Nguyễn Lan Đồng dịch
Phần 1 - Chương 6
Chương 6

- Trời ơi! Cậu tập dượt để làm anh đồ tể đấy à, Ăngtoan?
Ăngtoan rời mắt khỏi xác con lợn còn thoi thóp đặt trên chiếc bàn nhỏ trong căn phòng thực nghiệm của giảng đường giải phẫu và mặt rạng niềm vui khi trông thấy người thanh niên đang dừng bước trước khung cửa mở.
- Giăng! – Anh hân hoan kêu lên. – Vào đi rồi khoá cửa lại, chúng mình quên không khoá đấy.
Bên cạnh Ăngtoan mình trần và hai vai rộng mồ hôi đang chảy ròng ròng, cụ Ghintêriút miệng khẽ càu nhàu, tay đang làm một thứ máy móc bí mật gì đó: một cây sậy rỗng ruột với chiếc lông ngỗng vót nhọn gắn vào đấy bằng sáp đã hơ chảy. Cụ đang đổ vào cây sậy một chất lỏng xanh sẫm trong khi dùng đầu ngón tay sứt sẹo bịt chỗ mở vát nhọn của lông ngỗng.
Chú ý tránh để khỏi bẩn giày vì rác rưởi bừa bãi trên đất, Giăng thận trọng đi qua căn phòng nhỏ. Giày anh bằng da mềm Tây Ban Nha và mũi giày hơi cong điểm những chiếc chuông bạc nhỏ xíu rung leng keng theo mỗi bước đi.
Người tầm thước, hơi thô một chút, tóc vàng rủ trên khuôn mặt tròn, Giăng trông rất dễ ưa. Tuy là con một nhà nhập khẩu giàu sự ở Vơnidơ, anh đã kết bạn thân thiết với Ăngtoan, người không có một xu dính túi, khi anh từ Vơnidơ đến Pađu từ mấy năm trước đây để học giải phẫu cơ thể, vì anh cho rằng khoa học này rất cần cho người hoạ sĩ nào xứng đáng với danh hiệu ấy.
Giăng Xavarinô là hoạ sĩ, mặc dầu cuộc sống của anh không có điều gì làm anh gần gũi Ăngtoan Xécvê, tình bạn của họ đối với nhau vẫn vững chắc.
- Cậu âm mưu quỷ quái gì thế này? – Anh chàng người Vơnidơ vừa hỏi vừa trèo lên một chiếc ghế đẩu để nhìn cho rõ, anh cẩn thận vén gọn các vạt áo nhung và ngồi xa để tránh tầm máu bắn tới.
Người bác sĩ trẻ tuổi đưa cánh tay quệt mồ hôi trán. Ngực anh để trần lấm tấm những giọt máu đỏ thẫm và những ngón tay dài nhớp nháp máu.
- Cậu thấy đấy, mình đang mở lồng ngực của con vật này để tiếp cận tim của nó, – anh trả lời.
- Lạy chúa! Bây giờ cậu không còn đợi được các nạn nhân của cậu chết rồi hãy mổ xẻ hay sao?
- Nó chết rồi đấy chứ, coi chừng thí nghiệm này làm đông và tắc huyết quản lại mất.
Nói xong Ăngtoan tiếp tục công việc, anh cắt chỗ sụn mềm liên kết các xương sườn và lật mảng trước ngực xuống như mở chiếc cửa sập: những lá phổi hiện ra, bóng và xám xanh, ở giữa, quả tim còn đang phập phồng trong cơn co bóp cuối cùng lúc hấp hối.
- Chúng tôi đang thử kiểm tra và khẳng định học thuyết của Misen Xécvê về tuần hoàn máu qua phổi, – anh giải thích nhưng không ngừng lại phút nào. Anh lấy một chiếc lông đã cắt nhọn trong bó để trên bàn và bằng một động tác chính xác cắm nó qua thành trái của quả tim, thẳng vào bên tâm thất vẫn đẩy máu qua các huyết quản lớn. Cơ tim run lên và co bóp lan truyền rất rõ trên khắp bề mặt quả tim. Lập tức máu từ đầu chiếc lông ở phía ngoài chảy ra đỏ tươi và nhỏ xuống mặt bàn gỗ.
