Đavưđốp chột dạ chậm bước lại khi nghe thấy tiếng la ó nhao nhao đầy vẻ đe doạ vang lên từ phía sân kho lại. Tiếng đàn bà the thé vút lên, át cả những giọng đàn ông ồm ồm. "A-ia-ia-ia-ia!" Nó nổi bật lên giữa tiếng nhao nhao chung chẳng khác gì tiếng sủa nấc lồng lộn của con chó săn cái nổi bật lên giữa tiếng sủa chung của bầy chó rượt theo lốt chân còn nóng hổi của con thú trong cánh rừng thu dưới sương giá đầu mùa."Phải cho gọi đội hai về, không họ tẩu tán hết thóc mất". Đavưđốp nghĩ bụng như vậy. Anh quyết định quay trở lại trụ sở, tìm chỗ nào giấu chùm chìa khoá kho thóc. Đemka Usakốp đang đứng hoang mang bên cổng.- Tôi chuồn đây, đồng chí Đavưđốp ạ. Họ dám chơi tôi lắm, để lấy chùm chìa khoá.- Tuỳ cậu. Naiđênốp đâu?- Cậu ấy ở đội hai.- Đội hai có ai ở đây không?- Có Kônđrát Maiđanhikốp.- Hắn ta đâu? Hắn lên đây làm gì?- Cậu ấy lên lĩnh thóc giống. Ờ mà cậu ấy đang chạy đến kia kìa!Maiđanhikốp rảo cẳng bước tới. Từ xa anh ta đã hoa roi ngựa, kêu ầm lên:- Đám họ bắt giam Anđrây Radơmiốtnốp rồi! Nhốt dưới hầm, và bây giờ đang kéo nhau ra kho. Tránh đi, đồng chí Đavưđốp, không thì mang vạ vào thân đấy… Họ hoá rồ háo dại ráo cả rồi!- Tôi không trốn đi đâu cả! Cậu điên à? Cậu cầm lấy chìa khoá kho thóc chạy về đội, báo cho Liubiskin cho ngay mười lăm anh em phóng ngựa về đây ngay lập tức. Cậu thấy đấy, ở ta đây… họ bắt đầu làm loạn. Mình không muốn phiền đến trên huyện, tự ta giải quyết lấy cũng được. Cậu đi gì đấy?- Đi xe.- Tháo lấy một con ngựa, nhảy phốc lên mà vù đi!- Xong ngay! - Maiđanhikốp đút chùm chìa khoá vào túi, chạy theo lối ngõ.Đavưđốp lững thững đi ra nhà kho. Trong khi chờ anh đến, đám đông đã nguôi đi phần nào. "Thằng giặc đến kia rồi". Một mụ nào chẳng rõ hét lên như điên, chỉ Đavưđốp. Nhưng anh chẳng vội, dừng lại châm thuốc hút, quay lưng che gió, đánh diêm, cố tình cho mọi người trông thấy.- Lại đây, lại đây! Rồi tha hồ hút!- Xuống âm phủ mà hút!- Cầm chìa khoá đấy không?- Dứt khoát là nó cầm! Biết thân phận thì bỏ ra!Miệng phì phèo thuốc lá, tay đút túi quần, Đavưđốp bước tới đám người đứng hàng đầu. Vẻ bình tĩnh tự tin của anh đã tác động đến đám đông theo hai hướng khác nhau: một số cảm thấy trong thái độ tự tin ấy cái ý thức của Đavưđốp biết rõ sức mạnh và ưu thế thuộc về mình, một số khác trước thái độ bình tĩnh của anh lại càng điên lên. Tiếng la ó nổi lên như mưa đá rơi xuống mái tôn:- Bỏ chìa khoá đây!- Giải tán nông trang!- Cuốn xéo đi! Ai mời mày về làng này?!- Trả thóc giống đây!- Cớ sao không cho chúng tao gieo?Ngọn gió nhẹ thổi phất phơ những tà khăn vuông, lay xào xạc những cành sậy trên mái nhà kho, đưa từ ngoài thảo nguyên về cái mùi lờn lợt của đất đang ráo và hương thơm ngây ngất của cỏ non. Mầm nụ cây dương toả ra một hương mật ngọt sắc đến nỗi khi mở miệng nói, Đavưđốp có cảm giác như môi mình dinh dính, thậm chí khi lưỡi chạm vào thành miệng thì thấy như miệng ngọt vị mật.- Thế nào, đồng bào? Đồng bào định thôi không tuân lệnh Chính quyền xôviết nữa đấy phỏng? Cớ làm sao đồng bào không chịu giao thóc giống cho bên nông trang Iarxki? Đồng bào không biết là chuyện này có thể bị truy tố ra toà coi như phá hoại vụ gieo xuân hay sao? Thực tế sẽ như thế đấy! Chuyện này Chính quyền xôviết sẽ không dung tha đâu!- Chính quyền xôviết nhà anh, chúng tôi đã giam cố nó lại rồi! Nó đang ngồi dưới hầm đằng kia kìa, như cô gái cấm cung! - Anh nông dân cá thể Mirôn Đôbrôđêép, một anh kô-dắc lùn tịt chân cà nhắc, ám chỉ chuyện họ đã bắt Radơmiốtnốp.Một tiếng ai cười. Nhưng Banhích tiến xấn lên, hầm hầm quát tháo:- Chính quyền xôviết đâu có cho phép các anh giở những trò ấy! Cái chính quyền xôviết như cuả anh với thằng Maka Nagunốp bày đặt ra thì chúng tôi không phục tùng! Kiểu gì mà lại ngăn cản nhà nông gieo! Lối đâu như vậy? Thế là xuyên tạc đường lối của Đảng!- Chúng tôi ngăn cản anh gieo bao giờ?- Lại còn không ngăn!- Anh có nhập thóc giống vào kho công không?- Sao lại không?- Anh đã được trả lại chưa?- Rồi. Sao nữa?- Vậy thì ai cấm anh gieo? Anh láng cháng quanh kho đây làm gì?Banhích luống cuống vì câu hỏi vặn bất ngờ nhưng vẫn cố chống chế:- Tôi ức không phải cho tôi, mà cho những người đã ra nông trang rồi mà các anh vẫn không chịu trả người ta thóc giống và tài sản. Nói là chuyện ấy đấy! Còn như tôi thì các anh cắt cho miếng đất như thế có coi được không? Xa tít mù tắp.Đavưđốp không nén được nữa.- Xéo ngay đi cho được việc! Anh thì chúng tôi sẽ nói chuyện với anh sau, thực tế thế! Anh đừng có chõ mõm vào công việc nông trang, không thì chúng tôi xé xác ra đấy! Anh định xúi giục bà con đây hả? Có xéo không thì bảo?Banhích rút lui, miệng lầm bầm một câu doạ dẫm, nhưng đám đàn bà nhất loạt sấn lên thế chân hắn. Các mụ đồng thanh lu loa om sòm, không để Đavưđốp xen vào được một câu. Anh cố kéo dài thời gian, đợi Liubiskin dẫn anh em trong đội về, nhưng các mụ ỷ thế có đám đàn ông đứng sau im lặng đồng tình, vây lấy anh vòng trong vòng ngoài, hét đinh tai váng óc.Đavưđốp đưa mắt nhìn quanh, thoáng thấy Marina Pôiarkôva. Mụ đứng xa xa, hai cánh tay chắc nịch xắn tới khuỷu khoanh trước ngực, đang hăng tiết nói năng gì với mấy mụ khác, đôi lông mày đen nhánh nhíu cau lại gần liền tịt trên sống mũi. Đavưđốp bắt gặp một ánh mắt hằn học của mụ, và hầu như liền đó trông thấy Iakốp Lukits đứng bên mụ, vẻ xúc động, miệng nhếch lên một cái cười chờ đợi và đang rỉ tai điều gì với Đêmít Miệng hến.