Mary, hãy bắc ấm nước lên bếp. Mẹ sẽ trở về kịp lúc để pha trà cho Matt trước khi nó đi thăm Agnès – Bà Brodie nói, vừa xỏ tay vào đôi găng bằng da màu đen, miệng bà mím lại kiểu cách. Bà thay đồ để đi ra phố, một trong những cuộc ra phố rất hiếm hoi của bà, trông bà lạ hẳn với cái áo choàng rộng và cái nón có lông chim. Bên cạnh bà, Mathieu cứng nhắc và ngượng ngùng trong một bộ đồ mới toanh, mới đến nỗi khi cậu đứng yên, hai ống quần đứng thẳng, cứng đơ như hai lưỡi gươm trong thế dàn chào. Đây là một cảnh lạ thường vào một buổi xế trưa giữa tuần, nhưng trường hợp này khá đặc biệt: hôm nay là ngày cuối cùng của Mathieu tại quê nhà, ngày mai cậu sẽ lên đường đi Calcutta. Cách nay hai hôm, cậu đã từ giã xưởng để từ đó sống trong tình trạng dao động thường xuyên, với một cảm giác hư ảo kỳ lạ, trong đó cuộc sống trôi qua như một giấc mơ hỗn độn. Những lúc tâm trí sáng suốt, cậu thấy mình rơi vào các hoàn cảnh hãi hùng. Ở trên gác, quần áo đã được xếp gọn trong rương với quá nhiều long não, nhiều đến nỗi mùi long não như đã thấm vào thân cây đàn măng-đô-lin và khiến cho căn nhà phảng phất một mùi như mùi của bệnh viện Levenford. Bây giờ, giờ ra đi quá gần kề. Mathieu đã cảm thấy trong những ngày qua một cảm giác trống không rất rõ rệt. Cậu giống như một tân binh trước trận đánh: tình hình khẩn cấp không cho phép cậu rút lui. Những con sư tử mà cậu đã tưởng tượng ra – mà cách đây một tuần, cậu ung dung kể lại để làm cho Mary và mẹ cậu phải thán phục, - giờ đây đang hành hạ cậu bằng những tiếng gầm thét kinh khủng trong các giấc mơ. Những lời khẳng định được lặp đi lặp lại của những người bạn ở xưởng, rằng Calcutta là một thành phố ít nhất cũng lớn bằng Levenford, không đủ để làm cho cậu yên tâm, và tối nào, trước khi đi ngủ, cậu cũng xem xét kĩ coi có con rắn độc nào ẩn núp dưới gối cậu không. Đối với bà Brodie, sự xúc động dễ lây đã là một chất kích thích nghị lực: giờ đây bà cảm thấy mình có khả năng xuất hiện trong một hoàn cảnh xứng đáng với những nhân vật chính trong các quyển tiểu thuyết. Tựa như một bậc phu nhân thời Cổ La Mã hiến dâng con trai mình cho Tổ quốc với một sự can đảm phi thường, bà trút bỏ sự thụ động và yếu mềm lâu nay – Và đầy vẻ hăng hái sốt sắng, bà lăng xăng gói đồ, chăm lo đến những việc nhỏ nhặt nhất, động viên tinh thần, cổ vũ khích lệ mọi người. Sự thay đổi này không thoát khỏi ánh mắt cay độc của Brodie và ông ta giải thích tình trạng hăng hái tạm thời này như sau:-Bà trình diễn coi đẹp lắm – Ông ta cười khẩy – với những điệu bộ và cử chỉ kiểu cách của bà, với cái cách bà chạy theo thằng con trai thộn, với những tách trà và quà bánh cho nó suốt ngày… Nhìn bà, người ta có thể tưởng bà là nữ hoàng Victoria! Phải chăng bà đã tiễn đưa một đại tướng ra trận? Hay làm cái gì mà phồng người lên như một cái bong bóng heo vậy? Tôi biết rõ điều gì sẽ xảy ra. Khi nó đi rồi, bà sẽ xẹp sụm xuống và chúng tôi lại phải chăm sóc bà. Dẹp đi, bà hãy để một chút suy nghĩ khôn ngoan vào cái đầu trống rỗng của bà coi nào!Cảm thấy ông ta lãnh đạm, vô tình và tàn nhẫn, bà Brodic chống chế một cách yếu ớt:-Nhưng ông, chúng ta phải giúp đỡ con trai của chúng ta lúc nó lên đường. Một tương lai rực rỡ đang chờ đợi nó.Và kể từ đó, bà vừa che giấu những cố gắng của mình, vừa tăng chúng lên gấp đôi để giúp đỡ kẻ mà bà tin chắc đang trên đường trở thành một người lừng danh. – “Đã sẵn sàng chưa, Matt, con trai cưng của mẹ?” – Bà nói bằng một giọng cố làm ra vui vẻ khiến Mathieu cảm thấy lạnh trong xương sống – “Mẹ và Matt đi đến tiệm thuốc tây, Mary!” – Bà nói tiếp bằng một giọng bình thường – “Hôm trước ông mục sư Scott có nói với Agnès rằng thuốc hay nhất để chống bệnh sốt rét là kí ninh. Vì thế, mẹ sẽ đi bảo dược sĩ bào chế cho vài viên”.Mathieu không nói gì, nhưng một hình ảnh bỗng xuất hiện trong trí cậu: cậu thấy mình bị sốt rét vật ngã giữa một đầm lầy đầy cá sấu; cậu buồn rầu nghĩ rằng vài nhúm thuốc bột làm sao đủ sức chống lại một hiểm họa lớn lao