- Lúc này, ống dẫn đặt và tâm thất trái. Tôi sẽ cắm một chiếc vào tâm nhĩ trái, nơi tĩnh mạch phổi chảy vào tim. Vách tâm nhĩ mỏng hơn và dễ đâm xuyên qua hơn.
- Thế còn dụng cụ này? – Giăng hỏi. – Dùng nó để làm gì?
- Cậu sẽ thấy ngay đây! Cụ Ghintêriut ơi, cụ làm ơn giữ nó cho thẳng.
Cụ già làm theo, vẫn lẩm bẩm. Ăngtoan cầm chiếc ống dẫn bằng lông ngỗng gắn ở đầu cây sậy và thận trọng đưa đầu sắc nhọn vào thành bên phải tim. Qua thành mỏng của cây sậy, trông thấy rất rõ mức nước xanh rút thấp xuống dần theo đà nó chảy vào tim và hoà với máu trong đó.
- Chúng tôi cho phẩm xanh chảy thẳng vào bên phải của tim. Bây giờ tôi sẽ bóp vào cơ và kích thích cho tim co bóp: chắc cậu hiểu rằng phải làm rất nhanh, khi máu còn loãng, cơ còn ấm và mềm, có thể đáp ứng với sự kích thích từ bên ngoài.
- Tinh xảo thật! – Giăng thốt lên, khâm phục. – Nhưng điều đó chứng mình cái gì?
- Nếu phẩm xanh không từ tâm thất trái chảy ngay ra ngoài, ta sẽ biết rằng Galiêng đã lầm và không có lỗ thủng ở màng ngăn, giữa hai bên tim.
- Trời ơi chính cậu tự gây những chuyện phiền phức ấy sao? Hãy nhớ rằng người ta đã làm khổ Vêdan và làm cho đời sống của ông ta không thể chịu đựng được nữa đấy!
- Thưa ông, chính tôi đã nói với ông ta điều ấy – Cụ Ghintêriut lầu bầu. – Nhưng ông ấy có nghe đâu.
- Khi hắn đã bám vào một ý nào đó thì hắn không nghe điều gì và cũng chẳng nghe ai cả đâu! Hắn cứng cổ và dai dẳng lắm, cụ ạ.
Ăngtôniô chăm chú vào công việc nên không hề lưu ý đến những lời bình luận của họ. Đặt các ống dẫn đúng vị trí xong, anh bóp vào cái cơ hình quả lê bằng những ngón tay khoẻ mạnh, bắt chước một cách cơ giới nhịp đập tự nhiên của quả tim. Các động mạch dẫn máu vào phổi phồng lên rất rõ khi sự co bóp đẩy máu trào vào đấy. Màu của những động mạch ấy bình thường hơi xanh nay sẫm rõ rệt khi phẩm hoà vào máu.
- Cậu thấy chưa! – Ăngtoan kêu lên – Mình cho đầy phẩm vào bên phải và không có gì chảy ra từ bên trái cả, điều ấy sẽ xảy ra nếu thực sự vách ngăn ở giữa có những lỗ thủng nhỏ như tất cả các nhà giải phẫu trên thế giới đã tin tưởng hàng nghìn năm nay và hiện nay vẫn còn tin như thế.
- Lạy Chúa tôi. Vêdan nói đúng à?
- Và trước ông là Misen Xécvê! – Ăngtoan đắc chí thốt lên. Vào thời cụ, cụ Ghintêriut đã biết Misen Xecvê và không phải không biết số phận bi thảm của anh ấy. Cụ làm dấu như đứng trước điều ác.
- Thật là việc làm của quỷ dữ! – Cụ thì thầm.
- Chân lý không thể là việc làm của quỷ dữ. – Ăngtoan nhận xét và buông tay đang bóp. – Ngay tức thì, quả tim nở ra như khối lượng bình thường và các tĩnh mạch nối với tim trút máu vào tim, tim hút vào trong nó máu do các tĩnh mạch đưa đến.
