gày 1 tháng 5, tiểu thư Arundell từ trần sau một cơn đau ngắn ngủi. Cái chết của tiểu thư không gây ra bất kỳ một chút kinh ngạc nào ở cái thị trấn thôn dã Market Basing nhỏ nhoi này, nơi tiểu thư đã sống từ năm mười sáu tuổi. Thực ra cô gái già này đã quá tuổi bảy mươi, và ai cũng biết là sức khỏe của bà khá mỏng manh. Mười tám tháng trước, bà đã bị một cơn đau gan giống hệt cơn vừa mới rước bà đi.
Nếu cái chết của tiểu thư Arundell không làm ai ngạc nhiên thì tờ di chúc của bà lại không phải như vậy. Những ý nguyện cuối cùng của nữ chủ nhân biệt thự Littlegreen đã gây ra ở những người thân của bà biết bao cảm xúc rất khác biệt: kinh ngạc, vui mừng, chê bai, giận dữ và thất vọng. Trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng ở Market Basing người ta không nói đến chuyện gì khác cả. Mỗi người phát biểu một cách, từ ông John, bác hàng khô, nhà bảo vệ quyền gia đình đến bà Lampri, cô hàng thuốc lá, ai cũng lặp đi lặp lại cả ngày rằng: “Chắc có gì ám muội đây! Các vị cứ nhớ lấy lời tôi!”.
Chuyện tiểu thư Arundell viết tờ di chúc này, ngày 21 tháng 4 nghĩa là chỉ ít ngày trước khi chết, cũng đủ để khuấy động tâm trí người ta lên rồi. Hơn nữa, nếu ta biết rằng những người thân cận nhất của Emily Arundell đã đến Littlegreen nghỉ lễ Phục sinh thì sẽ dễ dàng hiểu rằng những giả thuyết tai tiếng nhất đã được phát ra, đem đến cho cuộc sống buồn tẻ của cư dân Market Basing một trò giải khuây thú vị.
Người ta ngờ rằng bà Wilhelmina Lawson, tùy nữ của tiểu thư Emily Arundell đã biết nhiều về vụ rắc rối này mà không định nói ra. Tuy thế bà Lawson vẫn khẳng định là mình không biết gì hơn những người khác, và còn tỏ ra sững sờ khi đọc tờ di chúc. Nhiều người nghi ngờ tính thành thực của bà ta. Dù sao thì cũng có một người duy nhất biết đích xác bí mật này: Đó là người chết. Theo thói quen, tiểu thư Arundell chỉ hỏi ý kiến bản thân mình để soạn thảo những ý nguyện cuối cùng của mình và bà cũng tránh bộc lộ cho công chứng viên của bà biết những lý do đã buộc bà đổi ý vào giờ chót.
Sự giữ kín này của tiểu thư Arundell là điểm nổi bật về tính cách của bà. Là sản phẩm điển hình của thời Nữ hoàng Victoria, bà có những ưu điểm cũng như những khuyết điểm của thời đại. Bề ngoài kiêu kỳ trong bà ẩn giấu một trái tim vàng. Lời nói của bà ngấn gọn, nhưng hành vi của bà biểu lộ một tâm hồn nhân hậu. Và trong thâm tâm bà bảo tồn nhiều điều tế nhị. Các tùy nữ không tồn tại được lâu ở Littlegreen: tiểu thư Arundell vừa hành hạ họ không thương tiếc, vừa đối đãi rộng lượng với họ. Hơn nữa còn bày tỏ công khai là bà hết sức tôn sùng gia đình dòng họ mình.
Thứ Sáu trước ngày Chủ nhật Lễ Phục sinh, Emily Arundell ngồi ở tiền sảnh nhà mình và ra chỉ thị cho bà Lawson. Thời con gái, Emily Arundell rất xinh đẹp. Hiện nay cô gái già này vẫn giữ được dáng dấp thanh nhã, cũng còn rất năng động. Nước da bà khá vàng, cho ta biết bà vẫn phải thực hiện chế độ ăn kiêng. Tiểu thư Arundell nói với bà tùy nữ:
- Này u! U đã thu xếp cho họ chỗ nghỉ ở đâu rồi?
