xét nhau. Tênácđiê là người đầu tiên phá tan sự im lặng ấy:
- Mày định làm thế nào mà ra?
Giăng VanGiăng không trả lời.
Tênácđiê nói tiếp:
- Mở cửa thế đếch nào được. Nhưng mày phải cút khỏi nơi đây chứ!
Giăng VanGiăng đáp:
- Đúng thế.
- Thế thì chia đôi nhé.
- Cái gì cơ?
- Mày giết nó, được. Còn tao, tao có chìa khóa.
Tênácđiê chỉ Mariuytx. Nó còn tiếp:
- Tao không quen mày, nhưng tao muốn giúp mày. Chắc là cùng cảnh với nhau cả.
Giăng VanGiăng bắt đầu hiểu. Tênácđiê tưởng ông là kẻ giết người. Tênácđiê lại nói:
- Này đằng ấy này. Đằng ấy giết thằng này hẳn đằng ấy đã nhìn xem trong túi nó có gì. Chia cho tớ một nửa. Rồi tớ mở cửa cho.
Rồi thò một cái chìa khóa to tướng ra khỏi áo bơ-lu rách bươm, nó nói:
- Có muốn xem cái bảo bối dùng để chuồn ra ngoài không? Đây này.
Giăng VanGiăng “cứ sững sờ” – tiếng đó là của cụ Goócnâyđơ xưa kia, không biết là mơ hay thật. Thật đúng là Thượng đế hiện lên, ghê tởm, đúng là vị thiên thần cứu mệnh từ dưới đất chui lên, nhập vào hình Tênácđiê.
Tênácđiê thọc tay vào cái túi rộng dưới áo bờlu, lấy ra một cái thừng đưa cho Giăng VanGiăng và nói:
- Này, cho thêm mày cái này.
- Thừng à? Để làm gì?
- Phải có tảng đá nữa, ngoài kia khối. Ở đấy có một đống đá tướng.
- Đá à? Để làm gì?
- Đồ ngốc, vứt thằng cha này xuống thì phải buộc nó vào đá chứ, không thì để nó nổi lềnh bềnh trên mặt nước à?
Giăng VanGiăng cầm cuộn dây thừng vừa chợt nghĩ ra điều gì:
- À này, đằng ấy này, làm cách nào mà thoát được vũng bùn ấy thế? Tớ không dám liều đấy. Khiếp, đằng ấy hôi bỏ mẹ.
Nghỉ một lát nó nói thêm:
- Tớ hỏi mãi, đằng ấy không trả lời, kể cũng có lý. Tập sự đề phòng mười lăm phút ra trước lão dự thẩm mà lị. Vả chăng không nói gì thì cũng đỡ sợ nhỡ nói to tiếng quá. Cũng chả sao. Tớ không trông rõ mặt đằng ấy, không biết tên đằng ấy, nhưng đừng có tưởng tớ không biết đằng ấy là ai, đằng ấy muốn gì. Biết tất. Đằng ấy cũng có vặn cổ ông này đôi chút nên bây giờ đằng ấy muốn cất giấu gã ta đâu đây! Đằng ấy muốn vứt xuống sông chứ gì, phải đấy, sông là cái tủ cất giấu mọi dại dột. Để tớ gỡ rối cho. Giúp cho anh em qua bước khó khăn là tớ thích lắm.
Tuy mồm nó thì nói tán thành Giăng VanGiăng im lặng, nhưng rõ ràng là nó tìm đủ mọi cách để làm cho Giăng VanGiăng phải nói. Nó thích vào vai ông, cốt để nhìn nghiêng nét mặt Giăng VanGiăng. Rồi nó kêu lên, nhưng nó cố giữ cho tiếng nói không cất cao.
- Qua được vũng bùn, kể cũng yêng hùng thật, Thế sao không vứt quách thằng cha này xuống?
Giăng VanGiăng vẫn im lặng.