Ăngtoan lại làm động tác ấn cơ bắp, máu tràn ra làm phồng những động mạch đi từ tim đến phổi, như thế là anh đã đưa một luồng máu mới đến phổi.
- Nếu máu thực sự tuần hoàn qua phổi, chúng ta sẽ sắp sửa thấy phẩm xanh đi ra và chảy qua ống lông ngỗng cắm ở bên trái tim.
Lúc này cả ba người đều cúi xuống bàn, thở hổn hển, theo dõi những giọt máu đỏ rỏ vào chiếc ống cắm ở tâm nhĩ trái, nơi đầu tiên máu ở phổi sẽ đẩy đến. Vẫn chỉ thấy máu đỏ bình thường ở đầu lông ngỗng…
Bỗng màu máu sẫm lại, lúc đầu gần như không rõ rệt. Ăngtoan lấy một mẩu giẩy giơ vào dưới dòng chảy để các giọt máu từ đầu ống rơi vào tờ giấy trắng. Và, nổi bật lên trên màu giấy trắng tinh, máu chảy xuống lúc này xanh, xanh một cách rõ ràng, không còn nghi ngờ gì nữa!
Ngón tay Ăngtoan run lên vì bị khích động.
- Phẩm đây rồi! Phẩm đã đi vòng qua phổi và đã đi ra bằng phía bên trái.
Giăng khẽ chửi thề, cụ Ghintêriut cũng không giữ nổi tiếng kêu ngạc nhiên và tiến lại gần để xác nhận phép lạ ấy. Không còn nghi ngờ gì nữa, lúc này máu đang chảy thành dòng từ ống lông bên trái và màu nó xanh, màu xanh của phẩm. Nó chỉ có thể đến chỗ này sau khi nhờ những nhịp đập của tim được tái tạo một cách cơ giới, đi một vòng trọn vẹn qua hai phổi, chính vòng tuần hoàn mà máu đã thực hiện thường xuyên, cố định, bình thường theo mỗi lần đập vào quả tim sống.
- Phải như thế chứ! Phải như thế, vì Misen đã nói đúng và cha Phêlíp đã sai! – Ăngtoan kêu lên.
- Cha Phêlíp ư? – Giăng hỏi – Ai thế?
Ăngtoan không nghe lời anh hỏi.
- Cả hai vị, các người đã xác nhận việc này bằng chính mắt mình, – anh nói, run lên vì phấn khích. – Các vị sẽ có thể làm chứng sau khi thề, để làm tin.
- Rất vui lòng! – Giăng Xavarinô trả lời.
Nhưng cụ Ghintêriut lắc đầu:
- Tôi không biết gì về việc này cả. Bác bỏ Galiêng là việc làm của quỷ dữ.
- Chúng ta còn bác bỏ nhiều người khác nữa trước khi kết thúc – Ăngtoan nóng nảy nói. - Nếu Galiêng có thể nhầm về sự việc này, ông ta cũng có thể nhầm về nhiều điểm khác. Cả Arixtôt, cả Ptôlêmê(15) và còn nhiều người khác nữa.
Bộ mặt vui vẻ của Giăng trở nên lo âu. Mặc dù thời kỳ này Vơnidơ là nơi duy nhất trên thế giới mà khoa học có thể ngự trị không bị trở ngại, nhưng không ai không biết rằng quyền hànhh của Giáo Hoàng không dừng lại ở biên giới của nước Cộng hoà tối quang minh này và Ngài luôn có những biện pháp đụng tới những người dám chống lại sắc lệnh của La Mã. Nhà thờ đã coi những điều giảng dạy của Galiêng là của Nhà thờ. Về mặt y học, không thể động đến những điều ấy được, cũng như về mặt thần học không thể động được đến Thánh Kinh.
- Cậu định làm gì bây giờ, Tôniô?
- Thông báo không chậm trễ phát hiện của mình với Trường đại học Y khoa. Nó chứng minh một cách không thể chối cãi được rằng Misen Xécvê đã đúng về vấn đề tuần hoàn qua phổi.