- Quả là con tin... con hy vọng đã xếp sắp ổn rồi... Bác sĩ Tanios và phu nhân ở phòng gỗ sồi, Theresa ở phòng sơn xanh, còn cậu Charles ở phòng ngày xưa dành cho trẻ con...
Tiểu thư Arundell ngắt lời bà ta:
- Tốt hơn cho Theresa ở phòng trẻ con, còn phòng xanh để cho Charles.
- Vâng, vâng... con xin lỗi... con tưởng phòng trẻ con là thích hợp hơn với...
- Theresa ở đó sẽ rất tốt.
Tiểu thư Arundell thuộc thế hệ coi phụ nữ là thứ yếu. Trong mắt bà, nam giới là bộ phận quan trọng trong xã hội.
- Con tiếc rằng các con nhỏ của bà Tanios không đến. - Bà Lawson nói thì thào, giọng buồn buồn.
Bà rất yêu trẻ nhưng lại tỏ ra kém khả năng cai quản chúng.
- Bốn vị khách là vừa đủ cho chúng ta rồi. - Tiểu thư Arundell vặc lại, bà rất nuông chiều các cháu bà, còn họ chẳng chịu nghe lời bà chút nào.
U Lawson thở dài nói:
- Bella Tanios là một người mẹ hiền từ.
- Phải, Bella, rất tốt. - Tiểu thư Arundell chấp nhận.
Bà Lawson lại nói:
- Chắc hẳn đôi lúc cô ta rất đau khổ vì phải sống ở Smyrna, một đất nước xa lạ đối với cô.
- Mình làm thì mình chịu, kêu mà ai thương! - Đọc xong câu tục ngữ, tiểu thư Arundell nói tiếp - Bây giờ, tôi vào xóm đặt hàng cho cuối tuần đây.
- Thôi, tiểu thư cứ để cho con... Con tưởng...
- Nói gì mà ngốc thế, hở u. Ta thích tự mình đi đến đấy. Nhà hàng Rogers cũng cần được chúng ta thúc một chút. Chính là vì u không tỏ ra đủ cứng rắn đối với họ đấy. Bob! Bobp! Con Bob đâu!
Một con chó sục hang, lông dài cứng và xám vừa xuống thang, vừa chạy vòng vèo nhiều lần quanh chân chủ. Theo chân chó, tiểu thư Arundell đi ra cửa. U Lawson đứng ở bậc thềm nhìn theo, há miệng... cười ngây ngô.
Emily cùng con chó trịnh trọng bước xuống đường cái của thị trấn Market Basing. Chỗ nào người ta cũng kính trọng bà như một nữ hoàng. Khi bà xuất hiện ở một cửa hàng thì chủ hiệu chạy vội ra phục vụ bà. Chẳng phải bà là tiểu thư Arundell, chủ nhân Littlegreen đó ư? “Một trong số khách hàng tốt nhất của chúng tôi đấy”. Bà thuộc “trường phái cổ kính” và bây giờ chỉ đếm được ở đầu ngón tay những người còn sống sót lại từ thời kỳ đẹp đẽ ấy.
- Kính chào tiểu thư. Tôi phải hầu tiểu thư gì đây ạ?
- Không mềm ư? Tôi rất tiếc. Tôi tưởng đã để cho tiểu thư một miếng thăn ngon rồi... Vâng, đúng thế, tiểu thư đã nói là đúng ạ. Xin cứ yên tâm, thưa tiểu thư Arundell. Tôi sẽ đưa đến tận nhà tiểu thư mọi thứ tốt nhất mà tôi có. Tạm biệt tiểu thư.
Tại quầy qua tươi, có cuộc hội kiến của cánh sang trọng của Market Basing. Một bà già tròn như một quả bóng nhưng lịch sự như một bà hoàng, chào hỏi tiểu thư Arundell.
- Chào Emily.
- Chào Caroline.
- Bà chị đang chờ đợi người nhà à? - Caroline Peabody hỏi.
- Vâng, các cháu sẽ về cả. Theresa, Charles và Bella.
- Vậy là Bella đã về nước Anh rồi? Cả chồng nó nữa chứ?
- Vâng.
