Ngồi nghe chăm chú Uxchin nói, Đavưđốp trong bụng cảm thấy giận cay giận đắng mình và bứt rứt bực bội. Cái thằng cha kôdắc mồm mép thế này, hắn nói không phải là không có lý. Dù chỉ ở một điểm là lẽ ra anh, Đavưđốp, chẳng nên vừa đặt chân tới đội đã gắt gỏng quát tháo. Tiền đầu đã bất lợi, như Uxchin nhận xét. Duyên do làm sao mà anh không kìm được mình thể nhỉ? Và Đavưđốp không quanh co, tự nhận là mình đã tiêm nhiễm cái lối ăn nói cục cằn của Nagunốp. Anh đã tự buông lỏng cương, như Anđrây Radơmiốtnốp sẽ nói, và kết quả là có kẻ đã xỏ xiên khuyên anh phải noi gương mấy mụ già kia đã biết hành động một cách thận trọng, ngọt xớt như không, và đạt tới mục đích của các mụ ấy một cách ăn chắc, không hề vấp váp. Thật rõ như ban ngày nhá! Lẽ ra anh đến đội phải ung dung như không, ung dung ngồi nói chuyện, thuyết phục bà con là nghỉ lúc này rất không phải lúc, đáng lẽ thế thì anh lại quát thiên quát địa, và đã có lúc suýt nữa thì cái roi của anh cũng nhảy vào cuộc. Trong khoảnh khắc rất có thể là cả một năm cố gắng của anh lăn lộn tổ chức nông trang đã bị sổ toẹt, và sau đó, biết đâu đấy, cũng có thể phải lên huyện ủy đặt tấm thẻ Đảng lên bàn mà trả lại… Và đó sẽ là cái thảm họa ghê gớm nhất của đời anh!Chỉ mới nghĩ đến một chuyện là cái gì sẽ xẩy đến cho anh nếu như anh đã không kịp thời tự chủ lại, Đavưđốp đã rùng mình, trong một giây phút thoáng cảm thấy sống lưng ớn lạnh…Chìm đắm trong những ý nghĩ nặng nề ấy, Đavưđốp đăm đăm nhìn những quân bài rải rác trên mặt bạt, và không hiểu sao chợt nhớ lại cái trò chơi bài tính điểm anh vẫn chơi hồi nội chiến. Anh thoáng nghĩ: “Mình rao cao quá! Mình đã rao mười sáu trong khi đó còn thừa ít nhất là mười điểm, thực tế thế!”. Nhận là mình đã nóng nảy thiếu tự chủ cũng hơi mệt đấy nhưng anh cũng đủ can đảm để làm việc đó, và mặc dù không phải trong bụng không có sự cưỡng lại, miệng anh vẫn nói:- Mình nặng lời như thế là sai toét toè loe rồi, điểm ấy anh nói đúng, Uxchin ạ! Nhưng các anh bỏ việc ngồi chơi như thế nom ngứa mắt lắm, anh có thấy không? Thêm nữa, anh ăn nói với tôi cũng chẳng phải ngọt ngào gì. Nhưng tất nhiên chúng ta có thể nhất trí với nhau mà chả cần đến những lời xô xát. Thôi, chuyện ấy ta cho nó xong? Anh đi đi, lấy cho tôi đôi ngựa nào khoẻ nhất đóng vào chiếc xe tải, còn anh, Netsaép, tìm đôi khác cũng kha khá đóng vào chiếc xe thổ mộ này cho tôi.- Ông định đuổi theo các bà ấy hả? – Uxchin không khỏi ngạc nhiên, nói.- Đúng. Mình sẽ cố thuyết phục các bà ấy, để các bà ấy về làm.- Các bà ấy có chịu không?- Để xem. Thuyết phục không có nghĩa là ra lệnh.