hỉ một thời gian ngắn bác Tom hiểu được những gì đáng gờm đang chờ đón bác ở tại trang trại này. Tuy vậy, bác dốc lòng làm hết bổn phận. Vốn là một người lanh lợi, tháo vát, siêng náng, biết chịu đựng nên Tom tránh được nhiều phiền phức thông thường mà địa vị thấp hèn dành cho mình. Tom hứng chịu những nỗi bất công, những lời sỉ nhục nhưng bác vẫn kiên tâm, bình tĩnh, một đức tính của kẻ ngoan đạo có lòng tin tưởng nhiệt thành vào đấng tối cao, đến sự phán xét công minh một ngày sắp tới cũng như tin vào một may mắn sẽ đến với mình.Legree đã quan sát kỹ người nô lệ đăc biệt này, gã muốn cất nhắc Tom lên hàng đầu các nô lệ khác. Tuy nhiên, Tom có một điểm làm gã ghét đắng ghét cay: đó là sự thánh thiện ở Tom. Do lòng đố kỵ tự nhiên của một kẻ xấu xa trước một người tốt, gã giận sôi mỗi khi thấy không một cử chỉ hung bạo tàn nhẫn nào của gã đối với bọn nô lệ mà không gây chú ý ở Tom, chú ý với sự bất mãn không ra lời nhưng ngấm ngầm, lặng lẽ.Nếu sự bất mãn xảy ra giữa hai người bình đẳng thì người ta có thể dễ dãi bỏ qua, nhưng đây là thứ bất mãn của một nô lệ da đen đối với chủ nhân da trắng khiến cho tên chủ rất bận lòng. Hạng người như Simon Legree, làm sao dung được một kẻ dám tỏ ra có lòng tốt hơn gã, biết thương xót kẻ thế cô yếu đuối, những kẻ mà gã tận dụng và sẵn sàng hành hạ không chút nương tay? Vả chăng, trong đám nô lệ cùng khốn, bị dồn vào chỗ tàn tệ đến mức gần ngang súc vật mà lại có một kẻ nổi bật lên như ngọn đèn trong đêm tối mịt, như cánh sen đơn độc giữa bùn làm gã chịu không nổi.Sức khỏe, khả năng, sự dẻo dai bền bỉ của Tom thì gã thích, còn tâm hồn cao quý, hay giúp đỡ kẻ yếu lại làm gã phật lòng. Tom phá hỏng dự tính của gã: lúc mua Tom gã đã tiên đoán là Tom sẽ được việc cho gã, gã sẽ dùng Tom như một thứ quản lý đắc lực điều hành mọi việc trong lúc gã vắng mặt tại trại. Muốn vậy, Tom phải hội đủ hai điều gã cần nữa: cứng rắn và tàn bạo. Gã ngỡ là sẽ thay đổi tâm tính con người đặc biệt này sau hai tuần lễ, gã tin là gã thừa sức để huấn luyện Tom như ý mình muốn. Nhưng gã đã lầm to...Một buổi sáng trên đường ra đồng làm việc, Tom chợt để ý đến một nô lệ mới có dáng dấp và phong cách đặc biệt.Đó là một thiếu phụ dong dỏng cao khoảng trên dưới bốn mươi, hai bàn tay và đôi chân đẹp lạ thường, ăn mặc sạch sẽ, dung mạo đoan trang. Khuôn mặt, của thiếu phụ là dạng khuôn mặt của những nhân vật trong các câu chuyện lãng mạn, đầy ngang trái và nước mắt.Nàng từ đâu đến? Nàng là ai? Tại sao nên nỗi này? Tom rất quan tâm nhưng bác hoàn toàn mù tịt, vì đây là lần đầu bác trông thấy bà và tuy bước đi cạnh Tom, bà ta lặng lẽ, kiêu hãnh, khuôn mặt sáng rỡ dưới ánh nắng ban mai.Tom từng sống giữa những gia đình sang trọng, bác linh cảm là thiếu phụ chắc thuộc vào lớp trên của xã hội, thế mà nguyên do nào khiến bà trở thành một nô lệ, rơi vào tay tên chủ da trắng tàn bạo như Legree thật là một điều đáng tiếc. Nàng im lặng đi cạnh Tom, không trao đổi cả một ánh mắt, một lời nói.Tom hăng hái bắt làm việc. Vì bọn phụ nữ ở một khoảng cách khá xa, nên thỉnh thoảng Tom lên nhìn, theo dõi họ. Bác nhận thấy thiếu phụ này làm việc rất giỏi, tỏ ra lanh lợi và khéo tay hơn nhiều người khác. Song bà ta làm với một vẻ khinh khỉnh, như thể bất cần công việc và hoàn cảnh hiện tại của mình.Cạnh đó là Lucy, người đàn bà bệnh hoạn, yếu đuối bị mua cùng lượt với Tom. Thiếu phụ này nom thật thảm thương, run rẩy trong lúc làm việc như sắp ngã quỵ, người mà Tom đã thấy tỏ ra can đảm liều lình khi từ chối làm vợ Sambo đêm đầu tiên họ về trại. Hình như bà ta đang đọc kinh.Tom thương xót, lặng lẽ lại gần Lucy, lấy bông trong giỏ mình bỏ vào cho bà ta một ít. Người đàn bà đáng thương la lên:- Không! Đừng giúp tôi, bác sẽ bị khổ lây...Đúng lúc đó, Sambo lừng lững xuất hiện. Vốn căm thù thiếu phụ sẵn từ lâu, hắn giơ cao ngọn roi, cất giọng khàn khàn:- Lucy! Tao biết mày làm biếng lắm, tao bắt được quả tang...Hắn đá Lucy một cái mạnh (hắn mang đôi giày kệch cợm bằng da bò), thiếu phụ ngã lăn ra, bất tỉnh. Còn Tom, hắn quất một roi vào giữa mặt. Tom lặng lẽ trở lại với công việc.Sambo gầm lên:- Tao có cách làm mụ đàn bà này tỉnh dậy, tức thì à!Hắn rút từ tay áo ra cây kim cúc (chắc là thường xuyên thủ sẵn bên mình) dáng bộ hung hăng, tiếp:- Cái này còn hiệu nghiệm gấp mấy dầu nóng đó nghe!Nói xong, hắn dùng kim đó ghim ngay đỉnh đầu Lucy, thật sâu, làm cho người đàn bà khốn khổ tỉnh lại, ngồi bật lên. Sambo quát:- Đứng lên ngay! Làm việc đi! Đồ ăn hại! Nghe tao nói chứ? Hay là chờ tao ra tay lần nữa?Như bị kích thích bởi một nguồn sinh lực mới, Lucy trở lại làm việc như người khỏe mạnh... làm việc với tất cả hàng hái của một kẻ tuyệt vọng.Tom một lần nữa, tỏ ra coi thường nguy hiểm tiến lại vứt mớ gòn vừa hái vào giỏ Lucy. Cử chỉ của bác làm cho phụ nữ lạ mặt chú ý - thật ra bà ta chú ý từ đầu - ngẩng nhìn Tom bằng đôi mắt đen láy và lần này, chính bà đưa cho Tom một nắm gòn. Bà bảo Tom:- Anh không biết rõ thân phận anh hay sao? Hay anh biết mà vẫn cố ý? Từ khi đến nơi này, lúc nào tôi cũng thấy anh ưa giúp đỡ kẻ khác. Tốt hơn, anh nên lo lắng cho bản thân anh.Tên Sambo thấy bà giúp Tom liền xông đến, dứ dứ ngọn roi, đe dọa. Bà lại trở về công việc mình. Tom nhìn sững bà ta, vì bà làm việc một cách thành thạo quen thuộc. Trước khi trời tối, giỏ bà đã đầy ắp bông gòn mặc dù trong ngày bà nhiều lần giúp bác.Mặt trời khuất bóng, bọn nô lệ mệt lử, giỏ gòn đội trên đầu, nối bước nhau trở về trại. Tại đây gòn sẽ được cân và cất vào kho.Lúc này Legree đang nghe hai tên thân tín báo cáo hành động của bọn nhân công nô lệ trong ngày, Sambo nói:-... Tom sẽ gieo ảnh hưởng ở đây, thưa ông chủ. Tôi bắt được nó bỏ gòn vô giỏ con mụ Lucy. Rồi một ngày kia, nó sẽ chứng tỏ cho tụi da đen hiểu là chúng bị bóc lột. Ông chủ cần quan tâm đến điều này, đến thằng Tom.