Từ “vâng” này chứa đựng nhiều điều đã biết của hai bà tiểu thư già. Quả là, Bella Biggs, cháu gái của Emily Arundell đã lấy một người Hy Lạp. Và trong gia đình Emily thì, lấy người Hy Lạp là điều mất phẩm giá. Thay vì an ủi, tiểu thư Peabody nói với bạn những lời nhiều ẩn ý (vì họ không nói ra những điều công khai):
- Chồng của Bella rất thông minh, thái độ cũng tốt!
- Vâng, cũng tốt. - Tiểu thư Arundell nhượng bộ.
Xuống đến đường, tiểu thư Peabody hỏi tiểu thư Arundell:
- Có đúng là có chuyện đính hôn của Theresa với cậu Donaldson không?
Tiểu thư Arundell nhún vai:
- Chúng nó yêu nhau lâu rồi, tôi e điều đó đúng... đấy. Chúng sẽ cưới nhau. Cậu ấy nghèo lắm!
- Nhưng Theresa sở hữu một tài sản riêng cơ mà. - Tiểu thư Peabody nhận xét.
- Một người đàn ông không thể nghĩ tới sống bám vào vợ. - Tiểu thư Arundell đáp.
- Ngày nay người ta không quá câu nệ điều ấy đâu, Emily ạ. Bạn thân yêu, chúng ta cổ quá rồi! Có điều tôi không hiểu tại sao Theresa lại có thể say mê một con người lu mờ đến thế?
- Người ta bảo cậu ấy là một bác sĩ giỏi.
- Với một cặp kính và một cách nói ngắn gọn của anh ta ư! Thời này chẳng ai lại quan tâm đến điều đó đâu.
Hai người bạn chia tay nhau. Họ quen biết nhau đã trên năm chục năm. Tiểu thư Peabody hiểu rõ những sai lầm đáng tiếc của tướng quân Arundell, cha của Emily. Bà biết cuộc hôn nhân của Thomas Arundell về mặt nào đó đã làm khổ tâm các chị ông và đoán rằng mọi sự không tiến hành như ý muốn ở thế hệ trẻ. Nhưng cả hai tiểu thư đều hết sức tránh đề cập tới vấn đề như thế. Để bảo vệ phẩm giá gia đình các bà chỉ dám quan sát bề ngoài điều kín đáo thiêng liêng ấy thôi.
Tiểu thư Arundell trở về biệt thự Littlegreen, Bob chạy lon ton quanh gót bà. Nếu như bà từ chối nói điều đó trước mặt bất kỳ ai thì trong lòng bà, bà đã công nhận có những lo âu mà các cháu bà đã gây ra cho bà. Như Theresa chẳng hạn, ngay lúc con bé vừa được quyền sở hữu đồng tiền của mình, nghĩa là đã đủ hai mươi mốt tuổi thì nó đã hoàn toàn thoát ra khỏi ảnh hưởng của bà cô nó rồi. Nó đã mắc phải một loại bệnh thích nổi tiếng mà tiểu thư Arundell hoàn toàn không thể chấp nhận. Ánh nó thỉnh thoảng lại xuất hiện trên các trang báo và nó còn tham gia vào một nhóm thanh niên Luân Đôn dại dột mà các chuyện điên rồ, trẻ dại thường kết thúc ở đồn cảnh sát. Emily quở trách dữ dội lối sống của cháu gái và nghĩ nhiều đến việc kết hôn của nó với bác sĩ Donaldson. Theo bà, con người mới nổi danh tí chút này là “đám” không đáng ao ước cho con gái nhà Arundell vả lại Theresa không phải là người vợ thích hợp của anh bác sĩ nông thôn trẻ tuổi ấy.
Buông một tiếng thở dài, Emily Arundell lại nghĩ tiếp đến Bella. Bà có thể chê trách chị ta điều gì đây? Con người hiền lành, người vợ tận tụy, người mẹ tuyệt vời với một cách đối xử mẫu mực. Nhưng Bella không hoàn toàn làm vui lòng bà dì của mình. Chẳng phải là chị ta đã lấy một người nước ngoài đó sao? Lại là một người Hy Lạp cơ chứ! Đầu óc thành kiến của tiểu thư Arundell xếp người Hy Lạp vào cùng một giuộc với người Ả Rập hoặc người Thổ Nhĩ Kỳ. Việc bác sĩ Tanios có quyền sử dụng người làm và được coi như một bác sĩ tài giỏi cũng không thắng được các thành kiến của bà, bởi vì bà nghi ngờ những người quá lễ phép và những lời khen ngợi dễ dãi. Bà cũng không cảm thấy có chút tình cảm nào đối với hai đứa con của Bella vì cả hai đứa đều rất giống bố chúng. Bà không nhận thấy ở chúng một nét gì của người Anh cả.