Anh đến góc buồng, chỗ có thau nước, rửa tay và rửa ngực.
- Cụ dọn dẹp được rồi đấy, cụ Ghintêriut ạ. Hôm nay chúng ta xong việc rồi.
- Tôi làm ngay đây.
Cụ già sốt sắng ưng thuận.
- Càng thấy việc làm quỷ quái này kết thúc sớm chừng nào tôi càng bằng lòng chừng ấy.
Nhưng Ăngtoan chỉ mỉm cười và lau ngực bằng một chiếc khăn ráp, anh cảm thấy muốn ca hát đến phát điên lên. Các vị thành viên của trường đại học sẽ có thái độ như thế nào đây nhỉ! Họ sẽ mở to mắt như thế nào khi anh làm lại thí nghiệm trước mắt họ! Thí nghiệm ấy đã thành công một lần thì sẽ thành công mãi mãi và sẽ không còn nghi ngờ gì về khả năng anh được giữ chiếc ghế giáo sư của cụ Phalôpiút. Nhưng còn hơn thế nữa. Cùng một lúc, Ăngtoan đã đem lại chứng cớ là Misen Xécvê đã nói đúng và những người kết tội anh đã mắc sai lầm.
- Hãy kể lại từ đầu đi nào! – Giăng nói, người ngả trong chiếc ghế bành trong khi Ăngtoan đi đi, lại lại, không thể tự trấn tĩnh được. Ý kiến ấy đã đến với cậu như thế nào nhỉ?
Khi Ăngtoan thuật lại xong việc anh thực nghiệm bên giường của Mariô Belacmi và cuộc đối thoại giữa anh và cha Phêlíp, Giăng lo lắng ra mặt.
- Việc không đơn giản đâu, - anh nói – Bây giờ thì tôi biết Xăngtốt rồi đấy. Ông ta thuộc dòng Đôminich và tôi nhớ khá chắc chắn, là một trong những nhân viên của Tôn giáo pháp đình.
- Nhưng tôn giáo pháp đình có liên quan gì đến việc này?
- Toà án tôn giáo can thiệp đến bất cứ nơi nào họ muốn và họ muốn can thiệp đến mọi nơi. Nếu Xăngtốt biết rằng cậu đã không tuân theo lời ông ta, cậu sẽ trả giá đắt đấy, Tôniô ạ.
- Nhưng ông ta sẽ biết vì chính mình định nói chuyện này với ông ta. Ông ta sẽ bắt buộc phải tiếp nhận sự thực, thấy sự thực ở chỗ nào, khi tôi chứng minh kết quả của việc thực nghiệm cho ông ta biết.
- Đừng có ngốc, Tôniô! Cậu há không biết rằng khi đụng tới tà giáo thì không khó tiếp cận với chân lý bằng việc anh mục sư bướng bỉnh à?
- Đừng nói với tôi rằng tất cả sự việc này phải giữ bí mật! – Ăngtoan tức giận kêu lên. – Đừng có nói rằng tôi phát hiện ra ánh sáng để rồi tự tôi lại che giấu nó đi.
- Như thế thực ra mới là khôn ngoan hơn đấy. Nhưng này, Misen Xécvê là ai mà câu quan tâm đến như vậy, dù rằng cậu có cùng họ đi chăng nữa?
Ăngtoan ngẩng mặt nhìn anh và nói một cách kiêu hãnh:
- Misen Xécvê là anh ruột mình
Giăng lặng đi trong mấy giây, rất sửng sốt. Rồi anh đứng vùng lên đi đi lại lại:
- Trời đất ơi! Mình ngốc thật! Ngu xuẩn một cách mù quáng. Thậm ngu, chí ngu! Tại sao mình lại không ngờ đến chuyện này nhỉ?
- Thế cậu vẫn giữ ý kiến rằng tôi cần giữ bí mật phát hiện của mình chứ?
Giăng nghiêm nghị lắc đầu.
- Không. Trường hợp này thì không. – Mặt anh bỗng sáng lên – Nhưng mình không rõ tại sao cậu lại phải nhắc đến anh cậu…
- Nói rõ hơn một chút, Giăng.