Tênácđiê miệng nói, tay kéo cái mảnh vải dùng làm ca-vát lên tận gần sát cằm, trông ra vẻ một người đứng đắn:
- Nói cho đúng thì có lẽ đằng ấy làm thế là khôn đấy! Mai bọn thợ vào lấp cái hố lại, nhất định sẽ thấy có ai bỏ quên thằng cha nào ở đấy, họ lần từng tí, từng tí, rồi vớ được những vết chân đằng ấy, rồi đến tóm đằng ấy. Có người chui qua cống. Ai? Ra lối nào? Có ai trông thấy nó ra không? Cảnh sát nó tinh ghê lắm cơ. Còn cái cống thì đểu bỏ mẹ nó tố cáo mình ngay. Cái của này trong cống thì hiếm thật, ai cũng phải chú ý đến nó, chẳng mấy ai dùng đến cái cống mà làm ăn. Còn con sông thì là của chung của thiên hạ. Sông mới là cái huyệt thực sự. Một tháng sau mới vớt được xác thằng cha này vào lưới ở Xanhcơlu. Ừ, thế thì còn làm cóc gì nữa? Một cái thây rữa chứ gì! Ai giết? Pari. Tòa án cũng chẳng thèm thông báo! Đằng ấy làm thế là phải.
Tênácđiê càng thao thao, Giăng VanGiăng càng im lặng. Tênácđiê lại lay vai ông:
- Nói gần nói xa chẳng qua nói thật, chia đôi nhé. Đằng ấy trông thấy cái chìa khóa của tớ rồi đấy; bây giờ cho tớ xem chỗ tiền của đằng ấy đi.
Tênácđiê trông hung tợn, ám muội, hơi có vẻ dọa nạt, lại ra dáng thân mật.
Thật lạ lùng! Dáng điệu Tênácđiê không bình thường nó có vẻ không được tự nhiên lắm, nó làm ra dáng không bí mật, nhưng lại nói nhỏ. Thỉnh thoảng nó có để ngón tay lên miệng, khe khẽ bảo: Suỵt! Khó mà đoán tại sao như vậy. Ở chỗ ấy chỉ có hai người với nhau. Giăng VanGiăng nghĩ rằng có lẽ còn có những thằng kẻ cướp khác nhau đang chúi ở một xó xỉnh nào, không xa đây lắm và chắc thằng Tênácđiê không muốn chia phần nào cho bọn chúng.
Tênácđiê lại nói:
- Thôi, cho xong đi nào! Lần túi của thằng cha này được bao nhiêu?
Giăng VanGiăng lục túi áo mình.
Ta còn nhớ, thường Giăng VanGiăng vẫn giắt tiền trong người. Trong cuộc đời phải luôn ứng phó xoay sở của mình. Giăng VanGiăng lấy đó làm một nguyên tắc. Thế mà lần này thì bị một vố bất ngờ quá. Tối hôm qua, lúc mặc bộ quần áo quốc dân quân, ông mải mê với những ý nghĩ bi đát, nên quên bẵng không mang cái ví. Chỉ còn một ít tiền trong túi sũng bùn bê bết và rải trên bờ cống một đồng lu-i vàng, hai đồng năm phơrăng và sáu đồng xu đôi.
Tênácđiê bĩu môi, cổ vặn lại rất có ý nghĩa. Nó nói:
- Có thế, mà cũng giết người ta!
Rồi nó cứ tự tiện sờ nắn mọi túi của Giăng VanGiăng và Mariuytx. Giăng VanGiăng chỉ cốt làm sao quay lưng ra phía cửa, nên mặc nó làm gì thì làm. Lúc nắn quần áo của Mariuytx. Tênácđiê tìm cách xé một mảnh vạt áo của Mariuytx, khéo léo, lanh lẹn đúng như một tên kẻ cắp. Giăng VanGiăng không hề biết. Nó giấu mảnh áo dưới áo bờlu của nó, chắc nó nghĩ sau này có mảnh vạt áo ấy thì sẽ tìm ra người bị ám sát và kẻ ám sát. Ngoài số ba chục phơrăng đó, nó chẳng thấy gì thêm.
- Đúng rồi, chúng mày thằng nọ cõng thằng kia cũng chẳng có gì hơn thế này.
Rồi quên mất câu “chia đôi nhé”, nó vơ lấy tất.
Lúc cầm mấy đồng xu đôi nó hơi ngần ngại. Sau khi nghĩ kỹ nó vơ cả, miệng lẩm bẩm:
- Thây xác! Công chọc tiết người ta như thế này thì rẻ quá.
Vớ tiền xong, nó lại móc chìa khóa ở dưới áo bờlu ra:
- Bây giờ thì mời ông tướng ra cho. Ở đây cũng như ở phiên chợ, ra phải trả tiền. Đằng ấy trả rồi thì ra đi.