- Bỏ chìa khoá đây! Yên lành tử tế đưa ra đi, nghe chửa?Một mụ túm lấy vai Đavưđốp, thọc tay vào túi quần anh.Đavưđốp đẩy mụ một cái thật lực. Mụ lùi lại, ngã lăn chiêng, lu loa ăn vạ:- Ối, nó giết người! Làng nước ơi, cứu tôi với!…Một giọng nam cao run run của ai cất lên phía cuối đám đông:- Thế là cái gì? Nó lại giở lối vũ phu hả? Anh em ơi, tẩn cho thằng này một trận, cho nó hộc máu mũi ra!...Đavưđốp bước tới, định đỡ mụ kia dậy, nhưng một đòn làm chiếc mũ cátkét cuả anh bay vèo xuống đất, rồi anh bị đấm tới tấp vào mặt, vào lưng, và cánh tay bị túm chặt. Anh hẩy vai, xô dãn các mụ ra, nhưng rồi các mụ lại hò la xông vào bâu lấy anh, xé cổ áo anh rách toạc, lục lọi và lộn trái hết túi quần túi áo anh ra nhanh như chớp.- Không thấy chìa khoá!- Chìa khoá đâu?...- Bỏ chìa khoá đây, không chúng tôi phá cửa đấy!Một mụ già nom vĩ đại, mẹ sinh ra Mikhain Igơnachênốc, thở hổn hà hổn hển lách tới trước Đavưđốp, văng ra một câu đáo để, rồi nhổ toẹt một bãi vào giữa mặt anh:- Này, thằng ranh con Xatăng, quân vô đạo!Đavưđốp giận tái xanh tái xám, lấy hết sức cố vùng ra, nhưng không được: chắc hẳn phải có một tay nam giới nào đã tới giúp sức các mụ. Những ngón tay chai cứng và khoẻ kẹp chặt lấy cánh khuỷu anh từ phía đằng sau, như những gọng kìm sắt. Đến lúc ấy Đavưđốp mới chịu, không giãy giụa nữa. Anh hiểu câu chuyện đã đi quá xa và không một ai trong những người có mặt tại đây bênh vực anh cả. Anh quyết định xoay kế khác.- Đồng bào ơi, tôi không giữ chìa khoá kho mà! Chìa khoá để ở… - Đavưđốp nói đến đây bỗng ngừng bặt. Anh định nói chìa khoá không để ở nhà anh, nhưng chợt nghĩ ra là nói như vậy thì không ổn. Đám này sẽ bổ đi tìm Đemka Usakốp, thế nào cũng sẽ tìm ra, và Đemka Usakốp sẽ ốm đòn: họ đánh chết chứ chẳng bỡn. "Mình sẽ bảo chìa khoá mình để ở nhà, nếu họ dắt mình về, mình tìm rồi bảo rơi đâu mất rồi. Kéo dài thời gian cho Liubiskin kịp dẫn anh em tới. Còn như họ giết mình thì chả chắc họ đã làm. Chà, quỷ tha ma bắt lũ này đi!" Anh lẳng lặng đưa vai lên quệt máu trên má bị cào toạc, rồi nói:- Chìa khoá tôi để ở nhà, nhưng tôi không đưa cho các bà đâu. Còn như các bà mà phá cửa thì sẽ rắc rối to cho các bà đấy! Tôi báo trước cho các bà biết thế!Mụ mẹ Igơnachênốc thúc:- Dẫn chúng tao về nhà mày! Bà sẽ về tận nhà mày lấy chìa khoá.Mụ điên đến nỗi đôi má chảy xệ và cái mụn cóc to tướng trên mũi cứ rung rung, và mồ hôi chảy ròng ròng trên khuôn mặt răn rúm của mụ. Mụ là người đầu tiên đẩy Đavưđốp đi. Đavưđốp cũng chịu đi, nhưng chỉ lững thững bước một dẫn họ về nhà mình.Mụ Ápđôchia, vợ Banhích, tra khảo:- Nhưng chìa khoá có đúng ở nhà mày thật không? Hay lãi lú lẫn để đâu mất rồi?