Bà Brodie nằm trên chiếc đi-văng của phòng khách – một sự kiện bất thường, bởi vì, lúc này là lúc bà phải lo rửa chén dĩa của bữa ăn trưa. Nhưng ngày hôm đó, sức lực đã kiệt quệ, và bà cảm thấy cần phải nghỉ ngơi trước khi chuẩn bị bữa tối. - Tôi cảm thấy quá mệt mỏi, - Bà nói với bà nội Brodie – đến độ tưởng có thể té được. Tôi đi nằm nghỉ một chút.Bà già đã ném cho con dâu một cái nhìn đầy trách móc và vừa bỏ đi thật nhanh – vì sợ phải làm thế công việc của bà – vừa trả lời: - Bà chưa làm gì mà đã kiệt sức rồi! Từ ít lâu nay, bà không ngừng rên rỉ về sức khỏe của bà. Ở vào tuổi của bà, tôi phải làm việc gấp hai lần bà mà vẫn như thường.Mặc dầu vậy, mẹ vẫn thản nhiên đi vào phòng khách nằm, và bây giờ, cảm thấy khỏe hơn, thoải mái và tỉnh táo hơn. Bà nghỉ rằng nếu bà đã sớm có thói quen ngủ một chút vào buổi trưa thì sức khỏe của bà sẽ tốt hơn nhiều. Tuy nhiên, bà mừng thầm vì từ mười ngày nay cơn đau đầu như xé bên hông không còn nữa, thay vào đó là sự đau đớn ngấm ngầm đã trở thành quá quen thuộc khiến bà gần như không còn cảm thấy nó nữa.Kể từ khi gởi ngân phiếu điện tín cho Matt, bà bắt đầu tiện tặn một cách khổ sở về tất cả mọi món chi tiêu để có thể bỏ vài đồng tiền vào cái hộp bằng sắt giấu trong ngăn tủ, hy vọng có đủ tiền trả dần món nợ. Bà có cảm giác món nợ này giống như một lưỡi gươm của Damoclès  đầy hăm dọa treo trên đầu bà trong hai năm.Thỉnh thoảng, giữa những cảm giác nặng nề xâm chiếm, ý nghĩa về sự trở về của Matt lại làm cho gương mặt bà sáng lên. Bà tin chắc tự trong đáy lòng bà – rằng khi trở về, cậu sẽ ôm chầm lấy bà một cách âu yếm và xót thương, miệng bà mỉm cười với ý nghĩ không bao lâu nữa con trai bà sẽ ở trong vòng tay bà, an ủi bà, đền bù lại cho bà gấp trăm lần về cố gắng phi thường mà đã làm cho cậu. Bà hình dung những đoạn chót của chuyến về của cậu, bà tưởng tượng cậu đang đi đi lại lại trên boong tàu, vẻ rắn rỏi và sốt ruột, lên bến một cách hăng hái và sau cùng nhảy lên chiếc xe độc mã chạy như bay về đây.Và, trong khi thả hồn theo cuộc hành trình của con trai, bà nhìn qua cửa sổ một cách hờ hững. Như trong mơ, bà bỗng trông thấy một chiếc xe chở đầy hành lý dừng lại trước cổng rào. Sự nghi ngờ làm bà nhướng đôi mày lên và không dám tin vào mắt mình. Đó không thể là Matt được… con trai của bà… Nhưng… như một phép thần tiên, đúng là cậu, sau cùng đã trở về với bà, đang thản nhiên bước xuống xe ngựa, như thể cậu đã không phải vượt qua ba ngàn dặm biển và đất liền để trở về. Với một tiếng kêu của người điên, bà đứng lên, loạng choạng chạy ra khỏi nhà và ôm siết cậu ta, gần như trước khi cậu ta kịp đặt chân lên lề đường. - Ồ, Matt! – Bà kêu lên, giọng hổn hển vì quá xúc động. – Ôi! Matt!Cậu hơi lùi lại một chút:- Gần như một sự tình cờ, thưa mẹ, nhưng mẹ hãy bình tĩnh lại. Mẹ sẽ làm con nghẹt thở nếu mẹ tiếp tục…- Ôi! Matt, con trai yêu quý của mẹ, vậy là con đã trở về!- Nào, mẹ đừng có mủi lòng, đừng khóc làm ướt cả người con, con đã quen với khí hậu khô ráo. Nào! Nào! Mẹ đừng biến cà-vạt mới của con thành một chiếc khăn tay.Trước những lời phản đối ấy, bà nới lỏng vòng tay nhưng vẫn bám vào cánh tay cậu, như thể bà sợ phải mất cậu một lần nữa, và nồng nhiệt thốt lên: - Mẹ không thể tin được là mẹ đã gặp lại con, con trai của mẹ. Thật là niềm vui lớn cho đôi mắt mệt mỏi của mẹ khi được nhìn thấy con, mẹ đang nghĩ đến con đúng ngay vào phút con về tới nhà. Mẹ nhớ con quá, nhớ một cách dữ dội.- Vậy là bây giờ con đã thực sự trở về đây rồi – Mathieu nói đùa – trở về với thành phố Levenford cổ xưa này, với ngôi nhà cổ xưa này, và với bà mẹ già vẫn như xưa!Bà nhìn cậu một cách say đắm. Tất cả ở đây có thể vẫn như xưa nhưng cậu đã thay đổi, cậu hoàn toàn khác hẳn với cậu con trai khờ khạo đã rời bà cách đây chỉ hai năm.- Chúa ôi! – Bà kêu lên. – Con có vẻ thật là phong nhã. Bây giờ con đã là một người lớn rồi, con trai của mẹ.- Hoàn toàn đúng như vậy! – Mathieu đồng ý, vừa nhìn khắp chung quanh cậu – trừ mẹ cậu ra – Con đã học được vài điều từ khi rời cha mẹ. Không bao lâu nữa con sẽ làm cho họ mở mắt ra trong cái thành phố như một cái lổ này. Tất nhiên, con thấy tất cả ở đây đều có vẻ xấu xí, so với những nơi con đã quen thuộc.Rồi cậu kêu lên với người đánh xe, bằng giọng của ông chủ: - Nào, hãy đem hành lý của tôi vào, đồ vụng về!