- Nghe đây, Tôniô. Hãy công bố điều này như sự phát hiện của riêng cậu và tương lai cậu thế là được đảm bảo! Vấn đề tự bản thân nó đã khá quan trọng để cậu xứng đáng với chiếc ghế giáo sư giải phẫu học rồi.
- Nhưng đây không phải là phát hiện của mình! Nó không thuộc sở hữu của mình.
Giăng giơ hai tay lên trời.
- Cậu nhất định muốn cho thân cậu cũng bị thiêu như một tên tà giáo à? Cậu biết rằng các văn bản của những người đã bị kết án là tà giáo đều thuộc loại tài liệu cấm. Nếu cậu cố ý muốn công bố phát minh của cậu với mục đích phục hồi danh dự cho anh cậu thì cầu tự chui đầu vào thòng lọng rồi đấy. Những bài viết cảu cậu cũng bị buộc tội và sự phát hiện ra chân lý sẽ một lần nữa bị mất đi, đối với khoa học.
Ăngtoan cúi đầu trước nhận định hợp lý dễ sợ của Giăng, nhưng anh chưa chịu khuất phục. Tự gán cho mình toàn bộ giá trị của phát minh này là một sự bất chính đối với người thanh niên tiều tuỵ, dũng cảm đã ngạo nghễ đương đầu với cái chết tàn khốc nhất trong buổi chiều thu ấy ở Sampen.
- Mình phải về Vơnidơ chiều nay, Hãy hứa với mình là không tiến hành việc gì khi chúng ta chưa bàn lại với nhau, – Giăng năn nỉ.
- Nhưng cậu làm gì được ở đây?
- Mình có những người bạn được gần gũi với Giáo Hoàng và họ phóng khoáng hơn các mục sư thông thường. Hãy cho phép mình đặt vấn đề với họ coi như một giả thuyết thôi, không nhắc đến tên cậu, để nghe xem ý kiến của họ ra sao.
Ăngtoan miễn cưỡng hứa, hứa nhưng lòng cay đắng. Hôm qua, và mới sáng hôm nay, anh đã cảm thấy lâng lâng vui sướng, phấn khởi do các đã phát hiện ra và cả sự hãnh diện về anh mình, dù cho Nhà thờ đã nghĩ như thế nào về anh ấy. Ngay bây giờ, mặc dù những lời dè chừng của Giăng, một tiếng nói ở đáy lòng anh đang bảo anh rằng nếu như Misen Xécvê ở vị trí của anh lúc này thì anh ấy sẽ không lưỡng lự chút nào. Và rồi bỗng nhiên anh nhớ đến bức tranh, sự khao khát muốn nói ra nung nấu trong anh. Giăng, bản thân là hoạ sĩ và là bạn thân của anh, đúng là người anh cần tâm sự.
- Trước khi cậu đi, Giăng ạ, mình cần cậu góp ý cho mình vài lời về mấy bức hoạ của mình, – anh lúng túng nói.
- Thật ư? Mình tưởng cậu đã từ bỏ rồi… Thế là nghệ thuật lại làm cậu thú vị rồi đấy?
- Nếu cậu đến tu viện được, mình sẽ đưa cậu xem mấy bức phác hoạ mới đây.
- Được lắm. – Giăng nói và anh đã cảm thấy có điều bí mật gì đây. – Nhưng, nếu cậu đồng ý thì chúng mình dừng lại ở một quán ăn nào đó để ăn điểm tâm bằng bánh mì và pho mát. Mình thực không muốn động đến thứ cám lợn mà họ cho tu sĩ của họ ăn, trong tu viện của cậu.
Họ ăn trong một quán ăn ở quãng giữa trường đại học và tu viện, rồi đi về căn phòng của Ăngtoan. Giăng sửng sốt nhìn bạn rút trong nếp áo ra chiếc chìa khoá nặng trĩu,
- Có thể như thế này được ư? Một chiếc cửa khoá trong một nhà tu?
- Lặng im!… – Ăngtoan nói và đưa mắt nhìn quanh mình.