- Đúng mà, đúng mà, bà chị ơi! - Đavưđốp quả quyết, đầu cúi xuống giấu một nụ cười.Bốn mụ giữ chặt hai cánh khuỷu anh, mụ thứ năm đi đằng sau, tay nắm khư khư một cọc giậu to ra dáng; mụ già Igơnachênốc đi bên phải anh, toàn thân rung lên bần bật và bước huỳnh huỵch như đàn ông, còn phía bên trái là các mụ lốc nhốc kéo nhau đi từng tốp. Đám đàn ông ở lại sân kho đợi chìa khoá.Đavưđốp yêu cầu:- Thím ơi, cứ buông tay tôi ra. Tôi không chạy đâu mà sợ.- Buông ra để mày chạy đằng thổ tả nhà mày à?- Đã bảo không chạy mà!- Cứ đi như thế này chúng tao mới yên chí.Họ về tới nhà Đavưđốp. Xô đổ hàng giậu và cánh cổng ghép bằng cành, họ ùa vào sân.- Vào lấy chìa khoá! Mày mà không mang ra đây bà sẽ gọi ngay các ông ấy để họ xúm vào đánh lộn mề mày ra!- Chà, các thím ơi, sao các thím đã vội quên Chính quyền xôviết thế vậy. Tội này Chính quyền xôviết không bỏ qua cho các thím đâu!- Một liều ba bảy cũng liều! Không có gì gieo, đến mùa thu chết đói nhăn răng, hay là ra toà bây giờ thì đằng nào cũng vậy! Đi, có mau lên không!Đavưđốp bước vào phòng mình; biết các mụ để ý theo dõi, anh làm ra vẻ lục lọi tìm kỹ lắm. Anh bới trong vali, bới tung giấy má trên bàn, chui xuống gầm giường, gầm chiếc bàn khập khiễng…Anh trở ra hiên, nói:- Không có đây.- Thế đâu?- Chắc là ở nhà Nagunốp.- Nó đi vắng cơ mà!- Có sao đâu! Anh ta đi vắng, nhưng chìa khoá thì có thể để lại nhà lắm chứ. Và chắc là để nhà thôi. Hôm nay chúng tôi phải giao thóc cho đội hai mà.Họ lôi anh đến nhà Nagunốp. Dọc đường, họ bắt đầu đánh đập anh. Thoạt tiên cũng chỉ xô đẩy, chửi bới thôi, nhưng về sau thấy anh cứ ăn nói ỡm ờ, các mụ sôi tiết lên, nện anh đến nơi đến chốn.- Các bà các chị ơi! Bà con chị em quan tâm đến tôi thế này cũng được thôi, nhưng đừng đánh bằng gậy! - Miệng anh van còn tay anh thì véo mấy bà đi gần bên anh, và đầu anh rụt lại, cố gượng cười.Các mụ thẳng tay đấm thùm thụp vào tấm lưng rộng cúi lom khom của anh, nhưng anh chỉ thỉnh thoảng khẽ kêu, lắc vai, và đau thì đau vẫn cố pha trò:- Này bà ơi! Bà xuống lỗ đến nơi rồi mà còn đấm khoẻ thế! Để tôi đấm thử bà một cái xem sao nhá?- Thằng mặt sứa gan lim! Trơ như đá! - Cô Naxchia Đônétxkôva trẻ măng tru tréo, muốn phát khóc lên, giơ hai nắm tay nhỏ xíu nhưng chắc nịch ra công giã giò vào lưng Đavưđốp: - Đấm sái cả tay mà nó vẫn cứ như không!...