Thiết nghĩ, chúng ta sẽ không thể thoả mãn với ngần ấy miêu tả về con người Georges Cadoudal nếu như ông ta là một nhân vật chính của tác phẩm và chúng ta sẽ không sợ bị lặp chỉ khi chúng ta đã hiểu rõ con người phi thường ấy cũng như biết sự đánh giá cao mà ngài Bonaparte dành cho ông ta.Chính vì vậy, chỉ qua thực tế, những khả năng của ông ta đối với một kẻ thù mới bộc lộ đó là khả năng ít ỏi biết đến, ngay cả bạn bè của ông ta.Từ một nhà thờ vang lên tiếng chuông có giai điệu bản thánh ca Ave Manh cũng là lúc Cadoudal sai người dắt ngựa ra.- Mười một giờ rồi- Cadoudal nói.- Ngài biết là tôi vẫn nghe theo lệnh ngài - Roland đáp.- Chúng ta phải đi một đoạn đường sáu dặm. Ngài cần nghỉ không?- Tôi ư?- Nếu có, ngài có thể ngủ thêm một tiếng nữa.- Cảm ơn, tôi không cần.- Vậy thì chúng ta sẽ đi khi nào anh muốn.- Người của ông đâu?- Người của tôi? Họ sẵn sàng rồi.- Thế họ đâu? - Roland hỏi.- Ở khắp nơi.- Lạy Chúa, tôi muốn thấy họ!- Ngài sẽ thấy họ.- Nhưng khi nào?- Khi ngài thấy dễ chịu. Người của tôi là những binh sĩ bí mật, họ chỉ lộ diện khi tôi ra hiệu.- Tức là khi tôi rất muốn thấy?- Ngài chỉ việc nói với tôi, tôi sẽ ra hiệu và họ xuất hiện.Roland mỉm cười.- Ngài không tin sao? - Cadoudal hỏi.- Không hề mảy may... Chỉ có điều... Chúng ta đi thôi, tướng quân.- Ta đi nào!Hai con người trẻ tuổi khoác áo choàng và bước ra ngoài.- Lên ngựa thôi - Cadoudal nói.- Tôi dùng con ngựa nào đây? - Roland hỏi.- Tôi chắc ngài sẽ yên tâm khi ngày mai trở về bằng con ngựa của mình sau khi nó được chăm sóc và nghỉ ngơi. Chính vậy, hôm nay tôi chọn hai con để chúng ta đi. Ngài dùng con nào cũng được vì chúng khoẻ như nhau: Mỗi con đều có hai khẩu súng sản xuất từ Anh treo trong túi.- Đã nạp đạn rồi chứ? - Roland hỏi.- Rất cẩn thận, đại tá ạ. Đó là công việc tôi không tin tưởng ai và luôn tự làm.- Vậy thì chúng ta lên ngựa thôi - Roland nói.Cadoudal và Roland trèo lên yên đi về phía Vannes.Branche-d'Or, tham mưu trưởng quân đội, như cách gọi của Georges, đi sau họ chừng hai chục bước còn đội quân của Cadoudal hoàn toàn vô hình. Con đường thẳng hầu như vắng tanh.Mới đi được khoảng nửa dặm, Roland sốt ruột hỏi.- Đội quân quỷ quái của ngài đâu?- Họ ư? Ở bên phải, bên trái, phía trước, đãng sau... khắp nơi.- Đùa hay thật đấy? - Roland nói.- Tôi không đùa đâu, đại tá. Ngài nghĩ tôi lại bất cẩn đi lang thang không đèn đuốc giữa đám người dày dạn kinh nghiệm và cảnh giác như đám lính quân đội Cộng hoà các ngài sao?Roland in lặng một lát cuối cùng vẫn lắc đầu nghi hoặc.- Ngài nói thì tôi tin, tướng quân ạ, tuy nhiên phải nói là tôi rất muốn thấy họ.- Ngài muốn thấy tất cả hay một phần.- Ngài có bao nhiêu quân đi cùng?- Ba trăm.- Vậy tôi muốn thấy một trăm năm mươi quân.