như vậy. Cậu quả quyết bác bỏ trong tâm trí lời dặn của ông mục sư. “Nói cho cùng ông ta biết gì về việc đó”, cậu phẫn nộ nghĩ, “Ông ấy đâu có ở bên đó, ông ấy chỉ nói bằng miệng thôi…”Nhưng bà Brodie đã nắm tay cậu kéo ra ngoài và nạn nhân không mấy vui vẻ.Mary đổ đầy ấm nước và bắc nó lên tấm vỉ lò. Nàng có vẻ đăm chiêu, buồn bã. Từ một tuần lễ nay nàng sống trong một trạng thái ủ rũ mà người ta có thể gán một cách hợp lí rằng đó là sự chăm lo của một người em gái đối với anh mình sắp đi xa. Tuy nhiên, thật là lạ! Tám ngày đã trôi qua kể từ đêm đi chợ phiên, nàng chưa gặp chàng. Gặp thế nào được khi mà bây giờ chàng đang công tác ở miền Bắc. Nàng biết điều này nhờ một lá thư do Perth chuyển giao. Nhận được một lá thư, là một sự kiện lớn lao vì không khéo cả nhà sẽ biết hết. Niềm vui bất ngờ đã làm gương mặt nàng rạng rỡ; nhưng may mắn thay, buổi sáng hôm đó nàng xuống dưới nhà trước tiên nên không ai trông thấy nàng. Với một niềm rung động sâu xa, nàng nghĩ chính bàn tay chàng đã cầm tờ giấy này, bàn tay đã vuốt ve nàng một cách âu yếm dịu dàng, chính đôi môi chàng đã thấm ướt phong bì, đôi môi đã từng hôn nàng. Vừa đọc lá thư trong căn phòng khóa kín cửa, nàng vừa đỏ mặt trước lời lẽ say đắm của chàng. Hiển nhiên là chàng ao ước được cưới nàng làm vợ, bất chấp bao chướng ngại có thể ngăn cách hai người.Giờ đây, ngồi trong nhà bếp, nàng rút lá thư trong áo chẽn ra và đọc lần thứ một trăm. Phải, chàng viết một cách thiết tha rằng chàng thương nhớ nàng, rằng chàng không thể sống không có nàng, và cuộc sống đối với chàng kể từ đây chỉ là sự chờ đợi trông thấy nàng, được ở gần nàng. Và nàng cũng vậy, nàng mong mỏi héo hon vì phải xa chàng. Chỉ mới tám ngày thôi, kể từ cái đêm ở bên bờ sông đó, mà mỗi ngày trôi qua còn đáng thương và đau khổ hơn ngày trước bội phần.Ngay cái đêm hôm đó, nàng cảm thấy nhuốm bệnh khi hiểu được sự táo bạo của mình: nàng đã vi phạm mọi quy tắc giáo dục của gia đính và điều này là một đòn ghê gớm. Nhưng cùng với thời gian trôi qua, khi ngày thứ ba nối tiếp ngày thứ nhì và nàng đã không gặp lại Denis, ý nghĩ về tội lỗi của nàng bị xóa tan bởi cảm giác thiếu thốn và nàng quên đi cái mặc cảm phạm tội khi cảm thấy không thể sống thiếu chàng. Ngày thứ tư, trong nỗi bơ vơ đau khổ của mình, nàng cố gắng đi vào những khía cạnh sâu kín của cuộc phiêu lưu, lâu đến độ nàng bắt đầu có cảm giác đó là một giai đoạn kì lạ và hư ảo một cách tàn nhẫn, thì lá thư của Denis đã đến. Lá thư đem lại niềm hân hoan tột cùng. Vậy là chàng đã yêu nàng thực sự và mọi cái khác đều tan biến trước niềm vui chói lòa này. Nhưng những ngày sau đó, nàng dần dần bớt lạc quan, và bây giờ nàng ngồi đó, hiểu rằng không bao giờ mình có hy vọng gặp lại Denis, tự hỏi làm sao nàng có thể sống được, nếu không có chàng.Trong khi mải mê suy nghĩ, tay lơ đễnh cầm lá thư thì bà nội lặng lẽ bước vào-Mày đang đọc gì đó? – Bất thình lình bà hỏi.-Không, bà nội, không có gì hết. – Nàng giật nảy người, vội nhét tờ giấy vào túi.-Tao thấy cái đó giống như một lá thư, và mày có vẻ vội vã giấu nó. Lúc này mày luôn luôn mơ mộng và làm ra vẻ buồn rầu. Nếu tao có cặp kính, tao sẽ biết ngay có điều gì trong đó. Bà ngừng lại trước vẻ bướng bỉnh của cô cháu gái.-Này, thằng anh ngu đần của mày đâu?-Đi mua thuốc kí ninh-Úi chào! Nó đâu có cần mấy thứ đó, nó cần sự khéo léo, biết làm việc. Tao không bao giờ trông thấy cuộc bàn cãi nào dài dòng như ở đây: những câu chuyện phiếm này làm đảo lộn hết mọi việc trong nhà. Này, tối nay người ta có dùng trà sớm hơn không?Bà khua hai hàm răng vào nhau, đầy hi vọng như một con chim ưng đã đánh hơi được mồi.