Thế rồi nó cười.
Tênácđiê giúp Giăng VanGiăng đặt Mariuytx lên vai; rồi nó nhón chân tiến ra phía cửa, ra hiệu cho Giăng VanGiăng đi theo nó. Nó nhìn ra ngoài, nhón tay đặt lên miệng, nó có vẻ như do dự trong mấy giây. Xem xét xong, nó tra chìa khóa vào ổ khóa. Mở khóa tuột ra, cánh cửa quay. Không một tiếng rít, không một tiếng sắt nghiền! Rất êm ái nhẹ nhàng. Rõ ràng là cái cửa ấy bản lề được tra dầu mỡ cẩn thận, thường thay luôn, chứ không phải họa hoằn lắm đâu. Êm ái mà rùng rợn. Trong sự nhẹ nhàng êm ái đó, người ta nghe thấy tiếng đi lại vụng trộm, bước chân ra vào êm lặng của những kẻ ăn sương, gót chân rón rén của tội ác. Hẳn cống ngầm có mưu với bọn bí mật nào đây. Cái cửa câm lặng này là một kẻ oa trữ.
Tênácđiê mở hé cảnh cửa, vừa đủ cho Giăng VanGiăng lọt qua rồi nó đóng cửa lại, quay chìa khóa hai lần. Rồi nó lại lẩn sâu vào bóng tối, chỉ nghe thấy một tiếng nhè nhẹ như gió thoảng. Bàn chân nó lướt nhẹ nhàng như bàn chân nhung của con hổ. Một lát sau, đấng cứu tinh ghê tởm ấy lại trở về cõi vô hình.
Giăng VanGiăng đã ở bên ngoài.
IX
DƯỚI CON MẮT MỘT NGƯỜI THÀNH THẠO
MARIUYTX CÓ VẺ NHƯ ĐÃ CHẾT RỒI
Giăng VanGiăng nhẹ nhàng đặt Mariuytx xuống bãi cát.
Hai người đã ở bên ngoài rồi.
Nào xú khí, nào bóng đêm, nào ghê rợn, tất cả đều trút sạch lại đằng sau. Không khí tràn ngập, không khí tốt lành, trong sạch, đầy sinh khí, vui ve, tha hồ mà thở. Bốn bề im lặng, cái im lặng dễ thương của buổi trời chiều, mặt trời ngã trên nền trời xanh thẳm. Lúc ấy đã là hoàng hôn. Đêm đang đến, đêm là kẻ giải phóng vĩ đại, là người bạn chân tình của những ai cần khoác cái áo bóng tối để vượt ra khỏi hãi hùng. Cả bầu trời đâu đâu cũng một bình tĩnh mênh mông. Con sông vỗ dưới chân như một cái hôn nhẹ nhàng. Trên không, trong lùm cây du quảng trường Săng Êlidê, tiếng chim chiều từ các tổ thánh thót chúc tụng nhau. Mấy ngôi sao lác đác trên da trời xanh nhạt, chỉ con mắt mơ màng mới nìn thấy, giống như những chấm sáng li ti. Cảnh chiều tà rải trên đầu Giăng VanGiăng tất cả những êm dịu của không gian vô tận.
Cái giờ phút mơ hồ, kỳ thú. Cái giờ phút không nơi có, không! Đã khá đủ bóng đêm để cách một quãng người ta mất dấu nhau; nhưng cũng còn khá đủ ánh sáng để đứng gần nhau còn nhận được nhau.
Giăng VanGiăng không thể cưỡng lại cái bầu không khí trong lành uy nghiêm và mơn trớn ấy. Có những phút lãng quên như vậy; lúc đó, đau khổ buông tha cho kẻ khốn cùng; mọi lo buồn trong lòng đều tiêu biến. Cảnh yên bình, như tấm màn đêm, bao phủ người mơ mộng. Và trong buổi hoàng hôn ngời sáng tâm hồn người ta cũng lấp lánh những vì sao, tựa như bầu trời rạng rỡ bên ngoài. Giăng VanGiăng không thể không chiêm ngưỡng cảnh đêm quang đãng trên đầu ông. Trong cảnh yên tĩnh hùng vĩ của bầu trời bất diệt, ông mơ màng gửi hồn vào cõi hư không và ông cầu nguyện. Rồi như chợt nhớ đến nhiệm vụ, ông hối hả cúi xuống Mariuytx; ông vốc nước vào lòng bàn tay, khẽ vẩy mấy giọt lên mặt anh. Mắt Mariuytx nhắm nghiền nhưng miệng anh vẫn hé thở.