- Bà để ý một cách hãnh diện rằng, ra đi với một chiếc rương nhỏ duy nhất bằng cây, cậu đã trở về với một lô những va li và hành lý thanh lịch. Và trong cái ngày đáng nhớ mà bà đã để cậu đi sống một cuộc sống tự lập, cậu có biết nói với một người đánh xe bằng cái giọng khinh bỉ và hống hách đó đâu?Khi đi theo con trai vào cổng, bà không thể không nói ra cảm tưởng đó.- Ồ, có gì lạ đâu. – Cậu ta thốt lên một cách lơ là - Ở bên đó, con có khối đầy tớ, những người da đen, mẹ hiểu chứ, và con đã quá quen với cảnh chỉ huy họ. Nhưng mẹ hãy trả tiền cho anh ta đi, con không còn tiền lẻ.Và cậu bước vào nhà. Bà chạy đi tìm túi tiền, thanh toán ngay cho người phu xe, rồi đóng cổng một cách cẩn thận, như sợ người ta sẽ bất thình lình bắt mất con trai bà một lần nữa. Bà sung sướng trông thấy hành lý và tim bà ca hát vui vẻ “Nó đã trở về! Matt đã thật sự trở về vĩnh viễn”.Bà trở vào với cậu trong phòng bếp. Mathieu ngồi trong chiếc ghế bành, hai chân duỗi thẳng, hai tay buông thỏng ở hai bên, với một tư thế biểu lộ một sự buồn chán lịch sự. - “Chuyến đi khá mệt mỏi”. Cậu ta thì thầm, cái đầu vẫn giữ yên không động đậy. “Những chiếc xe lửa ở xứ này thật quá ồn ào, làm con bị nhức đầu ghê gớm”.- Vậy con hãy nghỉ ngơi đi, con trai của mẹ. Bây giờ con đã về nhà rồi, đó là điều quan trọng. – Bà ngưng lại: có quá nhiều điều để hỏi khiến bà không biết phải bắt đầu như thế nào; hơn nữa, bà tự bảo, trước khi thỏa mãn sự tò mò ích kỷ của mình, cần phải bồi bổ lại sức lực cho Matt với một món ăn ngon lành nào đó do chính bà làm.- Mẹ rất muốn được nghe con kể lại tất cả từng chi tiết, Matt. Nhưng trước hết để mẹ dọn cho con ăn một món gì đã.Cậu làm một cử chỉ từ chối.- Nhưng con yêu quý, một ít thịt muối, hay một tô xúp đậu… chắc chắn con có thể nuốt được những món đó! Con có nhớ những món canh ngon và bổ mà mẹ đã nấu cho con không? Lúc trước con rất thích chúng.Cậu ta lắc đầu một cách quả quyết, nói: - Con không muốn ăn gì trong lúc này. Bây giờ con đã quen ăn trưa rất trễ, với lại con đã ăn ở Glasgow rồi.Hơi thất vọng, bà còn cố năn nỉ:- Chắc con phải khát nước, sau chuyến đi vất vả. Hãy uống một tách trà. Không ai pha trà ngon bằng mẹ.- Vậy cũng được. Mẹ hãy pha trà đi, bởi vì đó là điều mà mẹ làm hay nhất!Bà không hiểu rõ lắm cậu muốn nói gì, nhưng trong một niềm thương yêu rào rạt, bà chạy vội đi pha trà. Sau đó, bà đem đến cho cậu một tách nước trà lớn, khói bốc nghi ngút và ngồi xuống trước mặt cậu trên một chiếc ghế đẩu thấp, say mê uống từng cử chỉ nhỏ nhặt của con trai. Cái nhìn chầm chập của bà không làm cho Matt xao động. Vừa nhấp nháp tách trà, cậu rút trong túi ra một bao da xinh đẹp, lấy trong đó một điếu xì gà và đốt nó lên, cử chỉ này chứng tỏ một cách rõ rệt hơn những lời nói, rằng cậu là chủ của chính mình, là một con người lịch lãm hoàn toàn.Trong khi quan sát những cử chỉ ung dung của cậu, ngắm ngía vẻ buông lơi thanh nhã của bộ đồ bằng vải mỏng nhẹ màu nhạt, bà nhận thấy – với một chút buồn phiền – rằng diện mạo của cậu đã thay đổi, già nhiều hơn bà tưởng. Nhất là đôi mắt cậu có vẻ sẫm màu hơn và ít trẻ trung hơn trước, với những đường nhăn nhó hằn lên ở góc những mi mắt. Nét mặt cậu đã đanh rắn lại, màu da vàng ra và đôi má có vẻ xệ xuống. Bà tin chắc rằng, khi xa bà, cậu đã phải chịu đựng những thử thách ghê gớm; và nghĩ rằng cậu đã khỏe khoắn lại được một chút, bà nói với cậu bằng một giọng trìu mến. - Hãy kể lại cho mẹ nghe đi, Matt!Cậu nhìn bà, đôi mắt khép lại phân nửa, và đáp giọng hơi xẳng.- Kể lại cái gì?- Ồ, tất cả, kể đi con. Người ta không thể đánh lừa được đôi mắt của một bà mẹ. Một kẻ nào đó đã đối xử xấu với con, đã bất công. Nhưng mẹ không được biết gì nhiều, con hãy kể cho mẹ biết vì sao con đã rời bỏ Ấn Độ và những gì đã xảy ra trên chuyến về.Mathieu ngồi thẳng dậy, vung điếu xì gà lên nói huyên thuyên: - Ồ! Chuyện đó sẽ được giải thích rất nhanh. Không có gì đáng kể lại. Con đã bỏ sở làm chỉ vì con bực mình quá. Nói thật với mẹ, con không thể chịu đựng nổi thằng cha đáng ghét điều khiển văn phòng. Đối với hắn, cái gì cũng là một lỗi. Con có đi làm hơi trễ một chút vào buổi sáng, sau đêm dạ hội ở câu lạc bộ, hoặc con có vắng mặt một ngày – để dự một buổi lễ nhỏ của giới thượng lưu, mẹ hiểu chứ - hắn ta đã tỏ ra giận dữ một cách không chịu nổi.Cậu nhìn mẹ cậu với vẻ mặt của một kẻ bị xúc phạm, vừa kéo một hơi xì gà, vừa nói tiếp, đầy phẫn nộ: - Mẹ biết rằng con không bao giờ có thể chịu được người ta làm phiền mình. Con không phải là một kể dễ bị xỏ mũi bởi bất cứ ai. Thế là con đã nói thẳng vào mặt hắn những gì con nghĩ và con đã bỏ đi.