- Dừng lại! - Cadoudal hô.Rồi đưa hai tay lên miệng, ông ta hú như tiếng mèo hoang, sau đó giả tiếng chim cú. Tiếng mèo hoang phía bên phải, tiếng chim cú phía tay trái.Tiếng kêu vừa dứt, tức thì hai bên đường có những bóng người xuất hiện, họ vượt qua đường hào giữa con đường và vạt rừng thưa hai bên, đến xếp hàng hai bên Cadoudal.- Ai chỉ huy cánh hữu? - Cadoudal hỏi.- Tôi, thưa tướng quân - Một nông dân lại gần báo cáo.- Anh là ai?- Moustache.- Ai chỉ huy cánh tả?- Tôi, Chante-en-Hiver - Người thứ hai lại gần báo cáo.- Anh chỉ huy bao nhiêu quân, Moustache?- Một trăm, thưa tướng quân.Còn anh, Chante-en-Hiver?- Năm mươi.- Vậy tổng cộng là một trăm năm mươi.- Đúng thế - Cả hai đồng thanh trả lời.- Đủ số ông yêu cầu chưa, đại tá? - Georges quay sang hỏi Roland.- Ngài đúng là một phù thuỷ.- Không phải! Tôi chỉ là một gã Bảo hoàng khốn khổ, một gã Bretagne bất hạnh như những người khác. Tôi chỉ huy một đội quân mà mỗi người trong số họ đều hiểu mình đang làm gì và mỗi trái tim đều đập vì hai lẽ: Tôn giáo và nền quân chủ - Rồi quay sang hai viên chỉ huy hỏi - Ai chỉ huy đội tiên phong?- Fend-l'Air - Cả hai cùng đáp.- Còn hậu quân?- La Gibeme.- Vậy chúng tôi có thể yên tâm đi tiếp được chứ?- Như ngài đi lễ nhà thờ trong làng, thưa tướng quân - Hai viên chỉ huy đáp..- Chúng ta đi tiếp thôi - Cadoudal nói với Roland. Rồi quay sang quân sĩ của mình - Các anh có thể lui!Ngay tức khắc họ nhảy qua đường hào rồi biến mất. Trong vài giây, người ta còn nghe những tiếng lá cây sột soạt, những tiếng bước chân sượt qua bụi rậm sau đó thì không gian lại lặng như tờ.- Thế nào, - Cadoudal nói - Bây giờ ngài có cho rằng tôi còn sợ đám quân Xanh của ngài nữa chăng?Roland thở dài. Anh ta thầm đồng tình với Cadoudal.Họ tiếp tục con đường.Cách La Trinité một dặm, họ thấy một bóng đen to dần. Đột nhiên bóng đen đứng sững lại.- Cái gì đấy? - Roland hỏi.- Đó là một người - Cadoudal nói.- Tôi biết, nhưng là ai mới được?- Với dáng vẻ vội vàng thế kìa, chắc ngài cũng đoán được đó là giao liên.- Sao anh ta dừng lại?- Vì anh ta nhìn thấy ba người đi ngựa. Anh ta không biết nên tiến hay lùi.- Anh ta sẽ làm gì?- Chờ xem sao rồi mới quyết định.- Chờ cái gì?- Thì tín hiệu chứ gì nữa.- Anh ta sẽ đáp lại tín hiệu à?- Không chỉ đáp lại mà còn tuân lệnh. Ngài muốn anh ta tiến, lùi hay nấp sang bên cạnh?- Tôi muốn anh ta tiến lên. Tôi muốn biết anh ta truyền tin gì.Viên tướng Bretagne bắt chước tiếng chim cu giống đến nỗi Roland tưởng tiếng chim thật đưa mắt nhìn quanh.- Là tôi đấy, đừng tìm nữa - Cadoudal nói.- Anh lính kia sẽ đến chứ?- Không phải sẽ mà đã đến rồi.Quả đúng vậy. Người đưa tin chỉ mất vài giây đã đến gần tướng Cadoudal.Monte-à-l'Assaut đấy ư?Viên tướng cúi xuống Monte-à-l'Assaut nói thầm vài câu vào tai anh.- Tôi đã được Bénédicité báo rồi. - Georges nói.Sau vài câu trao đổi với Monte-à-l'Assaut, Cadoudal bắt chước tiếng chim cu gáy hai lần và một lần tiếng chim cú. Một lát sau, ba trăm quân đã tập trung quanh ông.