- À, tên da đen khốn kiếp! Tao sẽ cho nó một bài học mới được. Tao có cách mà! Để nó cho tao, tao có cách!- Còn mụ Lucy nữa, thưa ông. Nó là hạng phụ nữ nham hiểm, ghê gớm...- Coi chừng! Sambo, tao tin là mày thù hận nó quá đáng vì lý do riêng...- Kìa, thưa ông chủ, bộ ông không biết là nó cãi lời ông, không chịu làm vợ tôi sao chứ? Nó cãi lệnh ông... rõ ràng mà!- Đòn vọt sẽ bắt nó nghe theo, nhưng hiện giờ mùa màng đang cần đến nhân công, nên tao nới tay đôi chút, hiểu ra chưa? Nó ốm yếu, mà thứ phụ nữ ốm yếu thì chỉ cần bắt chúng làm ngược với ý muốn là đủ giết chết chúng rồi.Legree vừa nói vừa khạc đờm. Sambo nói:- Con Lucy quỷ quyệt lắm, suốt ngày không làm việc, làm biếng quá, thưa ông! Chính thằng Tom làm thay mụ cả ngày.- Nếu thật vậy thì... thì thằng Tom sẽ sung sướng được chính tay hắn đánh Lucy. Đây là một bài học thấm thía cho cả đôi bên.Gã chủ cười, tiếng cười nham hiểm, khàn đục, hạ tiện. Trời phú cho gã có tiếng cười rất tương xứng với con người gã:- Sự trừng phạt chính tay Tom sẽ hữu ích hơn là do tay tụi bay, một lũ vô dụng, hiểu chưa?- Thưa, giỏ mụ đủ số cân, vì có thằng Tom với cô Cassy giúp, chắc chắn như vậy.Sambo tâu thêm. Legree ngần ngừ một giây và hắn đi đến quyết định:- Đừng lo, để tao cân gòn, chính tao cân!Nói xong, hắn chửi lên một tràng, đủ ngôn từ thô lỗ và bước qua phòng cân bông.Tại đây, chậm rãi từng người một, kiệt lực vì làm việc vất vả suốt ngày, bọn nô lệ bước đến, sợ hãi, lo âu đưa giỏ bông cho chủ chờ sẵn, để cân.Legree cầm trên tay một tấm bảng ghi tên từng người một. Sau khi cân gã ghi thêm số gòn cân được. Giỏ bông của Tom đủ số cân nhưng bác lo lắng nhìn sang Lucy, người đàn bà bác đã hứa giúp.Thiếu phụ này thất thểu bước lại đưa giỏ gòn cho Legree. Gã đặt lên cân và tuy đủ cân lượng nhưng gã vẫn hét toáng phủ đầu:- Đồ nhác nhờn, lại không đủ ký. Đứng yên đó! Rồi tao sẽ trị tội mày...Quay sang Tom, gã ra lệnh:- Tên kia, đến đây!Tom vâng lời, gã dặng hắng một cái:- Tom! Mày thừa biết tao mua mày không phải để làm công việc nặng nhọc này chứ? Tao, chính tao đã cho mày biết ngay từ ngày đầu rồi: tao sẽ cho mày chỉ huy bọn nhân công. Và giờ đây, mày bắt đầu đảm nhiệm chức vụ mới. Nghe tao đây: Tóm cổ con Lucy, quất cho nó mươi roi, coi nào! Mày biết cách quất không? Chắc biết hả? Mày chứng kiến nhiều lần rồi mà?- Xin lỗi ông chủ, tôi xin ông tha tôi công việc này. Tôi chưa từng làm thế, chưa bao giờ! Tôi không làm được, thật vậy, thưa ông, tôi không làm được...