- Vậy là con không nói chuyện đó với ông  Waldie sao, Matt? – Bà hỏi, chia sẻ nỗi oán giận của con trai – Ông ấy là người ở Levenford, và là một người tử tế đáng mến, nổi tiếng về sự công bằng của ông.- Nhưng chính hắn là kẻ mà con đang nói đó, con vật đó. Chính hắn là kẻ muốn bắt con làm việc răm rắp như một thằng cu li. Hắn không phải là một người tử tế, đó là một tên đáng ghét, chuyên điều khiển nô lệ và hát những bài thánh thi.Mẹ có vẻ hoang mang. - “Vậy ra đó là lý do thật sự, Matt? Nếu ông ta hành động như vậy đối với con, ông ta đã có lỗi”. Và sau một lúc im lặng, bà nói với một vẻ hơi rụt rè: “Mẹ tưởng rằng có lẻ vì sức khỏe của con?”- Sức khỏe của con ư? Vững mạnh như một tảng đá, chính tại cái sở làm đáng nguyền rủa đó! Ngoài ra, tất cả mọi cái ở bên đó đều làm con thích, cuộc sống ở bên đó sẽ rất thú vị nếu người ta đừng quấy rầy con. Nhưng hắn sẽ không làm gì được con đâu, tên già bẩn thỉu đó. Con sẽ đi nữa… Miến Điện hay Mã Lai Á. Bây giờ, con sẽ không bao giờ chịu ở lại trong cái lỗ dơ bẩn này sau những gì con đã được thấy.Bà Brodie nghe tim mình đau nhói. Con trai bà vừa mới trở về nhà, thì lại đã nói chuyện ra đi, tựa như Alexandre Đại đế, luôn luôn muốn dự vào nhưng cuộc chinh phục mới trong những xứ man rợ. – Bà ấp úng nói: - Con khoan nghĩ đến chuyện đó đã, con yêu quý – Có lẽ con sẽ tìm được ở đây một chỗ làm thích hợp với con hơn, và lúc đó con sẽ không cần phải rời bỏ mẹ một lần nữa.- Mẹ tưởng – cậu nói với một tiếng cười ngắn – con có thể ở lại được trong cái lỗ này sao?- Mẹ biết rằng ở đây không có gì nhiều cho con, nhưng mẹ… mẹ sẽ làm hết sức mình để chăm sóc con, bảo đảm cho con một sự sung túc.Mathieu không trả lời. Trước sự im lặng đầy ý nghĩa này, bà ngập ngừng, cảm thấy đau buồn vì cuộc nói chuyện giữa hai mẹ con đầy vẻ uể oải; và sau hai năm xa cách, cậu không có một điều gì để nói với bà, không tỏ vẻ gì muốn biết cuộc sống của bà đã như thế nào trong khi cậu vắng mặt.- Chuyến trở về trên tàu con có được bình yên không? – Sau cùng, bà hỏi liều một câu.- Khá dễ chịu – cậu hờ hững trả lời – Thời tiết đẹp, nhưng cuối cùng con cảm thấy buồn chán quá và con đã rời bỏ tàu ở Marseille. - Chính tại nơi đó mẹ đã gởi cho con tiền… tiền của con. Con đã nhận được đầy đủ chứ?- Có, rất đầy đủ, nhưng nó đến rất chậm. - Con đã cần đến tất cả số tiền đó, phải không Matt?- Dĩ nhiên, con cần nó… điều đó đủ rồi, phải không?- Thật vậy, bức điện tín của con làm mẹ hiểu rằng con cần gấp số tiền đó, nhưng đó là một số tiền lớn.- “Một số tiền chẳng ra gì hết!” – Mathieu đáp lại một cách chua chát. “Nghe mẹ nói người ta có thể tưởng số tiền đó không phải là của con. Con đã có nó bằng sự làm việc của con, phải không, con không phải đã ăn cắp nó. Con có quyền tiêu xài nó theo ý thích của con”.- Tiêu xài nó? Mẹ tưởng con cần nó để làm gì một việc quan trọng hơn?- Mẹ ơi! Mẹ sẽ làm cho con chết mất! – Cậu ta nói, vừa cười phá lên – Mẹ biết rằng con trở về từ xa… Con sẽ làm sao nếu không có một ít tiền dằn túi?Rồi Mathieu nhìn bà với một vẻ nghiêm trang giả vờ: - Thưa mẹ, con sẽ nói cho mẹ nghe và biết những gì con đã làm: con đã phân phát số tiền đó cho tất cả những người mù và ăn xin ở Paris. Đó là cuộc vui nhỏ cuối cùng của con ở “Thành phố Paris vui tươi” trước khi trở về cái xứ này!Bà hoàn toàn bối rối, đau khổ nhận ra rằng bà đã tự hại mình, tự đưa mình vào móng vuốt của những tên cho vay cắt cổ, chỉ để có tiền gởi cho cậu thưởng thức những thú vui ô trọc của một thành phố sa đọa. Những hành vi ngông cuồng quái gở này của Matt đã khiến bà trả nợ trong mấy năm! Mặc dù yêu con trai một cách cuồng nhiệt, bà vẫn không kiềm được cái giọng trách móc có thể làm cho cậu phật ý.- Ồ, Matt! Mẹ không muốn con đặt chân đến một thành phố như thế. Mẹ không nói rằng con đã sử dụng số tiền đó một cách xấu xa, nhưng cái… thành phố đó đầy rẫy những điều cám dỗ đối với một thanh niên. Mẹ nghĩ rằng con đã sai lầm khi đến đó và mẹ chắc chắn Agnés cũng sẽ đồng ý với mẹ.