II
- Đây là biệt thự tôi đang ở. - Aurel Popesco nói. Do tầm quan trọng của nhiệm vụ tôi đang giữ nên văn phòng làm việc đặt tại nhà tôi. Như thế sẽ thận trọng và kín đáo hơn.Vài viên sĩ quan Mỹ ngồi đợi ở phòng khách. Họ mời Pillat uống rượu Whisky. Trong phòng có nhiều ghế sang trọng, nhiều nệm dày và êm, nhiều bức tranh có giá trị.Mọi người nhìn Pillat. Người ta ra lệnh đưa Bodnariuk từ nhà giam đến và bây giờ mọi người đợi hắn. Aurel Popesco thay trang phục và lại ngồi gần Pillat.- Bạn sẽ có một cuộc sống như thế này. - Y nói - Một cố vấn của Bộ tư lệnh Hoa Kỳ được hưởng nhà ở, nghĩa là một biệt thự lộng lẫy và mọi thứ tiện nghi, lợi lộc khác: xe hơi, tiền lương trả bằng Mỹ kim, nhiều khoản thuế, thật là một chức vụ phi thường. Tôi rất hài lòng vì bạn được bổ nhiệm chức vụ đó. Nếu bạn muốn bạn có thể định cư tại Hoa Kỳ bất cứ lúc nào. Đối với nhân viên Bộ tư lệnh, không có một trở ngại nào trong việc di trú hết. Anh sẽ trở thành công dân Mỹ ngày nào anh thích.Aurel Popesco được gọi qua văn phòng bên cạnh. Hắn trở về vẻ sợ hãi. Hắn nói vài tiếng gì đó với mấy sĩ quan cấp trên. Mấy người Mỹ buồn bã. Họ lấy mũ và ra đi. Pillat ngồi lại một mình.- Boris Bodnariuk đã chạy trốn cách đây nửa giờ. - Popesco nói.Hắn run rẩy, mặt hắn thay đổi, có thể nói đó là một con người khác.- Anh hãy ở lại đây, ở lại nhà tôi. Trong khi chờ đợi người ta cấp nhà và anh chuyển đến đó, thì anh là khách của tôi. Tôi không thể tin được là tên kia đã trốn. Không một tù nhân nào có thể trốn thoát khỏi nhà tù của người Mỹ nhưng tên tù này đã thoát được. Đây là một chứng cớ cho thấy tên đó đúng là Bodnariuk. Chỉ có Boris Bodnariuk mới có thể hoàn thành một việc làm táo bạo như vậy. Chắc chắn là y có những tên đồng lõa, những tên đồng lõa quan trọng, nhưng chắc chắn y sẽ bị bắt lại. Y không thể đi xa trong nửa tiếng đồng hồ. Người Mỹ sẽ bắt y lại. Họ sẽ đưa y đến đây để bạn nhận diện y.Aurel Popesco mặc một áo “ba đờ xuy” xám.- Hãy ngủ đi. - Hắn nói - Tôi đi lại trung tâm. Nếu trong thời gian đó, chúng tôi bắt được hắn, chúng tôi sẽ phải làm phiền anh, hắn phải được nhận diện ngay.Pierre Pillat không bị quấy rầy đêm đó. Người Mỹ đã không bắt lại được Boris Bodnariuk.III
Một tuần đã trôi qua. Aurel Popesco vắng mặt cả ngày lẫn đêm. Hắn làm việc nhiều.- Bodnariuk đã thoát khỏi chúng ta. - Hắn nói.Hắn mệt mỏi. Từ khi Bodnariuk trốn thoát, hắn chỉ ngủ vài giờ trong một đêm.- Người ta báo cho chúng tôi là hắn vừa đi qua vùng Xô Viết tại Đức. Chúng tôi không còn dịp may nào nữa để bắt được hắn. Tất cả những gì chúng tôi có thể làm được, đó là nhận diện hắn qua hình ảnh mô tả. Người Mỹ muốn anh viết một báo cáo chi tiết với diện mạo của Bodnariuk.Pillat viết báo cáo. Anh đã viết chi tiết dáng vẻ bên ngoài, cũng như tính tình của người bạn học cũ của anh.- Bạn không biết Boris Bodnariuk cân nặng bao nhiêu à?- Aurel Popesco hỏi - Người Mỹ quan tâm nhiều đến điều đó. Người ta không thể nhận diện một người nếu không biết người đó cân nặng bao nhiêu dù biết phỏng chừng.