- Tại sao vậy?
- Bởi vì trong phòng mình có một thứ có giá trị lớn. Cậu sẽ tự mình nhận xét thấy.
- Mình đoán rằng cậu đang đến một nơi hò hẹn nào đấy? – Giăng chế giễu, trong khi người thầy thuốc trẻ cẩn thận khép cửa lại.
Rồi đến cạnh cửa sổ, anh kéo tấm rèm che để tránh những cặp mắt tò mò sang một bên.
Mặt trời như một làn sóng ào vào người phụ nữ duyên dáng đang bước từ chiếc thuyền nhỏ bằng xà cừ xuống
- Trời ơi! – Giăng khàn giọng nói. – Bức tranh Thần vệ nữ của Bôtixeli.
Cặp mắt anh đầy thán phục và tôn kính.
- Cậu chắc như thế chứ? – Ăngtoan sửng sốt nói.
- Không một chút nghi ngờ nào cả về vấn đề này, bạn ạ. Chỉ có bậc thầy như Bôtixeli, chỉ có chính Bôtixeli mới có thể vẽ được kỳ quan này.
- Mình đã chắc rằng đây là một tác phẩm nghệ thuật thực sự. – Tôniô hớn hở kêu lên – Trước đây cậu đã trông thấy nó chưa?
- Thấy một lần, ở Phlôrăngxơ. Nhưng thế quái nào mà nó lại ở đây?
- Một người nào đó đã bỏ cả một cuộn tranh trong kho chứa đồ của tu viện. Khi tìm mấy cuốn sách mình đã phát hiện ra bức tranh này.
- Mình biết bức tranh Thần vệ nữ đã bị lấy cắp ở Phlôrăngxơ. Tu viện trưởng có biết không?
- Người ốm nặng nên mình không muốn làm phiền. – Ăngtoan nói, rồi anh lúng túng nói tiếp: – Mình đã thử mô phỏng lại từng phần của bức tranh… thành những phác hoạ…
Giăng lặng lẽ nghiên cứu những bức vẽ, nhất là bức sau cùng, bầu vú mới hình thành một nửa, xoá đi một nửa, và con mắt thành thạo của anh thoáng qua đã thấy ngay sự vụng về của đường nét, những nét sửa bất lực bằng than chì, không thể hiện được nét dịu dàng và đường cong của bộ ngực.
- Mình không thể nào vẽ đạt được, – Ăngtoan phân trần.
Giăng khịt mũi vẻ ngao ngán:
- Đủ rồi đấy! Cậu làm thế nào có thể hy vọng mô phỏng đúng được bâầ vú của người đàn bà khi mà cậu chưa bao giờ trông thấy nó, thưa ngài tu sĩ?
Ăngtoan đỏ mặt:
- Mình đã giải phẫu phụ nữ rồi mà!
- Việc ấy mới quan trọng chứ! Vậy thì cậu cũng có thể so sánh một góc thịt rừng với một con nai đang tự do chạy nhảy! Cậu sẽ không bao giờ biết hội hoạ là gì, anh bạn tội nghiệp của tôi ơi, khi cậu chưa hiểu về cái mà cậu muốn vẽ.
- Cha! Cụ Phalôpiút cũng đã nói với mình gần đúng như thế trong lĩnh vực y học – Ăngtoan thở dài
- Sự minh mẫn lên tiếng qua miệng cụ Phalôpiút đấy. Mình nghe nói cụ là một người quả cảm trong thời đại cụ.
- Nhưng… – Ăngtoan lầm bầm nói. – Dù sao thì… không thể, trong một bức tranh như thế này… có ở đây cái… cái mà cậu nói…
Đối với anh, nhân vật trong sáng của anh là sắc đẹp không vết bợn, quá trinh khiết, chắc chắn rằng vẻ đẹp này không bao giờ bị các ham mê làm cho ô uế… những ham mê mà người ta dạy anh rằng chúng là tiếng gọi ti tiện của quỷ Xatăng
- Đúng là tiếng nói của một thầy tu! – Giăng vừa trả lời vừa cười.