-Thưa bà nội, con không biết. – Mary trả lời.Bình thường, nàng vẫn thản nhiên trước tánh háu ăn không biết xấu hổ của bà cụ, nhưng hiện giờ, tâm trí đang dao động và hoang mang, nàng thấy điều này rất đáng ghét. Không nói thêm một tiếng, nàng đi ra khu vườn phía sau. Đi đi lại lại, nàng cảm thấy rằng cuộc sống hết sức tàn nhẫn khi nó vẫn lạnh lùng tiếp diễn chung quanh nàng, vẫn thản nhiên trước nỗi buồn của nàng, rằng bà nội Brodie vẫn trông đợi một cách thèm muốn bữa uống trà, và mọi người vẫn bình thản trước sự ra đi của Matt.Nhìn ra cổng, nàng trông thấy Matt trở về với mẹ. Rồi mẹ nàng lăng xăng bày bàn, và anh nàng ngồi xuống, bắt đầu ăn. Họ không cần biết lòng nàng đang nặng trĩu những lo âu, rằng nàng đang khai khát một lời thương xót, một lời khuyên. Vẻ u ám khô cằn của khu vườn nhỏ, hình dáng buồn cười của ngôi nhà nhìn từ đằng sau làm nàng thêm phẫn nộ và nàng bỗng ao ước với một nỗi chua chát mãnh liệt được sinh ra trong một gia đình ít cách biệt hơn, ít đòi hòi hơn, ít khắc nghiệt hơn, hay không được sinh ra đời thì hơn. Nàng tưởng tượng hình ảnh của cha như một ông khổng lồ dữ tợn đang đè nặng lên vận mạng của gia đình, đã điều khiển cuộc đời nàng một cách chuyên chế tàn bạo, với đôi mắt lúc nào cũng dòm ngó, lúc nào cũng hung ác.Chính ông đã bắt cô bé Mary, mới mười hai tuổi phải rời bỏ trường học để phụ giúp việc nhà; chính ông đã ngăn cấm không cho cô Mary giao thiệp với bạn bè, lấy cớ đứa này thì thấp kém hơn cô, đứa kia thì sống trong một ngôi nhà tồi tàn, và cha mẹ của đứa thứ ba đã làm cho ông tức giận. Ông cấm không cho cô dự các buổi hòa nhạc trình tấu vào mùa đông trong nhà trưng bày máy móc, cho rằng cô sẽ bị mất danh giá nếu đi đến đó, và bây giờ ông còn muốn hủy diệt luôn hạnh phúc duy nhất mà cuộc đời đem lại cho cô.Một làn sóng nổi loạn tràn ngập tâm hồn Mary khi nàng nghĩ đến những cấm đoán phản thiên nhiên này và nàng thách thức nhìn lên những cây lý èo uột mọc một cách miễn cưỡng trên nền đất khô cằn. Than ôi! Thách thức chúng dễ hơn thách thức Brodie, vì chúng cũng phải chịu đựng sự bạo ngược dễ lây của môi trường và không còn cam đảm vươn các đọt non yếu ớt lên nữa.Một cái vỗ vai làm cho kẻ vừa nghĩ đến việc chống đối phải giật nảy người.-“Tối nay anh sẽ về sớm, vậy em khỏi mất công… chờ anh”. Và, cậu mạnh mẽ nói thêm. “- Giờ đây, anh sắp ra đi, anh tin rằng em sẽ không cho ai hay biết chuyện này… anh không thích. Anh cảm ơn em nhiều về những gì em đã làm cho anh”.Sự biết ơn bất ngờ này của Matt – tuy rằng nó xuất phát từ một nỗi nhớ nhà đến sớm và được tăng cường bởi ước muốn bảo vệ uy tín của mình trong khi mình vắng mặt – làm Mary xúc động.-Không có gì đâu, anh Matt. Em rất sung sướng khi làm được việc cho anh. Ở bên đó anh sẽ quên được các điều lo nghĩ này.-Anh nghĩ rằng, anh sẽ có những mối lo nghĩ khác.Chưa bao giờ Mary trông thấy anh quá khiêm tốn, quá ít tự hào như thế, và trong tình thương rạt rào đối với anh, nàng nói:-Bây giờ anh đi thăm cô Agnès. Em đưa anh ra cổng.Trong khi thân mật đi bên nhau, Mary chợt hiểu ra sự khác biệt giữa chàng công tử bột của mười lăm ngày trước và cậu con trai đầy e ngại mà nàng đang hộ tống lúc này.-Anh nên tươi tỉnh lại một chút – Mary nói, giọng trìu mến.-Anh không hiểu tại sao lúc này anh lại không muốn ra đi chút nào.-Anh nên mừng thì hơn. Nếu em ở địa vị của anh, em sẽ sung sướng biết bao. Em có cảm tưởng em sẽ không bao giờ thoát ra được cái nhà tù này, dầu em có ao ước đến mấy…Và sau một lúc im lặng, nàng nói tiếp:-Nhưng mặt khác, anh lại phải xa cách Agnès nên lòng anh xao xuyến và nặng trĩu u buồn?-Đúng vậy.Mathieu chưa hề xem xét vấn đề dưới khía cạnh này; nhưng cậu nhìn nhận đây là một an ủi mạnh mẽ cho lòng tự ái bị lung lay của cậu.-Ba nghĩ thế nào về Agnès và về anh? – Mary hỏi một cách đột ngột.Mathieu kinh ngạc nhìn Mary, giọng đầy bực tức:-Em muốn nói gì? Cô Moir là một con người đầy danh giá và không ai có thể trách cô một điều gì: đó là một thiếu nữ tuyệt vời. Mà tại sao em lại hỏi như vậy?