- “Những gì Agnés nghĩ hay nói”, - cậu thốt lên với một tiếng cười to hơn nữa, - “con không thèm đếm xỉa đến. Cô ta sẽ không còn trông thấy con ở trên chiếc đi-văng của cô ta nữa. Không, cô ta không phải là một người vợ thích hợp cho con, mẹ à. Đã hết rồi, giữa hai chúng con”.- Matt, Matt, đừng nói những điều như thế. Chắc chắn con không nghĩ những điều con nói. Agnés rất yêu con- Cô ta yêu con? Cô ta hãy giữ tình yêu đó cho những kẻ nào thích nó. Ngoài cái đó ra, cô ta có gì? Chả có gì hết. Con đã được biết những người đàn bà đầy duyên dáng nồng nhiệt và sống động. Brodie kinh hãi, và trong khi nhìn con trai với một vẻ hoảng hốt, một ý nghĩ bỗng làm bà giật mình.- Con sẽ không từ hôn với cô ấy chứ? Agnés là một thiếu nữ tử tế sẽ đem đến hạnh phúc đến cho bất cứ một cậu con trai nào. Cô ấy đã chờ đợi một cách trung thành: Con sẽ làm tan nát trái tim cô ấy nếu bây giờ con bỏ cô ấy.- Được rồi, thưa mẹ - Cậu trả lời một cách dịu dàng – Mẹ đừng lo, con sẽ gặp cô ấy, nếu mẹ thích.Đột nhiên, cậu có ý nghĩ sẽ rất thú vị được gặp lại cô Moir lúc này, với tất cả kinh nghiệm về cuộc sống mà cậu đã thu thập được trong hai năm vừa qua.- Con thật rất tốt, con trai của mẹ. Hãy đi thăm cô ấy: Mẹ biết rằng con sẽ làm điều ấy vì mẹ.Bà liền cảm thấy yên tâm, cảm thấy tất cả sức mạnh của tình thương của bà đối với cậu và bà tin chắc rằng khi hai người gặp lại nhau, mọi việc sẽ được thu xếp tốt đẹp. Nếu cậu đã đi lầm đường, Agnés sẽ đem cậu trở lại đường ngay… Rồi, như sợ cậu rút lại lời hứa, bà nói thêm: - Mẹ sợ rằng con đã sống một cuộc sống quá phong đãng ở bên đó, Matt. Mẹ không trách móc con điều này, nhưng chắc con phải gặp nhiều khó khăn ngăn cản con thật sự nghĩ đến những bổn phận tôn giáo?Những lời bóng gió của con trai đã làm bà thắc mắc khó chịu, bà muốn biết rõ hơn, muốn được thật sự yên tâm. Nhìn vào mặt Mathieu, bà lo lắng hỏi tiếp: - Nhưng ngày nào con cũng có đọc một chương thánh kinh chứ?Cậu day trở một cách bực bội trên chiếc ghế của mình và nhìn bà một cách giận dữ:- Mẹ nói giống hệt ông già Waldie vậy – Cậu nói một cách nóng nảy. – Mẹ sẽ hỏi con có giảng luân lý cho những cô thiếu nữ vào buổi tối không?- “Kìa, Matt, con, mẹ không thích nghe con ăn nói một cách bộp chộp như vậy”. Bà nói, run lên: thay vì xoa dịu những lo sợ của bà, cậu đã làm cho chúng càng thêm rõ rệt hơn. “Có lẽ con sẽ trở lại tham dự những buổi họp giáo lý với Agnés. Bây giờ con đã trở về đây, mẹ đặt tất cả hy vọng vào con. Mẹ muốn con có hạnh phúc và người ta chỉ tìm được nó trên cõi đời này trong đức hạnh”.- Mẹ biết gì về hạnh phúc? Mẹ bao giờ cũng có vẻ rất khốn khổ.- Con sẽ đi dự những buổi họp giáo lý với Agnés, phải không Matt? – Bà năn nỉ - Con hãy thử, chỉ một lần thôi, để làm mẹ vui lòng.- Để con xem, con sẽ đi nếu mẹ thích, nhưng mẹ đừng thuyết giáo nữa. Con không thích điều đó, con không quen với điều đó và con không muốn.- “Mẹ biết là con sẽ đi vì lòng thương mẹ”. – Bà thì thầm vừa đặt bàn tay nhăn nheo lên đầu gối của Matt. – “Con biết rằng Mary đã ra đi và bây giờ mẹ chỉ còn có mình con. Bao giờ con cũng là con trai yêu quý của mẹ”.- Con biết rõ là Mary đã ra đi – Cậu cười khảy – Bây giờ nó ở đâu sau tai nạn nhỏ của nó?- Suỵt, suỵt, con đừng nói như vậy, - Bà phản đối thật nhanh. – Xấu lắm… Nó ở Luân Đôn, mẹ nghĩ như vậy, nhưng cha con cấm nói tới nó trước mặt ông.Cậu đẩy bàn tay ve vuốt của bà ra và lấy giọng tự phụ: - Bây giờ con là một người lớn và con không còn sợ ông ấy nữa: Con làm điều gì con muốn.- “ Mẹ biết, Matt, con là một người đàn ông bảnh bao”, bà nói bằng một giọng mơn trớn, “nhưng từ lúc con ra đi, cha con đã bị nhiều chuyện buồn phiền ghê gớm. Mẹ yêu cầu con đừng khiêu khích ông ấy, nếu không chính mẹ sẽ phải chịu đau khổ. Đừng nói cho ông ấy biết về những điều con đã kể lại với mẹ, ông ấy rất dễ nóng giận trong thời gian sau này và con có thể làm cho ông ấy bực tức. Ông ấy đang lo âu… công việc buôn bán không còn được như xưa nữa”.