- Chậc, thế thì cầu Chúa và Đức Mẹ phù hộ cho ông! À này, ông chủ tịch ơi, ông cho tôi đi cùng với! Được không?Đavưđốp đồng ý ngay, không chút do dự:- Được, ta đi thôi. Nhưng anh sẽ giúp tôi một tay thuyết phục các bà ấy chứ?Uxchin nhếch đôi môi nứt nẻ vì nắng nóng, cười:- Có tay phụ tá của tôi sẽ giúp ông, tôi sẽ mang hắn đi theo!- Phụ tá nào? – Đavưđốp ngỡ ngàng nhìn Uxchin.Uxchin không đáp, lững thững đi tới xe lều, rút từ dưới đống áo dipun ra một chiếc roi dài mới toanh có cán lắp vào một sợi dây da rất đẹp.- Lão phụ tá của tôi đây. Được đấy chứ? Lão này thì khiếp lắm, miệng nói có gang có thép! Lão ấy mà lên tiếng một câu là thuyết phục được ngay và nhà cửa êm ru. Ông đừng lo tôi chỉ còn tay trái!Đavưđốp cau mặt lại:- Anh đừng làm thế! Cấm anh không được đụng đến cái lông chân của các bà ấy, nhưng tôi lại muốn thử tài lão phụ tá của anh lên chính cái lưng anh đấy.Uxchin chỉ nheo mắt lại, mỉa mai đáp:- Ông nội tôi cũng định thử tài làm bánh, nhưng lại bị chó xơi mất nhân… Tôi là thương binh trong cuộc nội chiến, được ưu tiên chiếu cố, còn đối với các bà ấy thì một roi quắn đít chỉ có tác dụng làm cho ngoan ra, béo đẹp thêm thôi, cứ căn cứ vào bà nhà tôi thì tôi biết. Các bà ấy sinh ra trên đời là để bị đánh đòn mà! Vậy ông ngại cái gì? Tôi chỉ cần cho hai ba bà vài roi tử tế một tý là các bà khác khắc ù té lên xe ngay, ngồi đâu vào đấy!Coi câu chuyện thế là xong, anh ta nhặt bộ giây cương lăn lóc dưới gầm xe lên, ra gò bắt ngựa. Netsaép và anh em khác cũng hối hả theo gót anh, trừ một mình bác Ôxêtơrốp ở lại.- Bác Chikhôn Gôrđêits, sao bác không ra cắt cỏ? – Đavưđốp hỏi.- Tôi muốn nói với anh vài lời về Uxchin. Được không?- Cứ nói đi.- Cái thằng ba toác ấy, lạy Chúa, anh đừng giận nó! Chỉ cần cái đai mông luồn dưới đuôi nó một cái là nó giở trò ngay, - Ôxêtơrốp nói giọng khẩn khoản.Nhưng Đavưđốp ngắt lời ông ta:- Hắn chẳng ba toác tí nào đâu, mà là kẻ thù địch trắng trợn với nông trang! Những kẻ ấy chúng tôi đã và sẽ trị thẳng tay!- Thù địch gì nó? - Ôxêtơrốp sửng sốt thốt lên. – Tôi xin nói anh nghe, thằng ấy có cái tính cứ cáu lên là không biết trời đất gì nữa, thế thôi! Tôi biết nó từ lúc nó còn bé, và càng nhớ lại chỉ càng thấy cái tính nó vẫn gai góc thế. Thằng ôn vật ấy, trước cách mạng thành công, các cụ bô lão làng chúng tôi đã biết bao lần lôi ra hội đồng đánh cho vì cái tội chống đối. Đánh cho cháy đít, bò lê bò càng, nhưng rồi cũng như nước đổ đầu vịt. Một tuần lễ nó bỏng đít không ngồi được, xong rồi đâu lại hoàn đó, kiếm chuyện với mọi người, không tha ai. Nó có