- Tôi chưa bao giờ hỏi số cân của những người tôi gặp.- Từ ngày làm việc với người Mỹ, tôi biết cách lượng giá ngay tức khắc số cân nặng của mỗi người đứng trước tôi. Điều này hết sức quan trọng. Quan trọng hơn cả màu mắt. Anh không biết tầm vóc hắn à? Có thể anh còn nhớ số cân và vóc dáng hắn từ hồi anh còn học với hắn chăng? Nếu chúng tôi biết được hồi mười bốn tuổi hắn cân nặng bao nhiêu và số đo bề cao, vòng eo, vòng ngực... bao nhiêu thì chúng tôi có thể suy ra số cân và tầm vóc hiện nay của hắn. Chẳng hạn như, phỏng theo ảnh chụp hay hình tả, chúng ta biết kích tấc cổ áo và giày của hắn.Đây là một điều tối quan trọng nếu muốn nhận diện ai đó.Bản mô tả của Pillat về Bodnanuk làm người Mỹ thất vọng vì nó thiếu các dữ kiện, các dẫn chứng cụ thể. Người ta thấy trong bản mô tả đó nhiều thiếu sót không thể chấp nhận được đối với một người đã từng biết Bodnariuk như Pillat.Pillat đã không cung cấp một tin tức nào rõ ràng về Bodnariuk cả. Không có gì cả về vóc dáng hắn, về số cân nặng của hắn, về vòng đầu, vòng cổ, về kích tấc giày hắn, về vòng eo hắn.Bản mô tả có tính văn chương, có giá trị văn chương chứ không có tính khoa học. Người Mỹ bắt đầu nghi ngờ là chưa chắc Pillat đã thật sự quen biết Boris Bodnariuk. Họ trách cứ Aurel Popesco về những thiếu sót này. Thái độ của Aurel Popesco đối với Pillat thay đổi, trở nên lạnh nhạt, xa cách.Một bữa kia, Pillat từ nghĩa trang Heidelberg trở về nhà sau khi đặt thật nhiều hoa lên mộ Doina Australia. Anh đến đó mỗi ngày và ngồi lại rất lâu trên mộ đứa con gái bé nhỏ của anh.- Tôi phải đi. - Aurel Popesco nói - Bộ tư lệnh gởi tôi đi vì nhiệm vụ thông tin tuyên truyền ở Israel. Tôi phải tiếp tục với những người Rumani gốc Do Thái có lẽ tôi sẽ tổ chức ở đó một trung tâm tranh đấu chống Xô Viết. Ngoài ra, tôi còn phải viết một bản báo cáo chi tiết về quốc gia mới. Người Mỹ chọn tôi vì họ muốn có một báo cáo khách quan. Tôi không... Tôi quan sát và kể lại mọi sự việc đúng như chúng hiện có. Đấy là tất cả những gì người Mỹ muốn biết: các sự việc tồn tại như thế nào trong thực tế. Họ đã đầu tư bao nhiêu tiền bạc để thành lập quốc gia Israel vì thế họ có quyền đòi hỏi và biết rõ những gì xảy ra ở đó. Đây là một nhiệm vụ tối quan trọng. Tôi sẽ gặp lại bà Salomon và trung úy Varlaam. Cả hai đều muốn rời khỏi Palestine. Họ không thích ở đấy. Tôi sẽ giúp họ nếu có thể.Đặc biệt là giúp Varlaam. Trong khi tôi vắng nhà, cứ ở lại đây. Tôi lo vụ giấy tờ cho anh. Việc bổ nhiệm của anh sẽ không chậm trễ đâu, hiện nay đơn của anh đang nằm ở Washington.Chính Zaig Burian thay thế tôi.Pierre Pillat biết anh chàng người Arnénie có tên là Zaig Burian. Đó là một thương gia to béo và giàu có ở Rumani sang tị nạn tại Đức.