- “Thật đáng cho ông ấy!” Cậu làu nhàu đứng lên, cảm thấy bà lúc nào cũng làm cho cậu bực mình. “Mẹ tưởng rằng những gì xảy đến cho ông ấy có liên hệ chút xíu nào tới con sao? Ông ấy hãy cứ thử làm phiền con và ông sẽ phải hối tiếc!” – Và cậu tiến ra cửa, vừa nói: “Con đi lên phòng”- Tốt lắm, phòng con đang chờ đợi con. Mẹ luôn luôn giữ nó sẵn sàng cho con từ ngày con ra đi. Không một ai được vào đó và không một bàn tay nào sờ mó đồ đạc trong đó trừ bàn tay của mẹ. Con hãy đi tắm, còn mẹ chuẩn bị bữa trà.Bà quan sát cậu thật kỹ, chờ đợi một lời cảm ơn về sự chăm sóc của bà, nhưng Mathieu còn tỏ vẻ giận dỗi, bỏ ra phòng ngoài không nói một lời. Bà lắng tai theo dõi tất cả những cử động của cậu trên lầu: Bà nghe cậu bước vào phòng của bà nội, cất tiếng cười đầy vẻ huênh hoang để chào một cách ồn ào. Mặc dầu có một cảm giác khó chịu mơ hồ, tiếng động của cậu đem đến cho bà sự an ủi và lòng bà tràn ngập niềm biết ơn: Bây giờ bà đã thật sự có con trai ở trong nhà, bên cạnh bà, sau bao nhiêu tháng xa cách đau khổ. Bà thì thầm đọc một câu kinh tạ ơn trong khi nhanh nhẹn chuẩn bị bữa ăn chiều.Liền sau đó, Nessie về nhà, nhảy nhót vui vẻ. Nó đã trông thấy hành lý để trong phòng ngoài và chạy bổ vào mẹ, vừa kêu lên:- Anh ấy về rồi, phải không mẹ? Những cái rương thật lớn! Anh ấy đâu rồi? Không biết anh ấy có mang về cho con một món quà Ấn Độ không? Ồ! Con muốn gặp anh Matt, anh ấy ở đâu?Sau câu trả lời, nó lao lên cầu thang, gọi tên cậu ầm ĩ, nôn nóng được trông thấy cậu. Nhưng một lát sau, nó chậm chạp đi xuống và dừng lại trước mặt mẹ, vẻ tiu nghỉu, môi chu lại, tất cả sự hăng hái và phấn khởi đều biến mất. - “Con gần như không nhận ra được anh ấy”. Nó nói với giọng trở lại bình thường. “Anh ấy không còn phải là Matt của chúng ta nữa… Anh ấy không có vẻ vui sướng được gặp con”.- Kìa, Nessie – Mẹ kêu lên – Con đừng nói bậy, anh con đi đường xa mệt nhọc, hãy để cho anh con có thì giờ nghỉ ngơi và sắp xếp đồ đạc.- Khi con bước vào, anh ấy đang uống một cái gì trong một cái chai được bọc bằng da, và anh ấy bảo con đừng quấy rầy anh ấy.- Nó đang lo soạn đồ đạc của nó ra. Con đừng quá nóng nảy. Lúc này Matt phải lo làm chuyện khác hơn là chăm sóc con.- Khi con hỏi đến cái địa bàn của con, anh ấy bảo đã ném đi rồi… và anh ấy nói thêm một điều gì mà con không hiểu… nó giống như cái mũi của mẹ.Bà Brodie đỏ mặt nhưng không nói gì. Bà chắc Nessie đã nghe lầm, nhưng tim bà se thắt lại khi nghĩ Matt có thể nói một lời bóng gió nào đó.- Con nghĩ, - Cô bé tiếp tục – anh ấy có thể mang về cho con một xâu chuỗi san hô nhỏ hay một món đồ thuộc loại như vậy. Bà nội cũng rất tức giận, bà hy vọng anh ấy sẽ tặng cho bà một món quà kỷ niệm. Nhưng hình như Matt không mang về cho ai một cái gì hết.- “Con đừng ích kỷ, Nessie”. Mẹ xẵng giọng la lên, tất cả sự bực bội bị kiềm chế của bà được biểu hiện trong câu mắng này. “Anh con có nhiều món phải tiêu xài, không có tiền đâu để phung phí cho con. Đừng nói một tiếng nào nữa. Hãy lên gọi bà nội xuống nướng bánh mì!” Và mím môi lại, bà nghiêng đầu lấy một vẻ mặt quả quyết, bắt đầu dọn lên trên bàn bộ đồ dùng bữa trà.Khi gần đến đúng giờ dùng trà, Mathieu đi xuống nhà bếp. Hai gò má cậu đỏ ửng, cậu nói nhiều hơn lúc mới về; và khi ngửi thấy hơi thở nồng nặc của cậu, bà đã hiểu ngay cậu đã mượn rượu để có can đảm đương đầu với cha. Lén quan sát Mathieu, bà nhận thấy – cho dù có vẻ huênh hoang – cậu rất sợ phải gặp ông Brodie! Và, quên hết mọi giận hờn, bản năng của bà lập tức vùng dậy để bảo vệ con trai mình.- Con hãy ngồi vào bàn đi, đừng đứng nữa, sẽ mệt thêm.- Được rồi mẹ, con thích đứng hơn. Con đã phải ngồi co rúm nhiều ngày trong suốt chuyến đi vừa qua. Để con đứng cho thoải mái một chút.Mathieu đi đi lại lại không ngừng trong phòng, sờ mó một cách bồn chồn vào tất cả những đồ vật trong tầm tay cậu, mắt không rời đồng hồ treo, và gây vướng víu cho mẹ cậu đang đi chung quanh bàn để dọn bữa ăn.Ngồi gần bếp lửa, bà nội Brodie bực mình nói giọng còn nguyên nỗi bất bình vì cậu đã không mang quà về cho bà: - Này, Matt, phải chăng mày đã học được thói quen đi tới đi lui không ngừng như vậy nơi những người da đen ở bên đó? Nhìn mày, tao thấy chóng mặt quá!Sau cùng, Mathieu ngồi vào bàn với mọi người. Mặc dầu hết sức cố gắng, cậu vẫn cảm thấy luống cuống sợ hãi khi gần đến năm giờ rưỡi. Lúc mới trở về nhà, cậu đã dễ dàng tự bảo với mình rằng cậu không sợ cha cậu; nhưng giờ đây, ngồi trên cái ghế