vẻ thú cái trò kiếm chuyện ấy lắm! Cứ như con chó kiếm rận vậy! Nó mà thù địch với nông trang ư? Đối với bọn nhà giàu nó là cái cục xương mắc ngang cổ, còn như nó sống thế nào, anh cứ đến xem thử. Cái lều nát xiêu vẹo, sập lúc nào không biết, gia sản thì có độc con bò cái còm và đôi cừu ghẻ, còn tiền nong thì suốt đời không xu dính đít, tất cả vốn liếng của nó chỉ là con rận ở túi bên phải, con rệp ở túi bên trái. Thêm vào đó là con vợ ốm quặt ốm quẹo, một lũ con lốc nhốc làm tình làm tội, và cái nghèo cái đói gặm cho chết dần chết mòn… Có lẽ chính vì thế mà nó cắn quàng cũng nên. Anh bảo nó là kẻ thù. Không, ba trợn thì có, nhưng kẻ thù thì không.- Sao ông bênh hắn? Hắn có họ hàng gì với ông chăng?- Chính thế, có họ. Nó vào hàng cháu tôi.- Thế cho nên ông mới bênh chứ gì?- Thì cũng phải thế chứ sao hả, đồng chí Đavưđốp? Một nách sáu con, lớn bé sàn sàn, lại thêm cái mồm mép nó ăn nói táo tợn. Bao nhiêu lần rồi tôi đã bảo nó: “Liệu vừa vừa cái mồm chứ, Uxchin ạ. Thế nào cũng có ngày mà vạ mồm vạ miệng, nóng lên nói quàng nói xiên, rồi đến bị tống đi Xibia mất thôi, lúc ấy vò đầu bứt tai thì đã muộn!”. Nó trả lời tôi như thế này: “Thế ở Xibia người ta phải đi bốn chân hay sao. Còn gió rét thì chẳng làm gì nổi tôi, tôi xương đồng da sắt!”. Cái thằng ba toác như thế thì anh bảo làm thế nào với nó? Lại còn lũ nhãi nhà nó nữa! Nuôi chúng nó rất gay, và với cái thời buổi bây giờ thì trở thành mồ côi cũng dễ như bỡn…Đavưđốp nhắm mắt lại ngẫm nghĩ một lát. Phải chăng trong giây phút này anh đang nhớ lại cái tuổi ấu thơ tối tăm mù mịt, đầy đắng cay của anh?- Anh đừng chấp làm gì những lời nó ăn nói lăng nhăng, - Ôxêtơrốp nhắc lại.Đavưđốp đưa tay lên xoa mặt một cái, như bừng tỉnh.- Thế này nhá, bác Chikhôn Gôrđêits ạ, - Đavưđốp nói chậm rãi, rành rọt từng tiếng. – Trước mắt, tôi chưa đụng đến cậu ấy. Cậu ấy cứ ở nông trang, làm việc tuỳ theo khả năng. Việc nặng chúng tôi sẽ không phân cho cậu ấy, việc nào vừa sức thì cậu ấy làm. Nếu đến cuối năm, số công không đủ, chúng tôi sẽ tương trợ, trích thóc quỹ chia cho các cháu. Rõ chưa? Nhưng bác hãy nói riêng với hắn đây là ý kiến của tôi: nếu một lần nữa hắn giở trò phá thối, gây hoang mang trong đội, hắn sẽ không yên với tôi đâu! Hắn hãy nghĩ lại đi trong khi chưa muộn. Tôi không hơi đâu mà đùa với hắn mãi, bác cứ bảo thế. Tôi thương là thương lũ trẻ, chứ không thương hắn!- Thưa đồng chí Đavưđốp, xin cảm ơn về lời nói có tình. Xin cảm ơn đồng chí đã không để bụng mà ghét bỏ thằng Uxchin nhà tôi. - Ôxêtơrốp vừa nói vừa cúi rạp đầu xuống.Nhưng Đavưđốp bất ngờ gắt om lên:- Cái lối gì thế hả? Tôi có là tượng thánh cho ông đâu mà ông lạy! Chẳng cần ông lạy tôi vẫn cứ sống được, và tôi đã nói sao thì tôi sẽ làm vậy!