- Ồ! Không có gì đáng chú ý hết – Mary trả lời một cách mơ hồ, không muốn trình bày ý nghĩ vô lý đã đến với mình.Agnès Moir là con gái của một chủ tiệm mứt kẹo nhỏ, và vì Brodie cũng chỉ là một chủ tiệm nhỏ, nên ông ta không hề từ chối Agnès với lý do “môn đăng hộ đối”. Nhưng chính ông ta tìm được chỗ làm này, ở tận Calcuta, cho Mathieu, và hối thúc cậu phải ra đi trong năm năm. Mary nhớ lại, trong một thoáng, ánh mắt hiểm độc của cha nàng khi ông báo cho người đàn bà hoảng hốt và cậu con trai kinh ngạc biết ý định ấy và đây là lần đầu tiên nàng thoáng thấy tâm địa của cha mình. Nàng vẫn luôn luôn sợ hãi và kính trọng cha, nhưng với cảm nghĩ bất ngờ này, nàng bắt đầu gần như thù ghét ông.- Anh đi nhé, Mary. Hẹn lát nữa – Mathieu âu yếm nói.Mary mở miệng toan nói, nhưng đúng vào lúc những điều nghi ngờ trở nên rõ rệt trong tâm trí, đôi mắt nàng thấy rõ anh mình có thái độ của một người chịu phục tùng, không nghị lực, chiến đấu một cách yếu ớt chống lại sự buồn nản, nàng lặng thinh để cho anh ta đi.Mathieu bước đi với những bước vững chắc hơn, hâm nóng lòng tự tin của mình bằng ngọn lửa mà Mary đã vô tình nhúm lên nơi cậu. Dĩ nhiên, cậu sợ phải xa Agnès. Cuối cùng, cậu mới khám phá ra lý do đích thực của sự ủ rũ của mình… Cậu huýt sáo miệng vài nhịp điệu của một bản nhạc, nhớ đến cây đàn măng-đô-lin, nghĩ đến các nữ hành khách trên tàu Irrawaddy, các bà quý phái ở Calcutta, và liền đó cậu thấy thoải mái hơn.Cậu tìm lại sự tự tin bình thường của mình khi đến nhà của Moir. Cậu mạnh dạn nhảy lên cầu thang, gõ cửa một cách quả quyết, và dáng điệu của cậu hình như muốn chứng tỏ cậu không dính dấp gì với một giới thấp kém. Cậu nhìn – với ánh mắt kẻ cả - cô bé giúp việc đưa cậu vào phòng khách nơi Agnès đang chờ cậu. Ngày mai cô không thể nghỉ bán để tiễn cậu đến Glasgow, nhưng chiều nay cô dành hoàn toàn thì giờ cho cậu.Phòng khách có vẻ lạnh lẽo, ẩm thấp, kiêu kì với những tủ bàn thô kệch phơi bày những đường cong phức tạp, những tấm vải bao mặt ghế, và trên mặt đất một tấm vải dầu bóng loáng như một con đường thấm nước. Từ vách tường, bức tranh sơn dầu chán nản nhìn xuống cây đàn dương cầm mà trên cái nắp chật hẹp của nó hiện diện ba con chim giống lạ được nhồi rơm. Dưới một quả cầu thủy tinh là một rừng hình ảnh: Agnès lúc mới sinh, lúc còn bé, cô gái nhỏ và thiếu nữ Agnès đi dự lễ thường niên của những người thợ làm bánh mứt, ở cuộc họp của Hội Tương Trợ Xã Hội.Bây giờ, Agnès ngồi đó, bằng xương, bằng thịt. Mặc dầu thấp người, nàng vẫn có khuynh hướng lấy những đường cong quá đáng, nổi bật nhất là ở hông và ngực. Tóc nâu, đôi mắt màu mận dưới hàng lông mày rậm, đôi môi đỏ và to, môi trên có một nhúm lông tơ mịn.Nàng hôn cậu một cách nồng nhiệt. Lớn hơn Mathieu năm tuổi, Agnès ra sức chiều chuộng người yêu, nắm tay cậu dẫn đến chiếc đi-văng và cùng ngồi xuống, rên rỉ:-Vậy là một tối cuối cùng-Ồ! Đừng nói thế, Agnès, chúng ta vẫn luôn luôn nghĩ đến nhau. Chúng ta sẽ ở bên nhau trong tâm tưởng.Agnès thở dài một cách đầy ý nghĩa và nép sát vào người Mathieu:- Ước gì anh không đi đến một nơi quá xa như thế!- Năm tháng sẽ trôi qua mau, chỉ trong một thời gian ngắn thôi, anh sẽ trở về bên em cùng với số bạc tiền – Và hãnh diện vì hiểu biết của mình, cậu nói thêm:- Một rupi trị giá bằng một shiling và bốn pence.- Em cóc cần đồng rupi. Anh hãy nói rằng anh yêu em!- Phải, anh yêu em, và chính vì thế anh rất buồn khi phải ra đi. Những ngày vừa qua, anh cảm thấy bứt rứt, khó chịu… hoàn toàn chán nản.- Anh sẽ không nói chuyện với những đàn bà bên đó, phải không? Ngay cả một người cũng không nhé, Matt? Em không tin tưởng nơi họ được. Theo em, một gương mặt xinh đẹp có thể che giấu một quả tim độc ác. Anh sẽ không quên điều đó, phải không, anh yêu dấu?- Chắc chắn như vậy, em yêu.- Anh hiểu chứ, ở cái xứ nóng đó không một chàng trai xinh đẹp nào lại không gặp những cám dỗ mãnh liệt. Khi một người đàn bà quyết định đã thích chàng ta, người đó sẽ tìm đủ mọi cách để chiếm cho kì được, nhất là chàng ấy rất dễ thương… Thế mà, Agnès nhỏ bé của anh lại không có ở đó để trông chừng. Anh Matt, anh phải hứa với em là anh sẽ rất cẩn thận, vì tình yêu của đôi ta.Mathieu vui mừng thấy mình được yêu một cách cuồng nhiệt, thấy sự ghen tuông chưa gì đã làm cho nàng tuyệt vọng, và nghĩ đến những cuộc chinh phục sắp tới ở Ấn Độ, cậu thì thầm bằng một giọng trịnh trọng:- Phải, anh công nhận những điều em vừa nói là đúng. Nó sẽ rất khó đối với anh, dẫu vậy anh sẽ không để bị cám dỗ. Nếu có một cái gì chia rẽ chúng ta, thì đó không phải là lỗi của anh.