mà trước kia cậu đã ngồi bên cái bàn cũ và trong căn phòng không mảy may thay đổi, lắng tai chờ đợi trong lo âu bước chân nặng nề và vững chắc của cha cậu, cậu cảm thấy bị đè bẹp dưới bao kỷ niệm nghẹt thở của những ngày xa xưa, mất hẳn vẻ hiên ngang và sự mạnh dạn đã có được. Mathieu trở lại là một đứa bé đầy lo lắng và sợ hãi. Theo bản năng, cậu quay về phía mẹ và nhận thấy đôi mắt bà đang nhìn cậu với một vẻ thông cảm, đầy thương yêu. Cậu thấy rằng bà hiểu nỗi xao động của cậu, bà đoán biết sự lo sợ của cậu, và bỗng một cơn giận dữ mãnh liệt xâm chiếm lấy cậu làm cậu la lên:- Mẹ làm gì mà nhìn con dữ vậy? Cái nhìn của mẹ có thể làm người ta nhảy bổng lên không – Và cậu nhìn châm bẩm vào bà cho tới khi bà phải cúi mặt xuống.Đúng năm giờ rưỡi, tiếng ken két quen thuộc của cánh cửa lớn bị mở ra làm cậu giật nảy mình: tiếng kêu vang lên vào đúng giờ thường lệ, không sai một giây của Brodie – bởi vì, sau một thời gian dài đi về bất thường, ông đã lấy lại thói quen đúng giờ giấc của mình, bất chấp việc buôn bán ở cửa tiệm.Khi cha cậu vào phòng bếp, Mathieu tập trung tất cả sự can đảm của mình lại, trông chừng những cử động của hai bàn tay mình và chuẩn bị chịu đựng một cuộc tấn công dữ dội. Nhưng Brodie không nói một tiếng, cũng không nhìn con trai ông. Ông ngồi xuống ung dung uống trà với một vẻ vô cùng ngon lành. Đó quả là một điều bất ngờ đối với Mathieu. Cậu không hề nghĩ đến một trường hợp như vậy, và cậu cảm thấy một ước muốn mãnh liệt, được kêu lên như một học sinh bị phạt. “Hãy nhìn con đây ba, hãy chú ý đến con”.Nhưng Brodie không chú ý đến gì cả, tiếp tục bữa ăn một cách thản nhiên, mắt nhìn thẳng trước mặt, không thốt một tiếng, đến độ có vẻ như ông không muốn nhìn nhận con trai mình. Cuối cùng, sau một thời gian rất lâu, khi bầu không khí gần như căng thẳng không chịu nỗi, ông quay về phía Mathieu và quan sát cậu: đó là một cái nhìn thấu suốt, trông thấy hết và nói lên hết, một cái nhìn bóc trần cái lớp vỏ bạo dạn khoác lác bên ngoài của cậu, xuyên qua lớp da thịt run rẩy của cậu để soi sáng những phần sâu kín nhất của đầu óc cậu. Và ông nói:- Vậy là rốt cuộc mày đã trở về, tao gặp lại mày, vẫn luôn luôn là kẻ nhu nhược và giờ đây là một kẻ hư hỏng!Dưới cái nhìn của ông, Mathieu hình như thu nhỏ người lại trông thấy rõ, và mặc dầu cố gắng chiến đấu với tất cả sức mạnh tinh thần, cậu ta vẫn không dám nhìn thẳng vào mắt cha. Một sự nhục nhã sâu xa xâm chiếm tâm hồn cậu.Brodie nở một nụ cười tàn nhẫn, rồi sau khi đã lặng lẽ ép con trai vào thế phục tùng, ông nói tiếp bằng một giọng cay độc: - Mày đã về!Nhưng ba tiếng nhỏ bé rất đơn giản này, bao hàm cả chục ý định mỉa mai trách móc. Mẹ run lên, con trai bà đã bắt đầu bị tấn công, và cuộc tấn công này có thể dữ dội hơn bà tưởng; bà không dám mở miệng nói một lời nào vì sợ làm cơn giận của chồng tăng lên. Bà nhìn Matt đầy thương xót, trong khi người cha tiếp tục:- Tao thật vui mừng được gặp lại gương mặt đẹp đẽ của mày, dầu nó đã vàng ra như một đồng ghi-nê. Mày luôn luôn có bộ mặt nhợt nhạt, bây giờ nghĩ lại tao mới để ý đến, nhưng tất cả vàng mà mày đã để dành được ở bên đó đã gây ra cho mày chứng bệnh vàng da!Ông nhìn chòng chọc vào Mathieu bằng một ánh mắt nhạo bang, càng hăng tiết lên, tìm thấy trong cuộc tấn công này sự xoa dịu cho những đau khổ cay đắng của ông trong những tháng qua.- Nhưng dĩ nhiên chứng bệnh đó cũng đem đến cho mày một sự đền bù xứng đáng, rất xứng đáng! Chắc mày đã mang về cả một đống vàng từ những xứ sở xa xôi mà mày đã làm việc cực nhọc như một kẻ nô lệ đó. Bây giờ chắc mày phải giàu như một Crésus  3! Mày có giàu không? James Brodie đột ngột hỏi.Mathieu lắc đầu một cách buồn bã; và trước dấu hiệu phủ nhận này, cha cậu nhướng đôi mày với vẻ kinh ngạc mỉa mai:- Sao –? Ông ta kêu lên – Mày không mang về được một sản nghiệp ư? Điều đó vượt cả mọi sức tưởng tượng của tao. Tao nghĩ, với cách mà mày đã đi du lịch khắp Âu Châu, và với những chiếc rương hành lý lớn đẹp lộng lẫy này, ít nhất mày cũng có khối vàng. Vậy, nếu mày không giàu có bao nhiêu, tại sao mày làm cho người ta đuổi khỏi chỗ làm?