- Zaig Burian sẽ bảo đảm mối liên lạc giữa Bộ tư lệnh và bạn. Nếu bạn cần gì, bạn chỉ cần nói với ông ta. Ông ta sẽ báo tin cho bạn ngay khi bạn được bổ nhiệm. Trong khi đó bạn sẽ làm việc với ông ta. Tôi sẽ vắng mặt hai hoặc ba tháng. Chúng ta sẽ liên lạc với nhau bằng thư từ. Trong khi chờ đợi tôi trở lại, bạn nên nghỉ ngơi và vui chơi kỹ vào. Bạn cần phải giải trí.Sau bao nhiêu đau khổ như thế, bạn cần phải nghỉ ngơi thật sự. Hy vọng bạn sẽ được nghỉ ngơi.Sau khi Aurel Popesco đi rồi, Pillat lại rơi vào tình trạng suy nhược như hồi ở Paris, chỉ khác là bây giờ anh ở kín trong một biệt thự sang trọng, thanh lịch trên bờ sông Neckar thay vì ở trong phòng khách sạn của ông Dufout. Người duy nhất anh ta gặp là Zaig Burian. Ông này mang cho anh nhiều tờ báo bằng tiếng Rumani, yêu cầu anh dịch những tin tức quan trọng.Một vài lần khác, ông ta hỏi anh một thông tin gì đó liên quan đến một nhân vật chính trị mà người Mỹ quan tâm.Zaig Burian là một ông già dễ mến và lịch sự. Mỗi lần đến, ông đều điện thoại báo trước cho Pillat biết.Điện thoại reo, Pillat biết rõ đó là Zaig Burian. “Vừa mới đây chúng tôi bắt được một tên rất nguy hiểm. Đó là một người Rumani. Hắn có một câu chuyện rất phức tạp. Tôi sẽ đưa hắn đến để anh xem và nói chuyện với hắn. Anh sẽ cho chúng tôi biết cảm tưởng của anh. Tôi sẽ đến chỗ anh nội trong nửa giờ nữa”.Pillat ngồi đợi trong văn phòng có ghế nệm sang trọng.Tại đây, anh đã gặp mấy vị đại tướng Mỹ lần đầu tiên. Nửa tiếng đồng hồ sau đó, Zaig Burian xuất hiện.- Người Nga gởi đến vùng đất Đại Tây Dương mọi loại gián điệp. - Burian nói - Thời gian gần đây, họ sử dụng cả thợ thuyền và nông dân. Mấy người này đóng vai những tên ngờ nghệch, ngu ngốc, tỏ vẻ không hiểu gì cả, không biết một thứ tiếng nào, tóm lại, chúng đóng vai những tên đần độn. Đấy là những tên nguy hiểm nhất. Người Mỹ bảo chúng ta phải đề phòng và chúng ta phải kiểm soát từng tên một thuộc loại gián điệp Xô Viết mới này. Tên tôi đưa đến là loại thứ điển hình của loại gián điệp mới này. Hắn nói là hắn chỉ biết nói tiếng Rumani, hắn không quan tâm đến chính trị, hắn chỉ là một nông dân bình thường. Mưu mẹo cổ điển. Rồi anh sẽ thấy.Burian mở cửa phòng khách và kêu tên tù vào. Anh lính gác đứng lại phía ngoài.Ngay lúc đó, một người nhỏ thó, già nua, gầy ốm, quần áo rách rưới, áo vét Canada, giày nhà binh Đức, áo sơ mi Mỹ xuất hiện trong phòng khách. Đúng là hình ảnh của một kẻ tàn phế, suy nhược. Chỉ có đôi mắt là có vẻ sống động. Đó là Ion Kostaky. Ngay bước chân đầu tiên, ông sợ sệt đặt trên nệm phòng khách, Pillat đã chạy ù lại phía ông, hai tay dang rộng, miệng la lớn:- Bố!Anh những muốn nói thêm gì nữa nhưng anh chỉ kêu được: “Bố? Bố!” Anh muốn ôm chặt Kostaky trong cánh tay mình. Anh muốn siết ông đến ngạt thở vì niềm vui của anh quá lớn. Muốn kể cho ông nghe ngay một lèo nào cuộc chạy trốn khỏi làng Piatra của vợ chồng anh, nào vụ nhà của họ bị cháy, nào những vụ nông dân bị Serghei Severin truy nã, anh muốn kể hết, hết tất cả những tủi nhục của anh, của vợ anh... Anh muốn kể cho ông nghe cuộc viễn du sang phương Tây của họ, nhưng đôi mắt của Kostaky đã không cho