“Còn Charles? Ta tự lừa mình để làm gì? Charles, thằng cháu đẹp mã này chỉ là đồ vô tích sự”. Emily Arundell thở dài. Bỗng bà thấy mình mệt mỏi, già nua và suy sụp. Đương nhiên bà không thể sống lâu mãi được. Bà nghĩ tới tờ di chúc bà đã viết vài năm trước đây. Ngoài vài khoản để lại cho những người làm và cho công cuộc từ thiện ra, còn toàn bộ tài sản khổng lồ của bà được chia đều cho một cháu trai và hai cháu gái, đơn thuần là bà con của bà. Bà đã cho hành động như thế là hoàn toàn công bằng. Bỗng nhiên một ý nghĩ vụt đến với bà: Liệu còn cách nào vừa bảo vệ được quyền lợi của Bella lại vừa ngăn cản bác sĩ Tanios xâm phạm phần thừa kế của chị nó? Bà sẽ phải hỏi ý kiến công chứng viên về việc này. Vừa lúc này bà đã về tới nhà.
* * * * *
Charles và Theresa Arundell đến bằng ô-tô. Vợ chồng Tanios đến bằng xe lửa. Anh em Arundell đến trước tiên, Charles, cao lớn lưc lưỡng, một nụ cười mỉa mai trên môi, vừa nhìn thấy bà cô già của mình, đã kêu toáng lên:
- Cháu chào cô Emily ạ, sức khỏe của cô thế nào? Chà, cô có vẻ mặt tuyệt vời!
Rồi anh ta ôm hôn bà. Theresa vẻ mặt vô cảm, áp một cái má bự phấn vào má nhăn nheo của cô mình vừa nói:
- Cô có được khỏe không, cô Emily?
Tiểu thư Arundell không thấy cháu gái Theresa của bà thật mạnh khỏe. Bà phát hiện ở cô những nếp nhỏ dưới mắt và khuôn mặt hơi gầy đi.
Họ cùng nhau dùng trà ở phòng khách. Bella Tanios, tóc rối bù xổ ra từ một cái mũ đúng mốt nhỏ xíu đội cẩu thả trên đầu, mê mải ngắm cô em họ Theresa, hòng tiêm nhiễm các chi tiết của vẻ duyên dáng của cô này. Bella rất mê trang điểm nhưng lại không có chút năng khiếu nào. Còn Theresa, trời phú cho một khuôn mặt xinh đẹp, hình dáng tuyệt vời, cô diện rất đạt những bộ váy áo đắt tiền, đôi chút lố lăng. Từ Smyrna về, Bella liền tập trung vào bắt chước các kiểu mũ áo của cô em họ nhưng không sao đạt kết quả mong muốn.
Bác sĩ Tanios, người to lớn, mặt mày hoan hỉ, để râu, lúc này đang nói chuyện với tiểu thư Arundell. Giọng anh vang và ấm, rất hấp dẫn người nghe và mặc dù không muốn, tiểu thư Arundell vẫn không cưỡng nổi vẻ đẹp của giọng nói sang sảng ấy.
U Lawson đi đi lại lại, vồn vã đưa mời các đĩa bánh kẹo, và các chén trà. Charles, tỏ ra một thanh niên có học, nhiều lần đứng dậy để giúp bà nhưng bà có vẻ không bằng lòng. Sau bữa trà khách ra vườn đi dạo. Charles thì thào vào tai em gái:
- Bà già Lawson không ưa tao. Kỳ cục quá hả?
- Rất kỳ cục! Thế là trên đời còn một người khả dĩ chống nổi sự quyến rũ chết người của anh đấy! - Theresa nói móc.