- Ồ! Anh đứng nói đến chuyện đó. Em sẽ không ngủ được khi nghĩ đến những con đàn bà đĩ thõa sẽ chạy theo anh. Dĩ nhiên, em không ghen tuông đến độ phi lý, em muốn anh được quen biết với những người phụ nữ đứng đắn, chẳng hạn như những dì phước truyền giáo, những người phụ nữ làm việc cho đạo giáo. Thật tốt đẹp biết bao nếu anh được kết giao với nhiều người lớn tuổi như mẹ, họ có thể chăm sóc anh và có lẽ may vá quần áo cho anh. Nếu anh báo cho em biết, em sẽ viết thư cho họ.- “Dĩ nhiên…” – Mathieu trả lời, không mấy thích ý kiến này và tin chắc những bà lớn tuổi đó sẽ không có mặt trong số những người mà cậu sẽ giao thiệp – “Dĩ nhiên anh không thể dám chắc là anh sẽ gặp được những người đàn bà thuộc loại này. Trước hết anh cần phải nhận rõ điều kiện sống của anh ở bên đó”.- “Anh sẽ thành công hoàn toàn”, - Agnès bảo đảm một cách âu yếm, - “đây là điều tất nhiên với tài năng của anh. Và hơn nữa, khả năng âm nhạc của anh sẽ giúp cho anh rất nhiều. Anh có đem các bản nhạc theo không?Cậu gật đầu bảo có và nói thêm:- Và cả cây đàn măng-đô-lin nữa… nó vừa được thêm một dải ruy-băng hồng mới tinh.Agnès chau mày suy nghĩ đến những cô gái sẽ thưởng thức món trang sức này trên một cây đàn thơ mộng, nhưng nàng đè nén sự lo ngại, cố gắng mỉm cười và chuyển sang một đề tài cao hơn:- Ban hợp ca của nhà thờ sẽ mất mát rất nhiều về sự ra đi này; những buổi tập dượt sẽ không vui như xưa nữa.Mathieu phản đối một cách khiêm tốn, nhưng nàng ngăn lại:-Không, anh đừng phủ nhận điều này, anh yêu dấu: ở nhà thờ người ta sẽ luyến tiếc giọng ca của anh. Anh còn nhơ cái đêm sau buổi tập dượt, anh đã đưa em về không? Em sẽ không bao giờ quên cái cách mà anh đã nói chuyện với em. Anh có nhớ đã nói gì với em không?- Lúc này anh không nhớ, em Agnès. – Cậu trả lời, đầu óc đang nghĩ đến chuyện khác, - Có phải em đã nói chuyện với anh trước không?- “Ồ! Anh Matt”, - Agnès nói, vừa mở to đôi mắt, vẻ trách móc – “làm sao anh dám nói như thế! Anh biết rõ là suốt buổi tối hôm đó anh đã mỉm cười với em và chính anh ngỏ lời với em trước. Em chỉ hỏi anh có đi về cùng đường với em không”.- “Bây giờ anh nhớ lại rồi”. – Mathieu xin lỗi bằng một cái gật đầu. – “ Và chúng ta đã ăn hết một gói kẹo của em… Kẹo đó rất ngon”.- Em hứa tháng nào cũng gởi tặng anh một hộp. Em không muốn cho anh biết điều này, nhưng vì chúng ta đã nói đến, sẵn đây em báo cho anh biết luôn. Em biết anh rất thích kẹo bánh và trong xứ đó anh sẽ không tìm được kẹo bánh ngon đâu.Mathieu mỉm cười, tỏ ý cảm ơn… nhưng nàng không để cho cậu có thì giờ mở miệng, vội nói tiếp một cách sôi nổi:- Không có gì mà Agnès của anh lại không làm cho anh, miễn là anh đừng quên em. Không được ngừng nghĩ tới em trong một phút nào đấy! Anh có nhiều ảnh của em; hãy treo ngay một bức trong cabin của anh, Mathieu nhé!- Dựa đầu một cách nặng nề hơn lên vai người yêu, nàng ngước mắt nhìn cậu với một cái nhìn đầy quyến rũ.- Một cái hôn, anh Matt. Hay quá! Thật là tuyệt diệu khi chúng ta đã hứa hôn với nhau: đó là một sợi dây ràng buộc cũng mạnh mẽ như cuộc hôn nhân.Có lẽ cái đi-văng thiếu lò xo, bởi vì Matt bắt đầu cảm thấy khó chịu dưới sức nặng của cậu mang trên người, và tình yêu của cậu với cô Moir, dầu được gia tăng bởi những lời tán tụng khéo léo, cũng không đủ mạnh để giúp cậu chịu đựng nổi vòng tay của cô.-Em cho anh hút một điếu thuốc nhé?- cậu gợi ý một cách tế nhị.-Vào đêm cuối cùng này? – Agnès hỏi, giọng trách móc.-Anh nghĩ rằng điều này có thể làm cho anh lên tinh thần. Những ngày vừa qua rất nặng nề.Nàng thở dài và đứng dậy một cách tiếc rẻ:-“Anh hãy kéo vài hơi, nhưng không nên hút thuốc quá nhiều ở bên Ấn độ. Đừng quên rằng phổi của anh không tốt lắm”. Và nói thêm với vẻ duyên dáng. “Để em đốt điếu xì gà cho anh, vì đây là lần đốt cuối cùng”.Agnès kéo một hơi vào điếu xì gà nhỏ bé cong queo mà Mathieu vừa lấy từ cái túi nhỏ ở lưng quần. Nàng kinh hãi nhìn cậu lặng lẽ phà ra từng đám mây khói dày đặc.