phép anh đến gần. Ông có đôi mắt to, sáng rực, ấm áp nhưng không tỏ vẻ thân thiện, không muốn cho ai đến gần. Đôi mắt muốn cấm giữ, muốn cản anh lại ở một khoảng xa, giống như còi báo động. Mắt của Ion Kostaky giống như mắt của loài chim rừng, giống như mắt mấy con nai cái, ngơ ngác nhìn anh nhưng sẵn sàng trốn chạy. Mắt của ông ta giống như mắt của những con chó bị đánh đập lâu ngày nay lại gần anh, nhưng sẵn sàng trốn chạy ra xa. Pierre Pillat vẫn giữ hai cánh tay dang ra nhưng không ôm hôn Ion Kostaky.Ion Kostaky đứng gần cửa sổ. ông nhìn Pillat như thể ông thấy anh qua màn sương của một giấc mộng, ông nhìn quanh, nhìn bàn ghế, nệm trải sàn nhà...- Pierre. - Ông kêu.- Bố.Họ chìa tay cho nhau.- Marie? - Kostaky hỏi - Marie đâu con?Đôi mắt to đỏ ngầu vì sốt của ông tìm quanh anh, tìm giữa những chiếc ghế bành, giữa những bức tranh, với vẻ sợ hãi của mắt nai bị đuổi chạy. Rồi tay ông rời khỏi tay Pillat. Mắt ông không tìm Marie nữa. Kostaky đã hiểu.Ông chỉ còn Pillat mà thôi. Và đôi mắt ông giờ đây, như hai đèn chiếu đầy tuyệt vọng, tập trung nhìn chằm chặp vào Pierre Pillat.Bàn tay phải đầy vết chai cứng của Ion Kostaky lại siết chặt tay Pillat, siết chặt với hết sức lực của mình. Ông đã cảm thấy có một nỗi tuyệt vọng vô biên khi đưa mắt kiếm tìm Marie và giờ đây ông biết rõ là việc tìm kiếm cô chỉ là vô ích.Và càng biết rõ việc tìm kiếm Marie chỉ là vô ích ông lại càng bám lấy Pierre Pillat.- Tôi đi đây. - Burian nói - Xin chúc mừng biến cố may mắn này. Tôi để các ông lại một mình. Tôi sẽ điện thoại lại.Burian đi khỏi, để lại đằng sau hắn ta một khoảng trống.- Chuyện đó đến lâu chưa? - Ion Kostaky hỏi.Ông lau nước mắt với cử chỉ chậm chạp. Không có một giọt nước mắt nào, chỉ có nỗi đau. Nỗi đau khổ lớn hơn nước mắt, ông không chờ câu trả lời.- Có thể Ileana còn sống, ít nhất, bà ấy... - Ông nói. Rồi ông làm dấu thánh giá - Chúa đã muốn như thế. Đó là ý Chúa.Ông không nói đến Marie nữa. Marie hiện diện trong tâm trí họ nhưng họ giữ im lặng.- Bố từ Canada trở về. - Kostaky nói - Bố đã làm việc gần hai năm ở Canada.Mặt Kostaky xạm nâu vì lạnh. Đôi giày to tổ bố của ông rách nát. Ông đã mang chúng từ khi đi khỏi nước Đức, sau đó mang chúng đi Canada và giờ đây về lại với chúng. Đôi giày chỉ còn dính một cách thảm hại vào chân ông. Kostaky có một quần kaki rách. Đó là chiếc quần nhà binh Anh. Pillat nhìn cái áo vét Canada, áo sơ mi Mỹ. Anh nhìn mắt Ion Kostaky. Chỉ có đôi mắt còn y nguyên như hồi anh bỏ nhà ra đi, nhưng đôi mắt ấy đỏ ngầu vì sốt, đôi mắt hãi hùng.- Không thể ở lại Canada con ạ. - Ion Kostaky nói - Bố phải trở về. Thật là phi lý, vô nghĩa nếu bố phải chết ở đấy, chết trong tuyết lạnh, trong sa mạc ngoại bang. Không có lý do nào cả. Bố phải trở về.- Ngồi xuống đi bố. - Pillat nói. Kostaky ngồi xuống. Đúng là một con người hết thời, một người bị rút hết sự sống như vắt hết nước ở một máy ép trái cây vậy, ông chỉ còn da bọc xương, xanh xao, có nhiều triệu chứng ho lao và đau dạ dày. Răng rụng nhiều. Tất cả răng phía trước đều rụng hết. Pillat rót một ly rượu Whisky cho Kostaky và một ly khác cho mình.