- Đánh gậy là không được đâu đấy! - Đavưđốp chỉ có một lần nghiêm giọng, nghiến răng lại lẩm bẩm như vậy và giằng lấy cái cọc giậu bằng cành liễu khô ở tay một mụ nào tỳ vào đầu gối bẻ gãy đôi.Họ đánh anh xẻ tai bật máu, đánh anh dập môi, dập mũi nhưng đôi môi sưng vều của anh vẫn mỉm cười, để hở ra chiếc răng cửa sứt. Anh từ tốn và nhẹ nhàng đẩy dãn ra những mụ nào đặc biệt hung hãn. Mẹ già Igơnachênốc với cái mụn cóc nhảy tưng tưng trên mũi một cách giận dữ, sấn sổ bám riết lấy anh. Mụ đánh ác, nhằm vào sống mũi hoặc vào thái dương, và không thụi như người khác mà dùng quả đấm với những ngón tay xương xẩu nắm chặt lại mà nện. Đavưđốp vừa đi vừa cố xoay lưng ra đỡ đòn mụ mà không được với mụ. Mụ sùi bọt mép, đẩy dãn các mụ khác ra, chạy tới trước mặt anh, rít lên:- Xê ra, để tôi đập vào cái mặt nó! Đập vỡ mặt nó ra!"Đư-ư-ược, đợi đấy, đồ cóc chết! - Đavưđốp giận tái người, né tránh đòn mụ, nghị thầm trong bụng. - Ló bóng Liubiskin là tao sẽ cho mày một cú thấy ông bà ông vải!"Nhưng mãi vẫn chẳng thấy Liubiskin dẫn anh em cưỡi ngựa về. Họ đã đi gần đến nhà Nagunốp. Lần này các mụ theo gót Đavưđốp kéo vào nhà. Các mụ lục tung tất cả, vứt bừa bãi giấy tờ, sách vở, quần áo, vào cả gian bà chủ nhà để tìm chìa khoá. Tất nhiên là họ không tìm thấy. Họ đẩy Đavưđốp ra hiên.- Chìa khoá đâu? Không bà đánh chết!Đavưđốp chợt nhớ có trông thấy lão quản lý đứng trong đám đông ở sân kho miệng cười khẩy. Anh liền trả lời:- Chìa khoá Ôxtơrốpnốp cầm.- Nói láo! Bà đã hỏi lão ấy rồi! Lão ấy bảo đúng là mày cầm…Đavưđốp đưa ngón tay lên nắm nắm cái mũi sưng vù, khẽ cười:- Bà con chị em ơi! Bà con đánh đập tôi oan quá… Chìa khoá tôi để trong ngăn kéo bàn, ở trụ sở ấy, thực tế thế. Đúng rồi, bây giờ tôi mới nhớ ra.Ekachêrina Guliatsaia ở sân kho vừa chạy đến, rít lên:- Mày lỡm chúng tao đấy phỏng?- Thì cứ dẫn tôi về trụ sở. Tôi nỡm làm gì? Nhưng đề nghị thôi, không được giở cái lối quân sự với tôi nữa đấy!Đavưđốp bước xuống thềm. Anh khát khô cả cổ và trong bụng điên lên vì bất lực. Đời anh đã nhiều lần bị đánh đập, nhưng bị đàn bà con gái đánh thì đây là lần đầu tiên, và chính vì thế mà anh cảm thấy nó làm sao ấy. "Miễn sao đừng kềnh. Kềnh ra đây, họ điên lên, đánh chết mất. Chết thế này thì thật lẩm cẩm quá, thực tế thế!". Anh nghĩ bụng, mắt hy vọng ngước lên phía ngọn đồi xa xa. Nhưng chẳng thấy lấy một đám bụi do vó ngựa bốc lên trên đường cái, chẳng thấy bóng dáng anh em cưỡi ngựa dàn thành đội hình tấn công đâu cả. Ngọn đồi vắng tanh vắng ngắt, chạy dài tới tận khu đồi mộ cổ xa xa phái chân trời… Đường làng cũng vắng tanh như vậy. Dân làng đã kéo nhau ra hết sân kho, từ đó vọng tới tiếng nhao nhao của trăm nghìn giọng người.Trên đường tới trụ sở, họ đánh Đavưđốp nhừ tử, đến nỗi anh loạng choạng đứng không vững. Anh không còn pha trò được nữa, đường phẳng phiu mà cứ vấp luôn, và luôn luôn ôm lấy đầu, mặt tái đi yêu cầu bằng một giọng khàn khàn:- Thôi! Đánh thế này chết tôi mất. Đừng đánh vào đầu… Tôi không giữ chìa khoá! Có lôi tôi đi hết ngày cũng chẳng ra chìa khoá đâu… Tôi không đưa cho các bà!