Giăng VanGiăng toan nhúng tay xuống nước thì chợt thấy trong người gai gai khó chịu, giống lúc ta cảm thấy như có ai đứng đằng sau mà ta chưa trông thấy. Chúng tôi đã nói đến cảm giác ấy mà ai cũng đã từng có.
Ông quay lại.
Cũng giống như lúc nãy, quả nhiên có một người lù lù đứng đằng sau.
Một người vóc dáng cao, mặc một cái áo dài, hai tay khoanh trước ngực, tay phải nắm một cây gậy ngắn, quả chùy thò ra ngoài. Hắn đứng cách mấy bước, ngay sau Giăng VanGiăng, ông này đang ngồi xổm một bên Mariuytx.
Trong bóng tối, trông hắn như một ma hiện. Một người thực thà hẳn phát khiếp, vì lúc ấy nhá nhem tối; một người chín chắn hẳn phải sợ vì cái quả chùy.
Giăng VanGiăng nhận ra Giave.
Chắc bạn đọc đã đoán ra rằng người đuổi theo Tênácđiê chính là Giave. Sau khi không thấy chút hy vọng mà lại thoát được khu chiến đấu, Giave về sở cảnh sát yết kiến qua viên cảnh sát trưởng và báo cáo nhiệm vụ. Ta còn nhớ, trong tờ giấy bắt được trong người Giave, có ghi cần phải kiểm soát khu hữu ngạn, phía Săng Êlidê, khu này ít lâu nay sở Cảnh sát đã chú ý đến. Đến nơi, Giave trông thấy Tênácđiê và đuổi theo nó. Câu chuyện ra sao ta đã biết.
Ta cũng biết rằng Tênácđiê ân cần mở cửa hầm cho Giăng VanGiăng là nó dùng thủ đoạn khôn khéo. Nó cảm thấy Giave vẫn đứng đấy; người ta khi có ai rình thì đánh hơi thấy ngay. Phải vứt một mẩu xương cho con chó săn. Một thằng giết người, còn gì bở bằng? Một kẻ thay thế mình, bỏ qua làm sao được? Tênácđiê thả Giăng VanGiăng ra thế mạng cho nó; nó đã quẳng một miếng mồi cho cảnh sát. Thế là viên cảnh sát không theo dấu nó để vớ một món to hơn. Như vậy là nó thưởng cho Giave đã tốn công chờ, tên mật thám hẳn thú vị lắm, còn nó, nó lại vớ được ba mươi phơrăng và thế nào cũng thoát thân, nhờ cái mưu đánh tráo ấy.
Giăng VanGiăng gặp gỡ liên tiếp như thế này! Rơi từ tay Tênácđiê sang Giave! Cuộc đời sao mà bất nhẫn quá thế?
Giave không nhận ra Giăng VanGiăng bởi vì ông đổi khác hẳn, như ta đã nói ở trên. Hắn vẫn khoanh tay, ngầm nắm chắc cây gậy chùy. Lời hắn nói vắn tắt và bình tĩnh:
- Anh là ai?
- Tôi đây.
- Tôi là ai!
- Giăng VanGiăng.
Giave cắn quả chùy vào miệng, chân gấp xuống, mình cúi nghiêng, đặt hai bàn tay rắn chắc lên vai Giăng VanGiăng như hai cái kìm kẹp chặt. Hắn nhìn Giăng VanGiăng, nhận ra ông. Mặt hai người gần chạm nhau. Con mắt Giave thật khủng khiếp.
Giăng VanGiăng im lìm không cử động dưới bàn tay nắm chặt của Giave như một con sư tử chịu nằm trong vuốt con linh miêu. Ông nói:
- Ông thanh tra Giave, ông bắt được tôi. Ngay từ sáng nay tôi đã tự coi như ở trong tay ông rồi. Tôi đã nói rõ chỗ ở của tôi tất không phải là để trốn ông. Bây giờ ông bắt tôi đi. Nhưng tôi chỉ xin ông một điều.