- Bố thích một ly nước. - Kostaky nói.Rồi cả hai im lặng, thật lâu. Họ nhìn nhau, nhìn qua cửa sổ có thể nhìn thấy ở phía đối diện, chiếc cầu trên sông Nerkar và chiếc ghế dài trên đó Marie đã ngồi. Pillat cắn môi để khỏi phải nói đến những gì đã xảy ra. Anh không muốn kể lại với Kostaky tất cả những gì đã xảy đến với vợ chồng anh.Điều này quá đau khổ đối với anh.Chúng ta sẽ nói chuyện sau. - Ion Kostaky nói - Tốt hơn nên nói sau.
IV
Ion Kostaky được xóa tên khỏi danh sách các người bị tình nghi. Bây giờ ông ở với Pillat trong ngôi biệt thự của Aurel Popesco.- Sắp tới con sẽ được bổ làm nhân viên ở Bộ tư lệnh quân sự Đại Tây Dương. - Pillat nói - Chúng ta sẽ có một ngôi nhà và bố ở tạm đấy. Bố sẽ chăm lo sức khỏe. Sau đó, chúng ta sẽ tính xem phải làm gì? Cái chính là chúng ta đã tìm được một nơi trú ẩn thuận tiện và có thể nghỉ chân tạm.Kostaky lắng nghe, Pillat biết ông đang nghĩ đến Marie và anh không nói nữa.Khi Burian đến, anh nhìn thấy họ ngồi đối diện nhau trong phòng khách và đang nhìn ra cửa sổ. Ion Kostaky lên phòng ông. Burian tỏ vẻ không hài lòng.- Washington trả giấy tờ của anh lại cho chúng tôi. Đây là lần thứ hai người ta trả lại cho chúng tôi. Việc bổ nhiệm anh vào làm ở Bộ tư lệnh bị từ chối mặc dù Aurel Popesco đã can thiệp mạnh để anh được nhận.- Người ta từ chối việc bổ nhiệm tôi à? - Pillat hỏi.- Anh không có một quá khứ chính trị trong sạch. - Burian nói - Rất nhiều lần người Mỹ đòi hỏi giấy tờ và thông tin. Tôi đã gửi cho họ. Bây giờ thì câu trả lời của họ đã rõ ràng, họ từ chối không bổ nhiệm anh vì quá khứ chính trị của anh đáng nghi ngờ.- Tôi chưa bao giờ làm chính trị. - Pillat nói.- Cho đến khi Rumani bị người Nga chiếm đóng nghĩa là cho đến ngày Chiến thắng, người Anh gọi như thế. Anh là luật sư.- Đúng thế. - Pillat nói - Ngay khi họ đến, người Nga đã loại tôi ra khỏi đoàn thể Pháp quan.- Lúc đó anh đi khỏi làng Piatra là nơi nguyên quán của vợ anh.- Đúng thế. - Pillat nói - ở làng Piatra tôi trở thành dân cày ruộng như bố vợ tôi, Ion Kostaky, tôi không còn phương tiện sinh sống nào khác.- Tại Piatra, anh đã cố xin được gia nhập Đảng Cộng sản.Zaig Burian nói.- Đúng. - Pillat nói - Tôi đã cố gắng xin gia nhập Đảng Cộng sản để có thể sống, có thể sống sót nhưng tôi đã thất bại.- Trong số nhiều toan tính của anh, như chính anh đã khai trong bản báo cáo, người ta thấy có đơn của anh xin gia nhập Đảng Cộng sản Rumani. - Burian nói.- Đúng. Tôi đã xin gia nhập Đảng Cộng sản. - Pillat nói.- Chính vì lý do đó mà người Mỹ từ chối không bổ nhiệm anh. - Zaig Burian nói - Anh đã gia nhập Đảng Cộng sản Rumani. Luật pháp người Mỹ không khoan nhượng trong lĩnh vực này. Bất cứ người nào đã gia nhập Đảng Cộng sản, dù chỉ trong một giờ, đều không thể được bổ dụng làm ở một công sở và nếu như người đó lại là người ngoại quốc, người Mỹ từ chối luôn cả việc cho họ vào nước Mỹ.Pillat suy nghĩ một lúc. Nếu đúng là luật pháp của người Mỹ thì việc từ chối không bổ nhiệm ấy là hợp lý. Anh không còn gì để hỏi nữa. Không còn gì để nói nữa. Anh lại phải tự xoay xở lấy một mình. Anh chỉ ân hận là đã chấp nhận rời khỏi nước Pháp.