- Anh sẽ nhớ Aggie bé nhỏ của anh phải không? – Nàng hỏi với giọng đầy tin tưởng, vừa húng hắng ho vì khói thuốc.- Nhớ kinh khủng! – Mathieu trịnh trọng khẳng định. Đây mới là điều làm cho cậu thật thích thú: được hút thuốc một cách quí phái trong khi cô gái ngồi dưới chân cậu, vẻ thán phục.- “ Chúng ta sẽ phải chịu đau khổ vì nhau”, Agnès thở dài nói – “Em có cảm giác điều này sẽ khiến anh làm nên sự nghiệp ở bên đó. Anh sẽ viết thư cho em và kể cho em nghe những hoạt động của anh nhé?”- Anh sẽ viết thư cho mẹ và em vào mỗi chuyến tàu, anh hứa như vậy.- Dĩ nhiên, em sẽ liên lạc thường xuyên với mẹ- Agnès kết luận, như thể nàng đã là người trong gia đình.Mathieu tưởng tượng những lời cầu nguyện của hai người đàn bà trẻ trung và yêu thương sẽ hòa lẫn vào nhau cùng bay lên trời cao, trong khi ở một nơi xa xôi, cậu đang đương đầu với trách vụ nặng nề…Mặc dù đã cố gắng kéo dài điếu xì gà ra, cuối cùng nó cũng đốt nóng môi cậu và Mathieu đành phải ném cái tàn thuốc một cách tiếc rẻ. Liền đó Agnès rúc đầu vào ngực cậu:- “Hãy hôn em nữa đi, anh yêu dấu” – Giọng nàng thì thầm, đầy quyến rũ – “Anh sẽ trở về với em, khỏe mạnh và tràn trề nhựa sống phải không, Matt? Em thích được anh siết chặt đến nghẹt thở”.Vừa đưa một tay lên ôm vai người yêu một cách lơ là, Mathieu vừa thầm trách nàng đòi hỏi quá nhiều nơi một kẻ sáng mai đây phải đương đầu với biết bao nhiêu nguy hiểm trong cuộc du hành khó khăn và xa lạ.- “Em thật xấu hổ khi đã phơi bày hết mọi tình cảm của mình”, - Agnès nói tiếp với một vẻ e thẹn, - “nhưng điều đó đâu có gì sai quấy, phải không, Matt? Chúng ta sẽ cưới nhau ngay khi anh trở về. Nhưng đáng lẽ chúng ta nên cưới nhau trước khi anh ra đi. Như vậy em sẽ được cùng đi với anh.- Ồ! Agnès, đó đâu phải là một xứ thích hợp cho một phụ nữ Âu Châu.- “Có rất nhiều phụ nữ Âu Châu ở bên đó. Nhiều lắm, vợ sĩ quan và vợ lính. Sau này em sẽ sang bên đó với anh, nếu anh còn phải tiếp tục công việc” – Nàng nói một cách quả quyết. – “Hiện giờ, điều đã ngăn cản em ra đi, ấy là anh còn phải lo tiến thân”.Mathieu im lặng, ngạc nhiên bởi cách nói mạnh bạo của Agnès.Rồi cảm thấy cái ôm siết của nàng kéo dài quá lâu, cậu nhẹ nhàng nói:- Rất tiếc, bây giờ anh phải về, Agnès.- “Hãy còn quá sớm, anh Matt”- Nàng nũng nịu kêu lên. “Thường thường anh không bao giờ ra về trước mười giờ”.- “Đúng vậy, nhưng ngày mai là một ngày rất nặng nhọc” – Cậu nói với một vẻ quan trọng – “Và phải có mặt trên tàu đúng giờ”.- Sự xa cách này sẽ làm em chết mất – Agnès nói bằng một giọng bi thảm, vừa luyến tiếc buông cậu ra.Mathieu đứng lên, sửa lại cái cà-vạt và xem xét lằn nếp quần tây, tự nhủ thật thích thú khi được biết có những người con gái sẵn sàng chết vì mình như vậy!- “Thôi, tạm biệt Agnès!” – Cậu kêu lên một cách dũng cảm vừa đưa hai bàn tay về phía nàng – “Mình sẽ gặp lại nhau”.Agnès xà vào trong hai bàn tay mở rộng, và dúi đầu lên vai Mathieu. Những tiếng nức nở của nàng làm rung động cả hai người.-“Đáng lẽ em nên để anh ra đi nhẹ nhàng hơn…”- Nàng nói, giọng bị ngắt quãng. “Anh đi xa quá. Nhưng… em sẽ cầu nguyện cho anh”.Agnès khóc nhìn người yêu đi xuống cầu thanh.Ra đến ngoài đường Mathieu cảm thấy dễ chịu, được an ủi, được tăng thêm sức mạnh bởi nỗi buồn của Agnès, như thể những tàn phá đang diễn ra trong trái tim người trinh nữ làm cho cậu lớn mạnh thêm, cao cả thêm. Nhưng khi lên giường ngủ sớm để chuẩn bị cho chuyến đi, như người đã lịch lãm chín chắn, cậu nhớ ra mấy lúc sau này cô Moir đã tỏ ra quá ân cần nồng nhiệt với cậu. Và trước khi ngủ thiếp đi, cậu thấy cần phải suy nghĩ thật kĩ trước khi tự trói buộc đời mình, nhất là người ta là một kẻ khôn ngoan như Mathieu Brodie.Ngày hôm sau, mặc dầu cậu thức dậy sớm, mẹ không cho cậu rời khỏi giường trước chín giờ.