- Con không thích chỗ làm đó – Mathieu nói lầm thầm…- “Chúa ôi, chúa ôi”. Brodie nói, có vẻ như phân bua với tất cả mọi người. “Nó không thích chỗ làm của nó! Phải là một người tài giỏi thượng thặng mới khó tính như vậy”. Rồi ông quay qua Mathieu, với một giọng đanh rắn hơn: “Phải chăng mày muốn nói rằng chính mày đã làm cho người ta không thích? Người ta đã kể lại cho tao nghe ở đây, ở tại Levenford này, rằng mày đã bị tống cổ ra khỏi chỗ làm bằng những cú đá đít, rằng ở bên đó người ta đã chán tởm mày rồi… cũng như tao đã chán tởm mày. Nhưng có lẻ tao đã tỏ ra bất công đối với mày”. Giọng ông ta bỗng dịu xuống. “Chắc chắn mày sắp có một chỗ làm mới tuyệt hảo… phải không?”Cái nhìn của James Brodie đòi hỏi một câu trả lời khẳng định, và Mathieu đáp nhỏ, vẻ hờn giận:- Không!Cảm giác sợ hãi của Mathieu đang dần dần chuyển sang một mối căm hận sâu sắc. Cậu run người, xem như một sự nhục mạ không thể chấp nhận được, việc ông ấy đã dám giở cái giọng đó với một thanh niên đã từng du lịch đó đây và đã học hỏi được bao kinh nghiệm ở đời, như cậu. Tron thâm tâm, cậu tự thề với mình rằng, nếu lúc này cậu không chống cự lại thì khi khỏe mạnh hơn và những mệt nhọc của cuộc du hành vừa qua không còn nữa, cậu sẽ trả thù!- “Không có việc làm mới?” Brodie hỏi với một vẻ tử tế giả vờ. “Không chỗ làm và không có tiền! Mày trở về đây chỉ để sống bám vào cha mày, trở về như một con chó ghẻ bị đánh đuổi. Chắc mày nghĩ rằng bòn rút được tiền của tao dễ hơn làm việc?” Toàn thân Mathieu run lên. “Mày bị lạnh phải không? Đó là sự thay đổi đột ngột của khí hậu sau cái nóng bức dữ dội mà mày đã phải chịu đựng, khi mày làm việc ở bên đó đến độ mắc phải chứng bệnh vàng da. Bà mẹ yêu dấu của mày sẽ phải đem quần áo ấm từ trong những cái thùng lớn của mày ra cho mày mặc, tao nhớ khi mày còn nhỏ, bà ấy chỉ mày mặc toàn quần áo bằng len… Bà ấy không thể để cho mày bị cảm lạnh, dù bây giờ mày đã trở thành một thanh niên đẹp mã như vậy… Không… không, mày quá quý báu để phải mắc chứng ấy!” Sau đó, đưa tách cho vợ rót thêm trà, ông ta tiếp:- Đã lâu rồi, tao không dùng một bữa trà nào thú vị như hôm nay: được thấy lại bộ mặt tốt đẹp của mày, tao cảm thấy ngon ăn.Mathieu không thể chịu đựng lâu được nữa những lời cay độc này, cậu đứng dậy nói lầm bầm với mẹ bằng một giọng ngắt quảng:- Con không thể chịu nỗi nữa, con không muốn uống trà, con đi.- “Mày hãy ngồi xuống!” Brodie nạt lớn vừa xô cậu ngồi xuống với nắm đấm của ông ta. “Xin mời ông ngồi xuống. Ông sẽ đi khi nào tôi cho phép. Tôi chưa nói chuyện xong với ông”. Rồi khi Mathieu đã ngồi lại xuống ghế, ông ta nói tiếp giọng sắc như dao. “Ông đã vắng nhà trong hai năm, và bây giờ ông không thể ở lại nhà trong hai phút sao? Ông không thấy rằng tất cả gia đình đang chờ nghe ông kể lại những cuộc phiêu lưu tuyệt vời của ông ở bên đó sao? Nào, hãy kể lại đi!”- Con sẽ kể lại cái gì? Mathieu trả lời với vẻ bực bội.- Cuộc sống tuyệt vời, kỳ thú của mày ở bên đó. Hãy nói về những vương tôn công tử Ấn Độ mà mày đã được làm bạn, về những con voi, con cọp mà mày giết được. Thành tích của mày hẳn nhiều vô số kể?- Con có thể lập được nhiều thành tích hơn là ba tưởng – Mathieu thì thầm bằng một giọng nghẹn ngào.- “Thật vậy ư?” Brodie cười khảy. “Mày sẽ làm tao phải ngạc nhiên và lại cũng cái luận điệu cũ rich bắt đầu: Luôn luôn những gì sẽ làm, những gì sẽ đến; chớ không bao giờ những gì đã làm… Chúa ôi! Khi tao trông thấy mày với cái vẻ của một con chó chầu chực và bộ đồ đẹp đẽ mới toanh của mày, tao tự hỏi mày định sẽ làm gì?” Cơn giận dữ càng lúc càng lên cao, tưởng như sắp làm ông nghẹt thở, nhưng cố gắng tự kiềm chế mình, ông tiếp tục, giọng ngọt lịm mỉa mai. “Nhưng không sao, được gặp lại mày là một điều vui mừng quá lớn khiến tao không nên quá khắt khe đối với mày. Điều quan trọng là mày đã thoát khỏi một cách an toàn tất cả những sự nguy hiểm ghê gớm mà mày đã khiêm tốn không nói ra! Tao sẽ cho đăng lên tờ Người Cố Vấn thông báo sự trở về của mày. Như thế, tất cả những người bạn thân thiết của mày – và nhất là các cô bạn tuyệt vời của mày – sẽ biết là mày đã trở về. Các cô ấy sẽ bu chung quanh mày như những con ruồi bu chung quanh một hũ mật. Đó là điều mày thích, phải không? Mày thích những người đàn bà mơn trớn và chạy theo mày? Tao đoán chắc rằng chủ nhật tới, bà mẹ yêu dấu của mày sẽ làm đẹp cho mày, dẫn mày đi nhà thờ để tất cả những tín đồ ngắm ngía khen ngợi mày. Mày cũng có thể, nếu khá láu cá, len lỏi trở vào những ban hợp ca để cho họ nghe cái giọng tuyệt vời của mày hát những bản nhạc ca ngợi Chúa. Đó thật sự là hành động của người lớn, phải không? Hãy trả lời cho tao đi, đồ câm. Mày không nghe những gì tao nói với mày sao?”