- Một điều nghiêm trọng hơn nữa, đó là trường hợp bố vợ anh, Ion Kostaky. Anh có biết là người ta vừa mới chuyển ông qua lại danh sách những người bị tình nghi không?- Bố Kostaky trong hàng ngũ những kẻ bị tình nghi à? - Pillat hỏi - Bố Kostaky bị nghi ngờ? Không thể được. Điều này vượt quá giới hạn của một trò đùa, một sự lố bịch.- Ion Kostaky đã rời bỏ Canada. - Burian nói - Canada là một nước dân chủ. Tại sao bố vợ anh không thích ứng với một nước dân chủ? Đó là vấn đề người Mỹ thắc mắc. Tôi đã đọc bản báo cáo của Ion Kostaky: “Lao động ở Canada rất vô nhân đạo: người ta xây dựng những đường rày xe lửa ở một vùng giá tuyết, tiền lương được trả cao nhưng đời sống quá đắt đỏ nên không còn lại gì cả. Nên những người thợ muốn ăn mỗi ngày thì họ phải mắc nợ căng tin...”Ngay cả cho rằng những người thợ đó bị bóc lột, bị khai thác, thế nhưng người Mỹ vẫn không thể hiểu nỗi tại sao một người lại rời bỏ một chế độ dân chủ bởi vì hắn rơi trúng vào một ông chủ bóc lột hắn. Họ đưa ra nhiều giả thuyết khác Đối với họ, một người rời bỏ một nước dân chủ là một người đáng bị nghi ngờ. Đó là một con người không thể chấp nhận chế độ dân chủ.- Chúng tôi sẽ thử xin di dân lại như lúc đầu. Có lẽ xin đến Venézuela.- Một việc khác nữa. - Burian nói - Hãy đi di dân càng nhanh càng tốt. Cuộc xung đột bắt đầu lớn dần ở Trung Đông. Hiện nay là cuộc chiến tranh Triều Tiên. Cuộc chiến tranh ở Trung Hoa sắp tiếp diễn. Một tuần lễ sau khi Trung Hoa tham chiến, cuộc xung đột Âu châu sẽ bùng nổ.- Từ năm 1945, hòa bình được ký kết nhưng chiến tranh vẫn không ngừng tiếp diễn. - Pillat nói.- Nếu chiến tranh bùng nổ ở Âu châu thì anh và ông đây sẽ bị bắt giữ ngay. - Burian nói - Anh với tư cách là đảng viên của Đảng Cộng sản Rumani. Và bố vợ anh, Ion Kostaky, vì đã rời bỏ một nước dân chủ không có lý do chính đáng. Tôi thành thật nói với anh điều đó. Tôi đã viết thư cho Aurel Popesco nói là anh đang lâm nguy. Danh sách những người phải bị giam giữ đã được thiết lập và tôi không thể loại anh và ông ra khỏi. Ông và anh, cả hai người đều có tên trong danh sách những người sắp bị giam.Im lặng.- Với tư cách bạn bè, tôi có thể giúp anh đi di dân. Burian nói - Tôi có nhiều quan hệ. Bây giờ, người trí thức cũng có thể di dân. Anh không bao giờ có thể vào nước Mỹ nhưng trên quả đất này còn nhiều nước khác. Tôi có thể giúp anh. Đối với Kostaky thì chịu, không thể làm được gì cả. Không ai có thể làm gì được cho ông ta nữa cả. Ông ta phải ở lại nước Đức. Đối với ông ta, mọi cửa di dân đều hoàn toàn đóng kín. Ông ấy phải đợi ở đây và chờ các biến cố. Ông ấy được xếp vào loại người cặn bã, vô dụng.- Loại nào?