Roland được thả ra, anh dừng một lúc, tự do nhưng bị tước hết vũ khí: Khí giới bị mất lúc ngã, tinh thần bị lời hứa kìm hãm. Anh đành ngồi xuống gò đất nhỏ vẫn còn trải chiếc áo choàng khi ăn lúc nãy. Từ đây, anh có thể quan sát toàn bộ diễn biến trận chiến. Nếu như đôi mắt anh không cay xè vì uất ức thì có lẽ anh không để mất một chi tiết nào.Cadoudal vẫn trên lưng ngựa, giữa một vùng lửa khói, giống như một bóng ma, không thể bị thương, kiên trì dai dẳng.Dần dần, Roland đã nhìn rõ hơn: Ngọn lửa tức giận đã xua tan nước mắt hổ thẹn. Giữa đám lúa mì xanh non mới nhú, anh thấy hơn chục xác lính Bảo hoàng nằm lăn lóc Những quân Cộng hoà đang dồn lại thành khối trên đường còn thiệt hại gấp đôi. Những người bị thương lảo đảo trong không gian trống rỗng lại vùng lên như con rắn bị nghiến. tiếp tục chiến đấu. Lính Cộng hoà dùng lê, quân Bảo hoàng lại dùng dao.Những kẻ bị thương nặng không đủ sức đánh giáp mặt thì quỳ xuống nạp đạn, siết cò rồi đổ vật xuống.Từ hai phía, sự chống trả đều quyết liệt, dai dẳng. Người ta cảm nhận rằng cuộc nội chiến tức là thứ nhẫn tâm, vô ơn, vô cảm - đang xới dậy lòng căm thù trên khắp chiến trường.Cách đó hai chục bộ, Cadoudal xoay người rất lẹ trên lưng ngựa bằng sự linh cảm tài tình và đang nhả đạn. Lúc ông ta dùng súng lục, khi lại bắn hai phát súng trường. Hết đạn, ông quẳng súng cho một quân lính Bảo hoàng để nạp đạn rồi lại tiếp tục.Mỗi phát đạn lại có một người đổ xuống, lần thứ ba, người lãnh đạn là tướng Harty ông này biến mất trong đám lửa và khói. Người ta thấy ông và con ngựa đổ xuống như thể cả hai đều bị sét đánh. Hơn chục lính Cộng hoà nhào đến nhưng cũng có ngần ấy lính Bảo hoàng chặn đánh.- Đó là một cuộc chiến kinh hoàng, mặt đối mặt, một chọi một và cuối cùng đám lính Bảo hoàng dùng dao có phần chiếm ưu thế.Đột nhiên Cadoudal đứng thẳng dậy, mỗi tay cầm một súng lục sẽ có hai mạng người và hai người đổ xuống. Khoảng ba chục lính Bảo hoàng bám theo ông ta tạo thành một góc nhọn mà ông ta ở đỉnh góc. Cadoudal nhận một cây súng trường và sử dụng nó như một cái chuỳ.Cứ mỗi phát đạn Cadoudal lại hạ một người. Ông ta đã chọc thủng trán dẫn đầu. Rồi sau đó, giống như một con lợn rừng lao vào kẻ thợ săn đã bị ngã nhào, dùng răng nanh của nó chọc thủng một vết thương rồi khiến nó toác ra.Tướng Harty tập hợp khoảng hai chục quân dùng lưỡi lê chọc thủng một đoạn vây, chạy bộ dẫn đầu tốp lính với bộ quần áo tả tơi máu từ hai vết thương chảy mãi, con ngựa của ông ta cũng bị đâm chết Khoảng mười người trong số họ đã ngã trước khi phá được vòng vây, nhưng những Cadoudal đã kêu to như sấm.Lẽ ra không để hắn thoát vây, nhưng đã qua được rồi thì để cho hắn qua.Quân Bảo hoàng tuân theo lệnh chỉ huy của mình, không ai đuổi theo nữa.