-“Con đừng vội, hãy thong thả và giữ gìn sức khỏe”. Bà nói, vừa đem trà đến tận giường cho cậu. “Chúng ta có dư thời giờ và con có một cuộc hành trình dài trước mắt”.Dĩ nhiên bà hình dung cậu phải đi một mạch đến ngay Calcutta. Và kết quả là Mathieu chỉ mới mặc đồ có phân nửa khi cha cậu gọi ơi ới dưới chân cầu thang.Brodie không muốn thay đổi thói quen của mình chút nào: Ông sẽ xem như một sự yếu đuối nếu phải chờ đợi để chứng kiến sự ra đi của con trai ông. Vì vậy đúng chín giờ rưỡi, ông lên đường đi đến cửa hàng.Khi Mathieu tuột vội xuống các nấc thang, mặc áo sơ-mi và quần tay dài, tay cầm khăn, tóc ướt rũ xuống trán và tiến đến gần cha mình, ông đưa cặp mắt sáng quắc nhìn thẳng vào đôi mắt ngập ngừng của con trai ông.-“Này, Mathieu” – Brodie nói, “con ra đi nghĩa là con phải giã từ ngôi nhà này trong năm năm. Ba hy vọng rằng con sẽ chứng tỏ khả năng của mình trong thời gian đó. Con là một đứa con trai quá chải chuốt chưng diện, hơi kiêu kì và được mẹ nuôi chiều quá lố, nhưng trong con phải có một khía cạnh tốt, con phải có”. Ông la lên, “bởi vì con là con trai của ba. Ba muốn con phô bày cái tốt đó ra. Hãy nhìn thẳng vào mặt mọi người và đứng cúi mũi xuống như một con chó. Ba gửi con qua đó là để cho con trở thành một con người. Đừng quên, phải không, rằng con là con trai và là người thừa kế của James Brodie. Ba đã cho con tất cả những gì con cần, một chỗ làm có nhiều triển vọng, nhưng cái điều có giá trị hơn tất cả là ba đã cho con một cái tên. Hãy tỏ ra mình là một người đàn ông, nhưng trước hết là một Brodie. Con hãy cư xử như một Brodie trong tất cả mọi trường hợp.”Ông siết mạnh tay con trai mình và quay gót bước đi. Mathieu nuốt vội bữa sáng, không kịp thưởng thức món nào cả và kinh ngạc khi thấy xe đã đến trước cửa. Còn phải nói quá nhiều lời giã từ. Bà nội Brodie, giận dữ vì bị đánh thức sớm, gọi cậu từ trên cầu thang, vừa kéo áo ngủ dài thườn thượt lên trên đôi bàn chân trần.-Này, tạm biệt cháu. Cố gắng đừng để bị chết đuối dọc đường.Nessie đã khóc rất lâu trước giờ chia tay, nói trong tiếng thổn thức:-Em sẽ viết thư cho anh, Matt… em hy vọng cái địa bàn sẽ có ích cho anh.Mary rất xúc động, đưa tay ôm cổ Mathieu và hôn cậu một cách âu yếm.-Đừng chán nản, anh Matt, hãy tỏ ra can đảm và sẽ không có điều gì xấu xảy đến cho anh. Ngoài ra đừng quên em gái của anh rất thương anh.Ngồi trong xe, Mathieu co rúm người trong khi bà Brodie kiêu hãnh nhìn ra ngoài cửa. Bà tưởng tượng thấy mọi người ra dấu cho nhau khi chiếc xe bóng loáng chạy qua và như nghe cả lời thì thầm bàn tán: “Bà Brodie đưa con trai đi Calcutta, bà ấy là một người mẹ tốt và cậu ấy là một người rất đàng hoàng. v.v…”- “Không phải ngày nào ở Levenford cũng có một bà mẹ đưa con trai mình đi Ấn Độ”, bà thích thú tự bảo vừa vuốt lại những lằn nếp trên áo và ngồi ưỡn người lên một cách quý phái trong chiếc xe song mã, như thể đó là xe riêng của bà.Đến nhà ga, bà trả tiền cho người đánh xe bằng một vẻ cao quý, vừa liếc mắt nhìn xéo vài người đi dạo ở đó. Và, với người khuân vác chiếc rương, bà không thể ngăn mình nói:- Cậu thanh niên này đi Ấn Độ!Chẳng mấy chốc, hai mẹ con đã ra sân ga, nhưng chuyến xe lửa định mệnh bị trễ giờ. Bà Brodie không ngừng giậm chân, bĩu môi, thỉnh thoảng lại nhìn vào cái đồng hồ đeo tòng teng ở cổ; Mathieu cầu mong – một cách tuyệt vọng – có một tai nạn đã xảy ra trên đường sắt và lơ đễnh nhìn người khuân vác; anh này đang há hốc mồm ngắm nhìn bà Bodie, có lẽ anh ta tưởng bà là một nữ du khách rất quan trọng.Bỗng một tiếng ầm ầm vang lên từ xa làm tiêu tan hy vọng cuối cùng của Matt. Đoàn tàu dừng lại và ba phút sau lại rời ga – mang theo bà Brodie và Mathieu ngồi đối diện nhau trên hai cái băng bằng gỗ - và bỏ lại người phu khuân vác đầy phẫn nộ khi anh nhìn thấy đồng “penny” mà bà sang trọng đã đặt vào lòng tay anh bằng một cử chỉ tuyệt đẹp. Trong toa xe, lợi dụng những lúc tiếng động nhỏ bớt, bà Brodie nói một vài câu vui vẻ với con, còn những khi tiếng ồn quá lớn, bà ngồi yên ngắm nhìn cậu với một vẻ đầy thán phục. Mathieu xao động, có cảm giác mẹ đang tìm cách an ủi mình, và điều này càng làm cho cậu thêm bực tức, “An ủi suông là chuyện quá dễ”, cậu bực bội tự bảo, “nhưng mẹ đâu có ra đi!” Cuối cùng họ tới Glasgow và đến bến đậu của chiếc tàu Irrawaddy. Đối với họ nó là một con tàu khổng lồ, với những bánh xe nước lớn và một ống khói cao vút, khiến cho các cột buồm bên cạnh nó trông như những chú lùn.