- Loại vô dụng, thừa thãi. - Burian lặp lại - Loại tàn phế vô dụng. Anh không thấy là ông ấy không còn một chiếc răng nào cả à?- Và chính vì thế mà bố Kostaky là một kẻ vô dụng, cặn bã à? Bố tôi đã quá đau khổ.- Không phải tôi nói điều đó đâu. Đó là cách gọi chính thức của người Mỹ. Chúng tôi có khoảng một triệu người bị bệnh nan y, tàn tật hoặc già yếu. Đấy là những đồ rác rưởi. Họ không thể có tên trong bất cứ danh sách di dân nào hết, trong bất cứ danh sách nào trên thế giới. Họ là cặn bã, là đồ thừa thải, là rác rưởi. Người ta chính thức gọi họ như thế đấy. Anh đã thấy căn cước của Kostaky chưa? Đó là căn cước của một tên rác rưởi, cặn bã, thừa thãi. Tiếng đó đã được viết vào căn cước Tôi biết rõ là nếu phải viết lên trán một ai đó mấy chữ: cặn bã, đồ vô dụng, là điều rất đau khổ nhưng người Mỹ không phải là những linh mục hay mục sư. Người ta không thể đòi hỏi, yêu cầu họ phải cư xử như những linh mục. Những người như thế là những bọt sắt có tính người, những thành phần mà người ta không thể rút tỉa gì nữa hết. Anh đã thấy rõ Kostaky. Đó là bố vợ anh, tôi biết nhưng anh phải nhìn nhận đó là người thừa thãi, cặn bã, vô dụng.- Xin cảm ơn Ngài. - Pillat nói - Tôi chỉ ân hận là phải trải qua bao nhiêu chặng đường để đến đó, để nhận cái gọi là cặn bã, là đồ thừa trên trán, giống như súc vật có thịt bị ươn, thối không tiêu thụ được. Xin cảm ơn Ngài.- Hãy coi chừng. - Burian nói - Mỗi đêm có thể có một cái gì đó xảy ra, và lúc đó anh sẽ bị bắt giữ. Đây không phải là một trò đùa. Tất cả mọi người có quá khứ ở chính trị không trong sạch sẽ bị bắt. Ông và anh cả hai người đều có tên trong danh sách. Anh và Kostaky, hãy quyết định đi ngay khi còn thời gian. Nếu anh ở lại đây, anh chỉ có một vận may: vận may bị bắt. Hãy nhanh lên, nhanh lên, tôi khuyên anh đó.- Tôi sẽ đi nhanh. - Pillat nói.
V
Ion Kostaky đợi Pillat trước cửa, ông cầm nhiều hoa móng tay. Cả hai người phải đến nghĩa trang, đến thăm mộ Doina Australia. Kostaky đã mua hoa và nến. Hoa xanh làm sáng ánh mắt ông. Ông mặc một áo sơ mi sạch và mang đôi giày bóng láng. Nhìn ông, Pillat cảm thấy ứa nước mắt.“Làm sao có thể gọi một con người là một thứ cặn bã được? Không một người nào là cặn bã cả”.Pillat lên tàu điện cùng với Kostaky. Anh nhìn ông: cặn bã, một kẻ thừa thãi, không có một nước nào trên thế giới chấp nhận. Không thể được chấp nhận trong bất cứ một nước văn minh nào. Cặn bã, phải ở lại và thối rữa mục nát tại chỗ.- Bố này - Pillat nói - đêm nay chúng ta đi Rumani. Bố hiểu không?- Đây là lần đầu tiên bố cảm thấy khỏe thật sự. - Kostaky nói - Bố có cảm giác là mọi chuyện rồi sẽ ổn và con sẽ có việc làm.Kostaky nắm chặt trong tay bó hoa đồng thảo tím, hoa để đặt lên mộ cháu gái Doina Australia của ông.- Họ không muốn nhận con vào nhiệm sở đó. - Pillat nói Nhưng không chỉ có thế thôi đâu. Chúng ta có tên trong danh sách những người sẽ bị bắt.- Bắt chúng ta à? - Kostaky hỏi - Nhưng ta đã làm gì?