- Chúng ta đang đến gần rồi - ông nói với Roland - Chúng ta phải rời đường lớn.Họ đi qua cánh đồng phía dưới làng Trédion, sau đó sẽ về phía Treméan để lại vannes phía trái. Nhưng thay vì đi vào làng, họ lại tiến đến bìa cánh rừng nhỏ trải dài từ Grand-Champ đến Larré.Từ lúc họ rời đường cái, binh sĩ tiến sát Cadoudal hơn. Trước khi đi tiếp, ông có vẻ muốn nghe ngóng tin tức.Một luồng sáng mờ dọi đến từ phía Treméan và Saint-Nolff.- Đó là những tia sáng bình minh nhưng làn hơi ẩm bốc từ đất lên quá dầy khiến người ta chỉ nhìn được xa khoảng vài chục bước.Đột nhiên, một tiếng gà gáy cất lên cách đó khoảng năm trăm bước. Georges vểnh tai nghe, số lính Bảo hoàng vừa cười vừa đưa mắt nhìn nhau. âm thanh lại vang lên lần thứ hai, lần này có vẻ gần hơn.- Là anh ta đấy, hãy đáp lại đi - Cadoudal nói.Một tràng tiếng hú giống tiếng chó vang lên cách Roland chỉ ba bước. Tiếng bắt chước hoàn hảo đến mức dù Roland đã biết trước vẫn đưa mắt nhìn quanh xem con vật kêu rợn rợn ấy ở đâu.Cùng lúc đó, người ta thấy một cái bóng động đậy trong lớp sương mù. Cái bóng tiến nhanh về phía Cadoudal. Cadoudal tiến lên ba bước đưa ngón tay lên môi ra hiệu nói khẽ.- Thế nào, Fleus-d'Epine - Cadoudal hỏi - Chúng ta bắt được chúng chứ?- Như lũ chuột trong bẫy không tên nào thoát về Vannes được nếu ngài muốn, thưa tướng quân.- Tôi không mong gì hơn. Chúng có bao nhiêu?- Một trăm tên, do đích thân tướng Harty chỉ huy.- Bao nhiêu xe?- Mười bảy.- Có xa đây không?- Gần ba phần tư dặm.- Họ đi theo đường nào?- Đoạn từ Grand-Champ đến Vannes.- Phải thế chứ.Cadoudal gọi bốn trung uý Branche-d'Or, Monte-à-l'Assaut, Fend-l'Air và Gibeme. Khi họ lại gần, ông giao mỗi người một nhiệm vụ. Họ lần lượt bắt chước tiếng chim cú rồi cùng năm mươi lính xuất phát.Sương mù ngày càng dày đặc. Những toán lính mới đi được vài mươi bước đã mờ đi như những cái bóng.Cadoudal còn lại hơn trăm quân cùng Fleur-d'Epine.- Này tướng quân - Roland hỏi khi thấy Cadoudal quay lại - Mọi việc đều diễn ra như ý ngài chứ?Gần như vậy - Cadoudal đáp - Chỉ nửa giờ nữa. ngài sẽ tự mình chứng kiến.- Chắc không đâu nếu sương tiếp tục thế này.Cadoudal nhìn quanh.- Nửa tiếng nữa, sương sẽ tan hết. Nhân nửa tiếng chờ đợi này ngài ăn chút gì và uống vài ly buổi sáng chứ?- Thưa tướng quân, kỳ thực phải đi suốt năm, sáu tiếng tôi cũng thấy đói - Roland đáp.- Còn tôi - Georges nói - Thú thật tôi có thói quen trước khi lâm trận đi xa, tôi phải đánh một bữa thật no nê.- Ái chà! - Roland kêu lên - Các vị sắp đánh nhau sao?- Tôi đến đây vì thế mà. Do phải đụng độ quân Cộng hoà của các vị và với đích thân tướng Harty nên tôi chắc họ không thể không kháng cự.- Người phe Cộng hoà có biết họ sắp đánh nhau với ngài không?- Họ không biết gì cả.- Các ông đánh tập kích họ sao?