-Một chiếc tàu tuyệt đẹp. Mẹ không còn lo sợ khi biết con sẽ đi trên chiếc tàu đó. Vượt qua cầu tàu, họ lên boong tàu, nơi đang diễn ra một sự hỗn độn không thể tả. Các thủy thủ nhảy lên nơi này, nơi khác, thực hiện những phép lạ với các sợi dây thừng. Vài sĩ quan hét lớn và thổi còi inh ỏi; các bồi tàu chạy theo hành khách, và hành khách chạy đi tìm bồi tàu; những người Ấn lai Anh, quay trở về xứ của họ, bực tức đưa mắt nhìn tất cả những gì làm vướng bận bước chân của họ. Trước cảnh xô lấn này, vẻ tự tin của bà Brodie yếu dần. Thái độ kẻ cả của viên quản lý dẫn họ xuống ca-bin làm bà rụt rè e sợ, và mặt dù đã quyết tâm nói chuyện với thuyền trưởng để gởi gắm Matt cho ông ta, bà đành từ bỏ ý định đó. Khi đã ngồi trong căn phòng nhỏ hẹp sẽ là ca-bin của Mathieu suốt tám tuần lễ, bà cảm thấy con tàu lắc lư nhè nhẹ, và biết rằng nên trở lên bờ càng sớm càng tốt. Bây giờ đã đến lúc chia tay. Niềm hứng khởi giả tạo gây ra do óc tưởng tượng bị tiểu thuyết hóa của bà xẹp xuống, đúng như chồng bà đã tiên đoán một cách mỉa mai, nó như cái bong bóng bị người ta chọc thủng. Bà trở lại con người thật của mình, người đàn bà yếu đuối đã cho ra đời đứa con trai này, đã nuôi nấng nó bằng sữa của mình, trông thấy nó lớn lên và giờ đây sắp trông thấy nó biến mất. Mấy giọt nước mắt từ từ lăn trên đôi má nhợt nhạt.-“Ôi! Matt”, Bà kêu lên, “mẹ đã cố gắng mang một bộ mặt tươi tắn vì quyền lợi của con, nhưng mẹ đau khổ phải mất con. Mẹ tự hỏi con có thích hợp với các xứ xa lạ đó không… mẹ muốn con ở lại quê nhà”.-Thưa mẹ, con cũng vậy, con không muốn ra đi.Giọng nói của Mathieu đầy vẻ cầu khẩn, như thể vào phút chót, bà có thể chìa tay ra cho cậu nắm lấy để thoát khỏi hoàn cảnh này.-Con phải ra đi, con trai của mẹ… Bây giờ không còn kịp thay đổi nữa”, bà lắc đầu trả lời một cách buồn bã. “Từ nhiều năm nay, cha con chờ đợi ngày này, và những gì ông đã nói, chúng ta phải làm theo. Con hãy cố gắng nhé!”-Thưa mẹ, vâng.-Con sẽ gởi cho mẹ một ít trong số tiền lương của con để mẹ bỏ vào quỹ tiết kiệm cho con nhé?-Thưa mẹ, vâng.-Ngày nào con cũng đọc một chương kinh thánh nhé?-Con xin hứa.-Và đừng quên mẹ, nhé.Mathieu bật ra những tiếng khóc kì lạ, ngắt quãng.-“Con không muốn đi”. Cậu bệu bạo nói, tay nắm lấy vạt áo dài của mẹ. “Tất cả mọi người đều muốn tống con sang bên đó và con sẽ chẳng bao giờ trở về được… con đang đi đến chỗ chết. Mẹ đừng để con đi, mẹ!”- Con phải đi, ông ấy sẽ giết chúng ta, nếu mẹ con ta cùng trở về.-Con sẽ bị bệnh ở trên tàu. Bây giờ con muốn bệnh rồi. Con sẽ bị sốt, mẹ biết là con không mạnh, điều này sẽ kết thúc cuộc đời con, con nói cho mẹ biết như vậy. – Cậu rên rỉ.-Suỵt, con trai nhỏ bé của mẹ, con hãy bình tĩnh lại… Mẹ sẽ cầu Chúa che chở cho con. – Bà nói thì thầm.-“Vậy, thưa mẹ, nếu con phải đi, xin mẹ hãy rời bỏ con ngay bây giờ đi”. Mathieu tiếp tục rên rỉ, “Con không thể chịu đựng được nữa. Mẹ đừng ở đây nữa. Hãy rời bỏ con ngay cho xong!”-Bà đứng lên và ôm cậu trong tay.Gương mặt đầm đìa nước mắt, bà lắc đầu bước ra khỏi ca-bin. Mathieu kiệt sức ném người xuống chiếc ghế nằm. Bà Brodie vượt qua cầu tàu và đi trở về nhà ga. Khi tới sân ga, bà lê chân trên những phiến đá lát mà lúc nãy bà đã giẫm lên một cách hăm hở; dần dần thân người bà nghiêng về phía trước, bà để vạt áo dài quét lên mặt đường mà không hay, đầu bà nghiêng nghiêng một cách thảm hại. Một chiếc áo choàng nhẫn nhục chụp lên người bà: bà đã hoàn toàn ra khỏi những giấc mơ của mình, trở lại là người vợ phục tùng và khốn khổ của Brodie.