- Không làm gì cả. - Pillat trả lời - Nhưng đêm nay chúng ta đi. Hoặc là chúng ta sẽ bị lính gác bắn hạ, hoặc là chúng ta sẽ sống ở trên núi của chúng ta, trong rừng Piatra hay ở núi Néamtz.Pillat đặt tay lên vai Kostaky.Tàu điện ngừng lại trước nghĩa trang. Họ đi xuống, Kostaky siết càng lúc càng mạnh hơn bó hoa đồng thảo.- Bố, bố có tên trong danh sách những tên vô lại, cặn bã, đồ thừa. Bố không thể xin nhập vào bất cứ nước nào trên thế giới. Bố có thể ở lại đây, đi ăn xin, mục thối ra và đợi chết. Hoặc đợi bị tóm cổ vì họ đã lập danh sách những người phải bị bắt. Và tên Kostaky có trong số những tên đầu tiên.- Bị bắt. - Kostaky nói - Bố chưa bao giờ bị bắt.- Bố sẽ bị bây giờ. Bố có tên trong danh sách của những người Mỹ vì bố đã rời bỏ một nước dân chủ là nước Canada. Đấy, đó là tình nghi. Đó là lý do bị bắt.- Nhưng bố đã giải thích cho con rồi, chúng ta không thể sống ở đấy.- Đó là một sự sỉ nhục đối với nền dân chủ. Người nào không ở lại trong một nước dân chủ người đó là kẻ đáng bị nghi ngờ.Kostaky không hiểu. Ông yêu cầu nói rõ hơn.- Bố phải ở lại Canada ư? - Ông hỏi - Nhưng bố sẽ chết mất nếu bố ở lại đấy!Họ chậm chạp tiến vào các lối đi trong nghĩa trang.Kostaky vẫn cầm bó hoa đồng thảo trong tay.- Còn con, Pierre, con đã làm gì? Chúng nó cũng muốn bắt con à?- Con cũng thế, con cũng bị tình nghi. - Pillat nói - Con bị tình nghi vì đã thử ở lại Rumani. Vì con đã bỏ trốn ngay và vì con đã thử sống với Cộng sản. Là chuyện mờ ám gian dối. Đó là lý do bị bắt.Họ dừng lại trước ngôi mộ có cây thánh giá bằng gỗ. Trên thánh giá có ghi: Doina Australia Pillat.Họ quỳ gối, Kostaky đặt hoa đồng thảo lên đất ướt. Pillat nhận thấy không phải chỉ là một bó hoa mà là hai bó.- Một bó cho Marie, bó kia cho Doina, cháu ta, thiên thần của chúng ta.Kostaky lấy ra hai cây nến. Ông thắp sáng một cây và cắm xuống đất.- Cây này dành cho Marie. Xin Chúa cứu rỗi linh hồn Marie.Ông thắp cây nến thứ hai và cũng cắm xuống đất.- Cây này dành cho Doina. Xin Chúa cứu linh hồn nó.Họ ngắm hoa đồng thảo đặt trên nấm mộ ướt ẩm và những cây nến cháy sáng với nhiều tia lửa nhỏ. Họ suy tư, ngẫm nghĩ.- Con có tin là Ileana còn sống không? - Kostaky hỏi.Pillat không trả lời. Lửa nến cháy chậm. Họ nghĩ đến làng Piatra, đến Ileana, đến Marie, đến Doina.- Tại sao họ nói rằng bố là một kẻ cặn bã? - Kostaky hỏi.- Bởi vì bố không còn răng. Vì bố đã già, bố ốm. Vì bố đã đau khổ.- Xin Chúa thứ tha cho họ. - Kostaky nói khi đứng trước ngôi mộ. Rồi ông quay sang Pillat - Chúng ta đi đêm nay, ở trong rừng của chúng ta, không ai nói rằng chúng ta là những tên vô lại thừa thãi. Không ai hết.Thưa bố, bố không phải là một người bỏ đi. Không một ai là người bỏ đi cả.Lần đầu tiên trong đời mình, Kostaky khóc như một người đàn bà. Họ nhìn mặt trời, xem từ đây đến tối, khi họ trở lại quê nhà còn nhiều thời gian không. Mặt trời đang trên nghĩa trang.Đôi bóng của họ ngả xuống trên các nấm mồ, trên tất cả các nấm mồ dọc theo lối đi cùng với bóng những cây thánh giá.