Giave hình như chẳng nghe thấy gì. Hắn nhìn Giăng VanGiăng chòng chọc. Cằm hắn nhăn lại, môi nhếch lên gần mũi như thế nghĩa là hắn đang mải mê với những ý nghĩ hung tợn. Sau cùng, hắn buông ra đứng hẳn dậy, tay nắm lại cây chùy và thì thầm hỏi như mật giấc mộng:
- Anh làm gì đấy? Người này là ai?
Hắn vẫn tiếp tục không mày tao với Giăng VanGiăng.
Giăng VanGiăng trả lời, tiếng ông như đánh thức Giave tỉnh dậy:
- Đúng là tôi muốn nói với ông chuyện của người này. Ông làm gì tôi thì tùy ông; nhưng xin ông giúp tôi mang anh ta về nhà anh ta đã. Tôi chỉ xin có thế.
Mặt Giave nhăn nhúm lại; cứ mỗi lần người ta tưởng hắn có thể nhượng bộ là mặt hắn co rúm lại như vậy. Tuy nhiên hắn cũng không nói: không.
Hắn cúi xuống lần nữa, rút ở trong túi ra một cái mùi soa, nhún xuống nước rồi lau trán cho Mariuytx đẫm máu. Hắn nói khe khẽ, như nói với mình:
- Người này lúc nãy ở ngoài chiến lũy. Người ta gọi hắn là Mariuytx.
Giave là tên mật thám bậc nhất, lúc ở chiến lũy, tuy tưởng rằng mình sắp chết mà cái gì hắn cũng nhận xét nghe ngóng nghe thấy gì là lượm ấy, ngay cả trong cơn hấp hối hắn vẫn do thám; lúc ấy hắn đã tự tỳ tay lên mộ nhưng vẫn còn ghi chép.
Hắn cầm tay Mariuytx, để tìm mạch.
- Bị thương. Giăng VanGiăng nói.
- Hắn chết rồi, Giave bảo.
Giăng VanGiăng trả lời:
- Không, chưa chết.
- Thế anh cõng hắn từ chiến lũy về đây à? Giave nhận xét.
Giave chắc là tâm trí đang bận rộn lắm, nên không hỏi gì đến việc kỳ dị mà đã làm là do con đường cống mà cứu thoát Mariuytx và cũng không để ý đến việc Giăng VanFiăng cứ im lặng không trả lời câu hỏi của hắn ta.
Về phần Giăng VanCiăng, ông cũng chỉ có độc một ý nghĩ. Ông nói tiếp:
- Anh này ở khu phố Mare phố Phiơ đuy Canve, nhà ông anh ta….tôi không nhớ tên gì.
Giăng Vangiăng lục túi Mariuytx, lấy quyển sổ ra, mở đến trang Mariuytx ghi bút chì rồi đưa cho Giave.
Trên không vẫn còn chập chờn chút ánh sáng đủ để đọc. Vả lại, Giave vốn có con mắt của loài cú vọ ăn đêm, sáng như có chất lân tinh. Hắn đọc mấy dòng chữ Mariuytx rồi lẩm bẩm nói:
- Gilơnormăng, phố Phiơ đuy Canve, nhà số 6.
Hắn gọi to: - Xe!
Ta còn nhớ cái xe ngựa vẫn chờ lúc cần.
Giave giữ lấy quyển sổ của Mariuytx.
Lát sau, cái xe theo con đường dốc ngựa đi uống nước, uống tận bờ sông. Mariuytx được đặt trên cái ghế ở phía sau, còn Giave ngồi cạnh Giăng Vangiăng trên ghế phía trước.
Cửa xe đóng, xe chạy nhanh lên bên tàu, tiến về phía ngục Bátxti.
Họ rời bờ sông đi vào phố. Bóng bác đánh xe đen ngòm trên ghế, quất vào hai con ngựa gầy gò. Trong xe, lặng ngắt. Mariuytx ngồi im lìm, lưng tựa vào một góc ở cuối xe, đầu gục xuống ngực hai tay buông thõng, chân cứng đờ; chàng có vẻ như chỉ còn đợi cái quan tài. Giăng VanGiăng như một bóng đen, còn Giave như băng đá. Mỗi khi xe chạy qua một ngọn đèn bên đường trong xe tối om lại lóe lên một thứ ánh sáng nhợt nhạt khiến người ta thấy sự tình cờ đã tập hợp và muốn đối chiếu một cách bi đát ba khối bất động thê thảm; một xác chết, một bóng ma, một pho tượng.