- Tại sao cậu lại cười? – Ăngtoan mếch lòng nói. Anh chàng người Vơnidơ lau mắt bằng chiếc khăn vải mịn viền đăng ten rồi nhét vào trong ống tay rộng thùng thình của chiếc áo dài anh đang mặc.
- Thôi! Cậu say mê người đẹp biển cả của cậu rồi đấy! Điều ấy đã rõ ràng.
- Đừng có lố lăng! Đó chỉ là một bức tranh.
- Chính thế đấy. Tôniô của tôi ạ, chính thế đấy! Bi kịch nằm ở chỗ ấy. Ở vị trí như cậu đang ở hiện nay, rõ ràng cậu sẽ chọn một bức tranh để kết tinh các ham mê của cậu hơn là chọn một người đàn bà bằng da bằng thịt.
Ăngtoan nổi nóng:
- Không có vấn đề ham mê gì ở đây cả!
Nét mặt Giăng nghiêm nghị hẳn lên:
- Cậu hãy hiểu mình cho rõ, Tôniô ạ! Cậu không thể cư xử khác thế được vì cậu đang sống trong nhà tu. Nhưng có gì là thấp kém trong tình yêu trong sáng của một người đàn ông đối với một người đàn bà đâu nhỉ!
Giăng mỉm cười vẻ khoan dung, nói tiếp:
- Cậu chưa hề hiểu biết về đàn bà, anh bạn ạ! Hãy biết cho rõ rằng những người tồi tệ nhất trong bọn họ có thể giống như các vị nữ thánh, và hành động như thánh nếu như họ muốn thế.
- Tôi không tin như vậy một chút nào cả! – Ăngtoan quả quyết trả lời.
Giăng suýt nhún vai nhưng anh kìm được và lần lượt nhìn dáng dấp người trong tranh dưới ánh sáng dịu dàng của bộ mặt ngây ngất của bạn mình. Trong giây lát, một cái gì đó trong cái mà Ăngtoan cảm thấy qua người đàn bà mỉm cười trong bức hoạ kia, một chút gì của lòng thành kính, của tình yêu trong trắng của anh đã làm cho Giăng cảm động. Khi anh nói tiếp, giọng anh khàn lại:
- Thôi được, hãy tiếp tục nghĩ như vậy đi. Tôniô của tôi, – anh nói – Cậu sẽ không bao giờ tìm thấy một người đàn bà thực có thể tạo cho cậu sự rung cảm giống như vậy đâu.
Rồi anh chàng Giăng giễu cợt và lý luận lại xuất hiện.
- Bây giờ mình phải đi Vơnidơ, – anh nói bằng cái giọng vốn mau mắn của mình – Cậu chính thức hứa với mình là sẽ không nói đến thí nghiệm ấy trước khi gặp lại mình chứ?
- Mình hứa. – Ăngtoan nói – dù miễn cưỡng…
- Còn bức hoạ?
- Mình sẽ thử vẽ lại.
- Hãy tin mình, điều đó sẽ không đem lại cái gì tốt đâu. – Giăng mỉm cười nói, – nhưng cậu cứ việc làm theo ý muốn. Một ngày nào đó cậu sẽ thấy rằng lời khuyên của mình có giá trị.
- Mấy hôm nữa mình sẽ nói cho cha Phêlíp biết là bức tranh ở đây. Phlôrăngxơ sẽ rất vui mừng thấy lại nó.
- Úi chà! – Giăng nhăn mặt nói – Nếu như Vơnidơ thực sự muốn trả lại nó. Mình cam đoan rằng cái vị cha Xăngtốt tử tế ấy sẽ làm đủ cách để giữ nó ở lại đây, ở ngay tu viện này.
- Không thể như thế được. – Tôniô sôi nổi nói, – Như vậy sẽ là lấy cắp.
Lần này, Giăng nhún vai, vẻ thương hại.
- Mình thấy thực sự rằng cậu còn nhiều điều phải học hỏi đấy. Tôniô ạ, đã đến lúc mình phải tự xác định trách nhiệm giáo hoá cậu rồi.