- May quá, đó chỉ là Lawson. - Anh cô cười khẩy đáp lại.
Bà quản gia đi cạnh Bella Tanios và nói với chị về các con của chị. Bộ mặt khó coi của Bella Tanios bỗng sáng hẳn lên. Quên cả quan sát cô em họ, chị bắt chuyện rất sôi nổi... Con bé Mary của chị đã có những nhận xét rất buồn cười về tầu biển... U Lawson lắng nghe với thiện cảm những mẩu chuyện của Bella.
Được một lúc, một thanh niên dáng vẻ trịnh trọng, kính kẹp mũi, từ nhà bước ra. Được một hầu gái mách bảo, anh ta ra vườn nhập bọn với gia đình Arundell. Anh có vẻ lúng túng. Tiểu thư Emily lễ phép chào anh.
- Chào Rex! - Theresa kêu to.
Cô nắm cánh tay anh và hai người đi khỏi. Charles nhăn mặt khó chịu, rồi cũng chuồn đi tán gẫu với lão làm vườn, bạn đồng minh từ thuở nhỏ.
Một giờ sau, khi tiểu thư Arundell quay lại nhà, Charles đang chơi cùng với Bob. Con chó đứng ở trên cầu thang, quả bóng của nó trong mõm, đuôi ve vẩy mừng rỡ.
- Lại đây anh bạn. - Charles bảo chó.
Bob ngồi bệt xuống và dùng mõm đẩy từ từ, rất từ từ vào cạnh quả bóng. Cuối cùng khi bóng rơi xuống nó mới đứng lên, vui mừng ra mặt. Quả bóng từ từ nhảy từ bậc này xuống bậc khác. Charles ở dưới cầu thang bắt lấy bóng rồi ném lại cho Bob. Chó ngậm bóng trong mõm và lại bắt đầu biểu diễn tiểu phẩm của nó.
- Con chó này mới nhộn làm sao! - Charles nhận xét.
Emily Arundell mỉm cười:
- Nó chẳng bao giờ chán trò chơi này.
Bà vào phòng khách, Charles vào theo. Bob biểu lộ sự thất vọng bằng tiếng gâu gâu. Charles liếc mắt ra cửa sổ rồi thông báo:
- Đây là Theresa và chồng chưa cưới. Một cặp tình nhân... kỳ cục!
- Cháu có tin là Theresa thực sự muốn cưới cậu ấy không?
- Ồ, nó phát rồ lên vì chuyện ấy đấy! - Charles thổ lộ với bà cô - Quả là một sờ thích kỳ cục! Người ta bảo anh chàng này nghiên cứu một hiện tượng khoa học mà Theresa rất thích thú và đánh giá rất cao. Tiếc thay anh ta rất nghèo! Con bé có những sở thích quá ư tốn kém!
Bằng một giọng xẵng, Emily Arundell đáp:
- Không gì ngăn cản nó đổi lối sống... nếu nó cưới anh ta! Rốt cuộc nó không có tài sản riêng ư?
- Ủa? Hiển nhiên có... - Người cháu ấp úng nói.
Tối hôm ấy, trong khi cả nhà ở phòng khách chờ đi sang phòng ăn thì từ cầu thang có tiếng người chạy kèm theo câu chửi rủa. Charles bước vào mặt đỏ gay giận dữ.
- Cháu xin lỗi cô. Cháu đã đến muộn. Con chó của cô xuýt nữa làm cháu lao đầu xuống cầu thang. Nó đã bỏ lại quả bóng trên bậc đầu tiên.
- Đồ chó má bẩn thỉu! - U Lawson kêu lên hướng về con Bob.
Bob nhìn bà ta, coi khinh và quay đầu đi.
- Thật rất nguy hiểm - Tiểu thư Arundell nhượng bộ - Này u, u hãy đi lượm quả bóng ấy và cất đi.
Bà quản gia vội vã đi ra. Hầu như trong suốt bữa ăn bác sĩ Tanios góp chuyện nhiều nhất. Ông kể những chuyện vui về cuộc sống ở Smyrna. Tối ấy mọi người đi nằm rất sớm. U Lawson ôm túi đồ khâu và cắp một quyển sách, đưa bà chú về phòng, vừa đi vừa nói ba hoa vui vẻ:
- Bác sĩ Tanios rất chi là vui. Ở với ông sẽ không buồn. Chắc chắn con không thích kiểu sống ở nước ông. Tất nhiên ở đấy chỉ có sữa dê. Con chúa ghét cái vị ấy.