- À-à-à-à, hết ngày hả? - Các mụ sôi tiết rền rĩ lên, và một lần nữa lại bâu vào Đavưđốp lúc ấy đã lả, như một đàn đỉa đói, cào cấu, đánh đập, và cắn nữa.Tới sát bên sân trụ sở nông trang, Đavưđốp ngồi phệt xuống mặt đường. Tấm áo sơmi vải thô của anh bê bết máu, chiếc quần ống ngắn may kiểu thành phố, cũ quá gấu đã sờn, bị xé to toạc ở chỗ đầu gối, và cổ áo rách toang để lộ ra bộ ngực đen sạm trổ chàm. Anh thở khò khè, nặng nhọc, nom thiểu não.Mụ già Igơnachênốc giậm chân bành bạch:- Đi, đồ cho-ó-ó đẻ!...- Đồ khốn nạn, tôi giữ thế này là cho các người đấy! - Đavưđốp bất thần nói giọng lanh lảnh và đưa đôi mắt sáng lên một cách lạ thường nhìn quanh một vòng. - Giữ cho các người đấy!... Thế mà các người lại định đánh tôi chết… Chà, quân khốn nạn! Tôi không đưa chìa khoá đâu. Rõ chưa? Không đưa đâu, thực tế thế! Làm gì nào?Một cô hớt hải chạy đến, kêu tướng:- Mặc mẹ nó đấy!... Các ông ấy đã đập chìa khoá ra rồi, và đang chia thóc!Các mụ bỏ Đavưđốp lại bên cổng trụ sở, chạy ùa về sân kho.Anh ráng hết sức đứng dậy, bước vào sân trụ sở, xách một xô nước âm ấm ra đầu hè, uống một hơi dài, rồi đổ nước lên đầu. Anh rên rỉ rửa sạch máu trên mặt, trên cổ, rút chiếc khăn vải bố vắt trên lan can lau khô đi, rồi ngồi xuống bậc cửa.Sân không một bóng người. Một ả gà mái lo ngại cục te cục tác gần đâu đó. Một chú sơn ca lông đen nhánh đậu trên nóc chiếc lồng chim sáo đá, ngó nghiêng cái đầu, hót líu lo. Nghe có tiếng chuột đồng rúc rích ngoài thảo nguyên. Những đám mây nhẹ màu tím kéo lớp lớp che phủ mặt trời, nhưng mặc dầu vậy, khí trời vẫn ngột ngạt khó chịu đến nỗi ngay cả bọn chim sẻ rỉa lông trên đống tro giữa sân cũng nằm kềnh không cựa, cổ nghển lên, chỉ thỉnh thoảng đập đập đôi cánh buông xoè như những chiếc quạt nhỏ xíu.Nghe thấy tiếng vó ngựa bình bịch, Đavưđốp ngẩng đầu lên: một con ngựa cái lông màu vàng nhạt yên cương đầy đủ, mông xuôi, phi nước đại lao qua cổng vào sân. Nó vòng ngoặt lại, hai chân sau cào tung đất, hục hặc chạy vòng quanh sân, để nhỏ qua chiếc hàm thiếc xuống mặt đất nóng rát từng đám bọt mép trắng. Tới trước cửa chuồng ngựa, nó dừng lại, hít hít đánh hơi sàn ván.Bộ cương ngựa sang trọng khảm bạc trên mình nó đứt tung, các đầu dây cương buông lòng thòng, yên xô lệch lên đến tận vai, dây đai ngực đứt thõng xuống tận đất, chạm cả vào vành móng tím đen. Nó nặng nề rùng rùng hai mạng sườn, hếch phồng hai lỗ mũi hồng hồng; cỏ dại năm cũ màu nâu giắt từng túm vào mái bờm trán vàng óng và vào lớp bờm cổ rối bù của nó.