- Mày sẽ học hỏi nơi tao nhiều điều mà mày chưa từng làm, chưa từng biết, từ đây cho tới ngày mày tắt hơi. Coi đây!Gã chộp cây roi gân bò, quất mạnh, liên tục lên mặt bác. Một trận đòn làm tối tăm mặt mũi cả những kẻ đứng ngoài. Sau khi mỏi nhừ cánh tay, hắn ngừng lại, hỏi:- Sao? Giờ mày còn giữ giọng lưỡi ban nãy rằng thì là không thể làm công việc tao sai không?- Thưa ông, tôi sẽ làm tất cả mọi việc ông sai, không từ bất cứ việc gì dù nặng nhọc cực khổ đến bao nhiêu, bất kể ngày đêm giờ giấc, cho tới khi tôi tắt thở, đúng như vậy. Nhưng cái việc ông bảo vừa rồi thì không được, không bao giờ, vì tôi cho đó là việc trái, một điều quấy...Tom chậm rãi nói, tay quẹt những giòng máu bò dài trên khuôn mặt. Gã mặt người lòng thú ấy sửng sốt lúng túng, đứng lặng mất vài giây rồi gã bật lên cười hô hố:- À, tên da đen ngu ngốc kia! Điều tao bảo mày là điều quấy hở? Cha chả! Bộ đám súc vật như lũ bay mà cũng biết phải quấy sao? Bất ngờ quá há? Hay mày tự cho là ngang hàng với tao đây? Hay là mày cho mày là một nhà quý phái lạc bước sa cơ? Thưa ông Tom? Hừ! Lại lên mặt thầy đời, dạy chủ phân biệt phải trái nữa chứ! Mày dám nói quất mụ Lucy là điều quấy hử?- Thưa ông, đúng vậy! Người đàn bà đó yếu đuôi, bệnh hoạn, làm sao có thể nhẫn tâm dùng roi vọt đánh bà? Tôi không dám làm vậy đâu. Không thể được! Nếu ông chủ muốn giết tôi đi nữa, thì tôi cam chịu chết còn hơn là đánh đập bất cứ ai ở tại đây. Phải! Nếu muốn, ông cứ giết tôi. Ông có quyền...Tom nói, dịu dàng chậm rãi mà quyết liệt lạ lùng, trong mỗi tiếng hàm chứa cả một ý chí sắt đá thần thánh, không lay chuyển được bằng sức mạnh phàm tục, bạo tàn.Legree giận run, sùi cả bọt mép, mắt gã xám xịt thêm, quắc lên dữ tợn, bộ ria mép như dựng đứng. Tuy vậy, giống như con ác thú muốn vờn mồi trước khi xé xác, tiếp tục cười gằn chế giễu Tom bằng những lời cay độc:- Tóm lại, mày là con chó sùng đạo ở giữa bọn người tội lỗi phải không? Một ông Thánh sống? Hay là nhà quý tộc? Ngài đến đây để hoán cải bọn phàm nhân? Nếu quả vậy, mày phải có quyền năng há? Này, nghe đây tên khốn: mày là con chiên ngoan đạo thì mày phải nhớ đến câu này trong Kinh thánh “Hỡi tôi tớ! Hãy vâng lời chủ mi!”. Tao đây, tao là chủ mày mà! Tao đã trả tới một ngàn hai trăm đô-la để mua mày, cả xác lẫn hồn mà. Chà, cái thân xác đen đúa, bẩn thỉu của mày có giá đó chứ? Mày thuộc về tao, biết chưa?Gã kèm theo sau câu nói một cú đá dữ tợn, bằng chiếc giày bốt nặng nề.