- Hãy ngừng nói những điều ngu ngốc ấy đi, u - Tiểu thư Arundell nói - U đã nhắc cho Ellen đánh thức ta vào buổi sáng vào sáu giờ rưỡi chưa?
- Dạ, đã, thưa tiểu thư Arundell. Con cũng đã bảo bà ấy không mang bữa trà cho bà chủ. Nhưng tiểu thư đừng cho thế là khôn ngoan... Tiểu thư đã biết mục sư xứ Southbridge... một người rất ý thức, đã bảo đảm với con rằng không bắt buộc phải nhịn đói mà đến...
Lại một lần nữa tiểu thư Arundell ngắt lời u:
- Ta chưa bao giờ ăn uống trước buổi lễ ban sáng cả và ta sẽ không bắt đầu ăn lúc này. Còn u, cứ việc làm theo ý mình!
- Ồ, con không nói cho con... con bảo đảm với tiểu thư... - U Lawson ấp úng, luống cuống.
- Cởi cái vòng cổ cho Bob. - Tiếu thư Arundell ra lệnh.
Người hầu gái vội vàng tuân theo. Còn cố làm đẹp lòng chủ, u Lawson lẩm bẩm nói:
- Tối nay mới đẹp làm sao! Dường như tất cả họ đều hạnh phúc vì được ở đây.
- Ôi dào! - Emily Arundell nói - Họ đến để xem có cái gì họ có thể moi ra được ở ta đó thôi.
- Ồ, tiểu thư Arundell thân mến...
- U thân yêu, ta không ngốc đâu. Ta tự hỏi ai trong họ sẽ là người đầu tiên bộc lộ những âm mưu của mình.
Tâm trí bà phút chốc bị gắn chặt vào vấn đề này. Sáng hôm sau khoảng chín giờ, tiểu thư Arundell và u Lawson đi lễ về. Bác sĩ Tanios và phu nhân ở trong phòng ăn. Sau bữa lót dạ, họ đi ra ngoài, còn Emily Arundell ở lại một mình bắt đầu ghi chép vào một cuốn sổ con, mấy khoản chi tiêu. Khoảng mười giờ Charles bước vào.
- Cháu xin lỗi vì đã đến muộn, cô Emily. Theresa chưa đến ngay đâu ạ. Nó còn mải ngủ.
- Vào mười giờ rưỡi, bữa sáng dọn ra. Ở thế giới hiện đại theo phép lịch sự dường như không ai lo gì đến nỗi vất vả của bọn đầy tớ đâu nhỉ! Điều đó sẽ không xảy ra ở nhà ta.
- Đồng ý! Cô vẫn giữ gìn được tâm hồn tốt đẹp của thời xưa!
Charles đến gần bàn thu dọn bát đĩa, ăn những miếng bầu dục, rồi ngồi xuống cạnh cô. Bao giờ cũng vậy, một nụ cười hấp dẫn làm rạng rỡ khuôn mặt anh ta, đẹp đến nỗi bà cô già không thể cưỡng nổi, phải nhìn đến anh một cách độ lượng. Thấy được lòng vị tha của bà cô, chàng trai đánh bạo đề xuất vấn đề:
- Hãy nghe cháu, cô Emily, cháu tiếc là phải làm cô buồn, nhưng cháu đang gặp một rắc rối khủng khiếp. Xin cô hãy giúp cháu thoát khỏi vụ này! Một trăm bảng... Không hơn.
Emily Arundell quen tính nói thẳng mà không thể nói ngay sự bất bình của mình, u Lawson đang có việc vội, đi ngang tiền sảnh, đã gần như đâm bổ vào người Charles, khi cậu ta từ phòng ăn đi ra. Bà kinh ngạc nhìn vào mặt cậu. Rồi bà ta đi vào phòng ăn và thấy tiểu thư Arundell ngồi rất nghiêm, mặt đỏ tía.