- Tất cả dừng bắn - Cadoudal kêu to - Không giết ai, không bắt tù binh! Lập tức cuộc giao tranh chấm dứt.Quân Bảo hoàng tập hợp lại đi khiêng những người đã chết, một vài người bị thương nằm cạnh những thây ma của cả hai bên.Thông thường, trong những cuộc đụng độ khủng khiếp thế này, đầu hàng vẫn chưa phải kết thúc. Người ta vẫn giết tiếp những tù binh. Về phía quân Xanh, họ coi quân Bảo hoàng là bọn cướp bóc vô lại nên giết không tha tù binh, còn về phía quân Trắng, họ không biết phải làm gì với quân Cộng hoà nên cũng đành nổ súng vào tù binh.Nhưng quân Cộng hoà đầu hàng ném súng ra xa. Khi địch thủ lại gần họ giơ túi đạn lên: Mọi túi đạn đều trống rỗng.Cadoudal tiến về phía Roland.Trong suốt cuộc giao tranh đẫm máu, chàng trai này vẫn ngồi im một chỗ, mắt nhìn trân trân vào trận chiến, tóc bết mồ hôi, ngực nghẹn ngào chờ đợi. Rồi anh đã thấy kết cục trái với mong muốn.Anh đưa tay ôm đầu gục xuống đất.Cadoudal lại gần nhẹ nhàng đến mức Roland không nghe tiếng chân của ông ta. Khi chàng sĩ quan ngẩng đầu lên, hai hàng nước mắt lăn dài trên gò má.- Tướng quân - Roland nói - Hãy xử tôi đi, tôi là tù binh của ông.- Được rồi - Cadoudal cười - Chúng tôi không thể bắt làm tù binh đại sứ của ngài Tổng tài, nhưng chúng tôi sẽ nhờ anh ta một việc.- Việc gì? Ông ra lệnh di!- Tôi không có thuốc thang để chăm sóc cho thương binh, cũng không có nhà tù để bắt những người kia. Vậy phiền ngài đưa cả thương binh lẫn tù binh phe Cộng hoà về Vannes cho.- Tại sao lại như vậy? - Roland hỏi.- Vì tôi tin tưởng ngài - Rất tiếc con ngựa của ngài đã chết, con của tôi cũng vậy. Nhưng vẫn còn ngựa của Branche-d'Or. Ngài chấp nhận nhé.Roland gật đầu.- Chẳng phải đổi lấy con ngựa của ngài vẫn để ở Muzillac là gì? Cadoudal nói.Roland hiểu ông ta làm như vậy bởi lẽ đây là một con người cao thượng.- Tôi sẽ gặp lại tướng quân chứ? - Roland hỏi khi lên ngựa.- Tôi e hơi khó. Quân của tôi gọi tôi về Port-Louis, còn nhiệm vụ đang đợi ngài ở Luxembourg Paris Bretagne Lyon . Phần thời gian còn lại trong năm, ông mải lo đến hiệp định hoà bình Lunéville.Cuối cùng vào những ngày đầu tháng 2 năm 1801 thì Bonaparte nhận được thư của tướng Brune kèm theo thư của Cadoudal như sau:"Thưa tướng quân,Nếu tôi phải chiến đấu với 35.000 quân mà ngài đang có ở Morbihan, tôi sẽ không ngần ngại tiếp tục cuộc chiến giống như tôi vẫn làm từ hơn một năm nay và tôi sẽ không để sót một ai. Nhưng có điều, sau đó lại có dàn quân khác thay thế. Cứ như vậy sẽ là thảm hoạ lớn nhất khiến cho cuộc chiến kéo dài mãi là điều không tránh khỏi.Hãy lấy danh dự ngài để ấn định cuộc gặp giữa chúng ta. Tôi sẽ không sợ mà đến chỗ ngài. Tôi sẽ thương lượng với ngài, điều rất khó khăn đối với chính người của chúng tôi.GEORGES CADOUDAL"Bonaparte đã viết dưới chữ ký của Georges như sau:"Hãy ấn định cuộc hẹn, chấp nhận mọi điều kiện để Georges và người của hắn ta hạ vũ khí.Yêu cầu hắn ta đến gặp tôi ở Paris Paris Paris