- Cũng không hẳn vì, như tôi đã nói, trong hai mươi phút nữa sương mù tan, họ cũng nhìn thấy chúng tôi như chúng tôi thấy họ vậy. Này Brise-bleu, anh có gì cho chúng tôi ăn không?Viên sĩ quan Bảo hoàng này có lẽ chuyên phụ trách quân nhu nên gật đầu rồi lấy rượu và hai giỏ thức ăn. Chỉ trong giây lát, anh này trải chiếc áo khoác xuống đất bày ra một con gà quay, một ít thịt muối, bánh mỹ, bánh đũa, một chai rượu vang cùng một cái ly.- Ngài thấy chưa - Cadoudal nói với Roland.Roland không chờ mời mọc thêm. Anh nhảy xuống ngựa, trao dây cương cho một lính Bảo hoàng. Cadoudal cũng làm tương tự.- Bây giờ - Cadoudal nói với quân sĩ của mình - Các anh có hai mươi phút để làm như chúng tôi. Ai không ăn xong trước hai mươi phút sẽ phải chiến đấu với cái bụng rỗng.Phải nói rằng mỗi người linh chỉ chờ có thế để lấy từ túi của mình một mẩu bánh mỳ, một cái bánh đũa, một ít thịt gà quay và thịt muối rồi ăn như tướng quân và vị khách nọ.Vì có một cái ly, nên hai người uống chung. Trời sáng dần trong khi họ ăn uống bên nhau. Nhìn họ giống như những người bạn đang chuẩn bị một chuyến đi săn tập thể.Như Cadoudal dự báo, càng lúc, sương mù càng tan nhanh, trên đoạn đường từ Grand-Champ đến Plescop, người ta nhìn rõ một dãy xe lương qua vạt rừng thưa. Chúng đứng bất động và ai cũng hiểu đã có vật cản phía trước.Quả nhiên cách chiếc xe đầu tiên chừng ba phần tư dặm là hai trăm lính Bảo hoàng của Monte-à-l'Assaut, Fend-l'Air, Chante-en-Hiver và Gibeme đang chặn đón đầu.Với quân số ít hơn, chỉ chưa đầy một trăm, đội lính phe Cộng hoà đang đứng sát sạt chỉ chờ sương mù tan hẳn để xem quân địch là ai và có bao nhiêu tên.Vừa nhìn thấy số quân ít ỏi mang quân phục màu xanh da trời bị bao vây bởi lực lượng gấp ba lần, Roland dừng bật dậy trong khi Cadoudal vẫn ung dung ngồi ăn nốt khẩu phần của mình.Roland chẳng cần nhìn lâu cũng biết quân Xanh thua.Cadoudal quan sát những sắc thái tình cảm lần lượt thay đổi trên mặt anh ta.- Thế nào - ông ta hỏi Roland sau một lúc im lặng để cho anh này đánh giá tình hình - Ngài có thấy thế thượng phong của chúng tôi chưa, đại tá?- Tướng quân, ngài vẫn có thể nói ra sự phòng ngừa của mình cơ mà, việc gì phải thế này - Roland nói kèm theo một nụ cười nhạo.- Chẳng phải ngài Tổng tài cũng vẫn có thói quen giành lấy ưu thế khi có cơ hội là gì?Roland cắn môi suy nghĩ.- Thưa tướng quân - Anh ta nói - Tôi có một diều muốn thỉnh cầu ngài và tôi hy vọng ngài sẽ không từ chối.- Điều gì vậy?- Đó là cho phép tôi đi chiến đấu cùng đồng đội của mình.- Tôi cũng lường trước yêu cầu này - Cadoudal đáp.- Như vậy là ngài đồng ý? - Roland hỏi mắt sáng lên.- Đúng, nhưng trước tiên tôi có một yêu cầu - Viên chỉ huy quân Bảo hoàng nói tướng giọng hết sức trịnh trọng.- Ngài hãy nói đi.Rồi Roland chờ đợi với phong thái không kém phần nghiêm túc và kiêu hãnh so với Cadoudal.Một nước Pháp già nua và một nước Pháp trẻ tuổi đang tập trung trong hai con người này.