- Con sẽ không hát trong các ban hợp ca – Mathieu đáp, bực tức nghĩ rằng cha cậu nhắc lại những kỷ niệm của quá khứ để chế nhạo cậu.- “Đứa con hư trở về nhà từ chối không chịu hát. Ai có được nghe một câu chuyện như thế bao giờ chưa… Nó, kẻ có một giọng ca tuyệt vời! Vậy nếu mày không muốn hát cho mẹ mày, mày sẽ hát cho tao, và theo điệu nhạc của tao. Mày đừng tưởng là tao không thấy rõ chân tướng của mày. Mày đã tự trét bùn lên người và mày đã làm văng bùn lên tao. Mày đã không đủ khả năng làm tròn bổn phận của mày như một con người và mày đã chạy trốn về đây với bà mẹ yêu dấu của mày như con chó bị đánh đuổi. Nhưng đừng tưởng có thể thử làm được điều đó với tao. Hãy cư xử thật đàng hoàng trươc mặt tao, nếu không hãy coi chừng. Mày hiểu điều gì tao muốn nói chứ?” Và ông thình lình đứng dậy, nhìn con trai từ đầu đến chân. “Tao chưa xong hết với mày đâu. Tao sẽ làm cho mày bỏ những ý nghĩ điên rồ của mày trước khi để mày yên. Tôi xin báo trước cho ông biết, ông bạn nhỏ của tôi, đừng đứng chắn ngang đường đi của tôi, nếu không tôi sẽ giẫm nát ông. Ông nghe tôi nói chứ?”Mathieu trở nên bạo dạn hơn khi thấy cha cậu sắp sửa ra đi và bị thúc đẩy bởi sự nhục nhã của mình, ngẩn đầu lên nhìn xéo Brodie, thì thầm:- Chắc chắn con sẽ không đứng chắn ngang đường đi của ba.Đôi mắt James Brodie rực lửa và ông chụp lấy vai của Mathieu la lên:- “Mày đừng nhìn tao như thế, con vật bẩn thỉu, nếu không tao sẽ đập mày dẹp lép! Mày không xứng đáng mang cái họ Brodie. Ông làm cho tôi mang nhục, thưa ông, còn nhiều hơn cả con em gái đĩ điếm của ông nữa!” Và thấy Mathieu lại cúi mặt nhìn xuống, ông ta nói tiếp với một sự giận dữ pha lẫn kinh tởm. “Tao chán ngấy khi nghĩ một người có dòng máu cao quý có thể có một đứa con trai vô lại như mày: Mày là kẻ đầu tiên trong dòng họ Brodie xứng đáng với danh hiệu hèn nhát, một kẻ hèn nhát đáng tởm và tao xấu hổ vì mày!”Nói xong, ông lắc mạnh con trai như người ta lắc mạnh một cái bao đựng đầy xương, rồi thình lình buông cho cậu rơi xuống chiếc ghế của cậu. - Mày hãy coi chừng hành động của mày!Sau cùng ông nói với một giọng đe dọa và đi ra.Khi ông ta đi rồi, Nessie và bà nội vẫn im lặng nhìn Mathieu nhưng mẹ quỳ gối xuống bên cạnh cậu, choàng tay qua vai cậu.- Hãy yên tâm Matt, hãy yên tâm, con trai của mẹ, mẹ vẫn luôn yêu thương con – Bà vừa nói vừa khóc.Mathieu xô cánh tay của mẹ cậu ra, và dưới làn da nhợt nhạt, những bắp thịt trên gương mặt cậu co thắt lại.- Tôi sẽ trả miếng lại – Cậu nói thì thầm, vừa đứng lên – Nếu ông ấy chưa xong chuyện với tôi, tôi cũng chưa xong chuyện với ông ấy.- Con đừng bỏ đi – Bà Brodie kinh hãi kêu to lên – Con sẽ ở lại với mẹ tối nay, phải không? Mẹ muốn có con ở bên cạnh mẹ.- Không – Cậu lắc đầu nói, vừa cố hết sức kiềm chế giọng nói mình cho được bình thường. “Con phải đi ra ngoài phố…” Cậu liếm đôi môi khô ran của mình. “Con phải… phải thăm vài người bạn cũ. Con đi, đưa chìa khóa cho con”.- Con đừng đi, mẹ van con. Đừng để bị xúc động bởi những lời nói của cha con. Ông ấy không như những lời nói đó đâu… Ông ấy cũng có những chuyện lo buồn của ông ấy. Hãy ở lại với mẹ của con. Con chưa dùng trà. Hãy ở lại, mẹ sẽ làm cho con một món ngon. Mẹ thương con, Matt, mẹ thương con đến độ mẹ sẽ làm bất cứ điều gì con muốn!- Vậy, mẹ hãy đưa cái chìa khóa. Đó là điều con muốn.Bà trao cho cậu chiếc chìa khóa và cậu bỏ nó vào túi, nói:- Con sẽ về khuya lắm, mẹ đừng đợi con.Bà đi theo cậu đến tận cửa lớn, vừa run lên vì sợ. - Con sẽ phải tỏ ra cẩn trọng, phải không Matt? Đừng làm điều gì bậy… Vì tình thương đối với mẹ. Đừng để mẹ bị lôi cuốn bởi một hành động hung bạo nào đó. Mẹ sẽ không chịu nỗi điều đó, khi bây giờ, con đã trở về với mẹ bình yên và an toàn.Mathieu đi ra, không trả lời, mất dạng trong bóng tối. Bà lắng nghe tiếng bước chân của cậu cho tới khi nó nhỏ dần và im hẳn. Với một tiếng thổn thức nhỏ không có nước mắt, bà quay trở lại phòng bếp, không biết chuyện gì sẽ xảy đến nhưng lòng đầy lo âu.