Đavưđốp ngạc nhiên nhìn con ngựa. Vừa lúc đó cảnh cửa nhà chứa cỏ khô kêu lên ken két, và cái đầu bác Suka thò ra. Một lát sau thì là chính bác Suka lò dò bước ra, sau khi hết sức thận trọng đẩy cửa ra và nhớn nhác nhìn quanh.Cọng rơm cọng rạ bám đầy chiếc áo sơmi đẫm mồ hôi của bác. Bộ râu xồm của bác lủa tủa những cuộng rau dại, lá cỏ khô, cánh hoa cỏ vàng. Mặt bác đỏ gay lộ ra vẻ kinh hoàng tột độ. Mồ hôi ròng ròng qua thái dương chảy xuống má và râu ria bác…Bác rón rén đi tới bên thềm, thì thào năn nỉ:- Đồng chí Đavưđốp! Trốn đi, lạy Chúa! Họ đã đập phá thế này thì nghĩa rằng là họ có thể giết người như bỡn. Họ tẩn đồng chí khiếp quá nhỉ, nom mặt không nhận ra nữa! Lão phải trốn trong đống cỏ đấy… Ngạt thở lắm, không chịu nổi, khắp người mồ hôi ra như tắm, nhưng được cái yên trí, lạy Chúa! Ta cùng tránh đi, cho qua cái lúc hỗn quân hỗn quan này, được không? Trốn một mình kể cũng hãi hãi… Ờ, bị đánh chết thì lý thú quái gì nhỉ, chẳng được ích lợi gì. Đồng chí nghe đấy, các con mẹ ấy nhao nhao như ong vỡ tổ, cứ là ỉa vào mồm chúng nó! Còn anh Nagunốp xem chừng cũng bị họ làm lôi thôi to rồi. Đây ngựa của anh ấy đã chạy về đấy… Con ngựa này hôm nay anh ấy cưỡi lên huyện. Sáng nay, lúc qua cổng, con ngựa vấp một cái, lão đã bảo anh ấy: "Quay về thôi, anh Maka ơi, điềm gở đấy!". Nhưng tính anh ta có chịu nghe điều hay lẽ phải bao giờ? Bao giờ cũng làm theo ý mình, thế cho nên mới chết. Nếu lúc ấy anh ta quay về thì có phải đã thoát rồi không.Đavưđốp ngập ngừng hỏi:- Biết đâu bâygiờ cậu ấy đang ở nhà?Đavưđốp nín thinh. Phía sân kho vẫn nghe thấy tiếng nhao nhao của trăm nghìn giọng nói, tiếng xe ngựa cót két, tiếng bánh xe lăn lộc cộc.Đavưđốp nghĩ bụng: "Họ đang chở thóc đi… không biết Maka có làm sao không? Không nhẽ họ đánh chết rồi? Ta phải ra!". Anh đứng dậy.Bác Suka ngỡ Đavưđốp định cùng mình trốn vào kho thóc, rối rít lên:- Ta đi thôi, tẩu vi thượng sách! Không nhỡ có đứa khỉ gió nào dẫn xác đến đây, nom thấy lão với anh thì chết ráo cả. Gì chứ chuyện ấy thì chúng làm nhậy lắm! Mà nằm trong đống cỏ cũng khoái đáo để. Cỏ thơm, êm như ru, lão có thể nằm đấy cả tháng, nếu có cái chén. Chỉ hiềm nỗi có con dê nó làm lão phải bật dậy… Con ăn hại ấy, lão đã định quật nó chết tươi đấy! Lúc nghe thấy các con mẹ ấy cướp phá nông trang và hành tội đồng chí về chuyện lúa mì, lão nghĩ bụng: "Này, lão Suka ơi, khéo chuyến này thì lão chết hoài chết uổng mất thôi!". Vì các con mẹ ấy đứa nào chẳng biết chỉ có lão với đồng chí là từ ngày cách mạng đến nay vẫn giữ vững lập trường, và hai ta đã lập