- Trả lời tao ngay!Tom ngã quỵ xuống vì những ngọn đòn ác liệt. Vì cái đau thấm thía của thể xác, bác gục xuống nền đất. Nhưng câu hỏi như một tia sáng quý báu rọi giữa cảnh thâm u tăm tối. Bác gượng đứng lên, thẳng người, đôi mắt ngước nhìn lên trời với vẻ nhiệt thành, tin tưởng và trong khi máu chan hòa cùng nước mắt chảy ròng ròng trên khuôn mặt, bác nói, từng tiếng một rõ ràng:- Không, không! Làm sao ông mua được linh hồn tôi? Linh hồn tôi không thuộc quyền ông. Linh hồn tôi thuộc về Đấng tối cao, xứng đáng. Mặc! Mặc kệ hết! Ông cứ hành hạ thể xác tôi! Ông hãy hành hạ đi, nếu ông muốn thế. Ông chỉ có thể xác tôi thôi!Legree hét lên, vẻ mặt cực kỳ hung tợn:- Tao không mua nổi hả? Mày sẽ thấy! Sambo! Quinbo! Đến đây coi! Tụi bay dần thằng chó chết một trận nên thân cho tao, một trận đủ cho nó nằm liệt cỡ một tháng, coi nào!Hai tên da đen to lớn vồ lấy Tom, khuôn mặt man rợ của chúng thoáng vẻ hài lòng. Đó là dịp để chúng được thi thố quyền hành, thứ quyền hành tối tăm, súc vật. Lucy rú lén một tiếng thất thanh.Cả đám nô lệ như cùng bị dựng đứng thẳng lên do một cái lệnh vô hình. Hai tên Sambo, Quinbo lôi xệch bác Tom đi, không một sức kháng cự nào.

*

Đêm đã khá khuya, bốn bề như là dìm trong bóng tối. Tom nằm dài trong căn lều bỏ trống thuộc dãy nhà kho, giữa những dụng cụ tồi tàn, sứt mẻ, những mớ gòn bị hư và nhiều món đồ vật phế thải khác, miệng rên rỉ, mình mẩy giống tựa tấm giẻ lau nhúng vào suối máu.Trong đêm vắng vẻ, tiếng muỗi vo vo, hàng vạn con vang đều đăn. Bác khát cháy cổ, thứ hình phạt khủng khiếp nhát đè nặng trên sức chịu đựng của con người đáng thương này. Bác thì thào:- Lạy Chúa tôi! Chúa nhân từ hãy ghé mắt thương con, giúp con...Đột nhiên, Tom nghe có tiếng chân gần phía mình nằm rồi một tia sáng lóe lên trước mắt, bác kêu:- Hãy cho tôi xin hớp nước, vì tình yêu Chúa, xin cho tôi... ai đó?Bà Cassy - chính bà ta - đặt cái đèn lồng xuống đất, lấy chai nước cầm theo mình, đỡ đầu Tom lên, cho uống. Trong cơn sốt hầm hập, Tom uống cạn cả cốc nước lớn một hơi. Bác thì thầm:- Cảm ơn bà!- Đừng gọi tôi bằng bà. Tôi cũng như bác, tôi là tên nô lệ đáng thương, cùng số phận như bác, còn đáng thương gấp trăm lần bác...Giọng bà thương xót:- Này, người đàn ông khốn khổ ơi! Chịu khó nằm lên đây, hãy nghe tôi!Bà đi về phía cửa kéo lại một ổ rơm, trải lên đó những tấm khăn tẩm nước ướt.Tom khó khăn lắm mới lết lên được ổ rơm, vì thương tích đầy mình, thân mình bác mềm nhũn và đẫm máu.Thiếu phụ có vẻ thành thạo trong việc săn sóc các vết thương, bà khéo léo, nhẹ nhàng và lanh lẹ băng bó cho bác. Chỉ chốc sau, Tom cảm thấy dễ chịu đi nhiều.Cassy đặt lên đầu Tom một kiện gòn nhỏ thay cái gối, đoạn dịu dàng nói:- Tôi đã làm tất cả những gì có thể để giúp bác.Tom mấp máy môi toan ngỏ lời cảm ơn nhưng bà ngăn lại:- Đừng nói gì hết, bác Tom! Hãy ngủ đi, nếu có thể, cho khỏe lại.Bà đặt chai nước cạnh Tom, soạn đủ vật dụng cần thiết về đêm cho người bệnh rồi nhẹ nhàng lùi ra.