ra nông trang ở Grêmiatsi đây, đã đấu thằng Titốc. Họ muốn giết thì phải giết ai trước nhất? Rõ rành rành là giết lão với đồng chí! Lão mới nghĩ bụng: "Gay go to rồi, phải trốn đi thôi, kẻo giết xong Đavưđốp, họ dờ đến mình thì rồi lấy ai mà trình bày với ông thẩm phán về cái chết của đồng chí Đavưđốp nhỉ?". Thế là trong nháy mắt lão chui tọt vào đống cỏ, chúi ngập đến lút đầu, nín thở, không thế thì hãi lắm. Thế rồi bỗng nghe thấy có ai xéo lên đống cỏ lão nằm ở dưới… Nó xéo lên và lẽ dĩ nhiên nó hắt hơi vì hít phải bụi. Lão nghĩ bụng: "Cha mẹ ôi! Đúng là họ lùng mình rồi, đúng là họ đi cách cái mạng mình đây!". Nó cứ xéo, cứ xéo, thế rồi nó giẫm cả lên bụng lão… Lão nằm im thin thít nhá! Sợ quá ba hồn bảy vía bay mất sạch, nhưng lão cứ nằm như thằng chết rồi, vì đến cái nước này thì còn biết chạy đi đâu! Ấy thế rồi nó giẫm vào giữa mặt lão. Lão thò tay ra, túm một cái: một cái móng giò và toàn những lông với lá. Lão dựng tóc gáy, rụng rời chân tay… Hãi không thở được! Sờ thấy cái móng lông lá ấy lão nghĩ gì, đồng chí có biết không? Lão nghĩ: "Đúng là quỷ sứ rồi!". Nhà cỏ tối như hũ nút, mà ma quỷ thì vẫn ưa chỗ tối. Lão nghĩ bụng: "Thế này là nó định xéo mình, vật mình cho đến chết đây… Thà để lũ đàn bà kia hành hạ còn hơn". Ờ-ờ-ờ, lão hãi quá, không để đâu cho hết! Cậu nào non gan mà ở trường hợp như lão thì cứ là vỡ tim vỡ mật ra mà ngoẻo. Những thứ ấy thì dễ bị sợ đột ngột là nó vỡ ra thôi mà. Nhưng lão chỉ hơi lạnh gáy tí thôi, và cứ nằm yên. Thế rồi bỗng lão thấy nồng nặc lên mùi dê đực… Lão chợt nhớ ra là con dê tịch thu của thằng Titốc vẫn nhốt ở đây, thế mà mình đã quên khuấy đi mất, cái con chết tử chết tiệt ấy! Lão ngó ra, đúng nó rồi, đúng con dê thằng Titốc! Nó xéo lên đống cỏ, đi tìm máng ăn, miệng nhẩm một cành ngải… Thế là lẽ dĩ nhiên lão đứng bật dậy và nện nó một trận! Lão choảng cho tới số, túm râu, làm cho đủ tình đủ tội! "Làng người ta đang nổi loạn kia kìa, mày mò vào đống cỏ này làm gì, đồ quỷ rậm râu! Cho mày thôi cái lối xéo lung tung lên này, đồ quỷ hôi hám!". Lão cáu quá, định đánh chết mẹ nó đi cho xong! Vì nó là con vật đi chăng nữa thì nó cũng phải giác ngộ là lúc nào thì có thể vào xam quan đống cỏ được, còn lúc nào thì phải nằm im thin thít, không cựa chứ… Đồng chí Đavưđốp, đồng chí đi đâu vậy?...Đavưđốp không đáp, đi ngang qua nhà cỏ, ra cổng.Bác Suka hoảng hốt thì thào:- Đi đâu thế kia?...Đưa mắt nhìn qua cánh cổng hé mở, bác thấy Đavưđốp đi về phía sân kho, bước rảo, nhưng loạng choạng, như bị một cơn gió quật thổi thúc sau lưng.---------------------------

(°°°) Nguyên văn: trái tim nóng bỏng của anh ta không chịu nổi. - ND.