- Chúng tôi đã quen như vậy từ cái ngày xưa: cảm ơn ai thì phải cúi đầu xuống, - Ôxêtơrốp chững chạc đáp lại.- Thôi được!.. Bây giờ ông nói tôi nghe: bọn trẻ nhà Uxchin quần áo thế nào? Có mấy đứa được đi học?- Mùa đông chúng nó ngồi xếp hàng đủ mặt trên trốc lò, vì ra ngoài thì không có gì khoác lên người. Mùa hè chúng nó đóng khố rách chạy nhông. Chúng nó cũng vớ được ít quần áo kulắc nông trang chia cho đấy, nhưng sao đủ che thân được. Còn chuyện đi học thì mùa đông vừa rồi, Uxchin đã cho nghỉ nốt đứa cuối cùng: quần áo chẳng có mà mặc, giày chẳng có mà đi. Thằng bé cũng đã lớn kệnh rồi, mười hai tuổi, ăn mặc rách rưới như ma dại nó xấu hổ…Đavưđốp gãi gáy mấy cái như giận dữ, rồi bỗng quay ngoắt lưng vào Ôxêtơrốp:- Ông đi cắt cỏ đi.Giọng anh u uất, nghe như khó chịu… Ôxêtơrốp đăm đăm nhìn cái dáng gù gù một cách buồn bã của Đavưđốp, cúi rạp xuống chào anh một lần nữa, rồi thong thả đi ra chỗ cắt cỏ.Trong bụng đã nguôi nguôi, Đavưđốp đưa mắt nhìn theo Ôxêtơrốp, nghĩ bụng: “Cái dân kôdắc này đến là lạ! Anh có giỏi thì cứ tìm hiểu xem cái thằng cha Uxchin kia lòng dạ ra sao. Một kẻ thù điên cuồng hay chẳng qua chỉ là một tay chuyên gây gổ và ba hoa xích đế, bụng có gì bày hết ra mồm? Mỗi ngày họ lại thêm cho mình một câu đố… Thật đến ma quỷ cũng không biết đằng nào mà lần với họ! Nhưng được rồi, mình sẽ lần ra! Người ta nói là muốn hiểu ai thì phải ăn cùng với họ hết một pút muối. Nếu cần, mình sẽ ăn cả một tải đầy, và nhất định mình sẽ lần ra, thực tế thế!”.Uxchin đã cắt đứt dòng suy nghĩ của anh. Anh ta phi ngựa tới, tay dắt theo một con thứ hai.- Ông chủ tịch ơi, đóng chiếc thổ mộ này làm quái gì? Đóng thêm chiếc xe tải nữa hay hơn chứ. Nếu các bà ấy bằng lòng quay về, thì ngồi xe tải có xóc tí cũng chẳng sao!- Không, cứ đóng cho tôi chiếc thổ mộ, - Đavưđốp đáp.Anh đã suy nghĩ kỹ cả rồi và biết rằng nếu công việc trót lọt thì sẽ dùng xe thổ mộ để làm gì

*

Sau bốn mươi phút phóng xe hai người đã trông thấy đằng xa đám lố nhố các bà các cô diện quần xanh áo đỏ ngày lễ đang thủng thỉnh leo lên con đường dốc.Uxchin cho xe dấn lên chạy song song với xe Đavưđốp- Bám cho vững, ông chủ tịch nhá! Chuyến này thì là các bà ấy sẽ cho ông ốm ho đấy!- Nói bắt chước anh chàng mù: “Rồi ta xem!”, - Đavưđốp giật cương thúc ngựa, đáp lại có vẻ thích thú.- Ông không sợ à?- Sợ cái gì? Các bà ấy chỉ độ trên dưới một tá chứ mấy.- Ngộ nhỡ tôi lại ủng hộ các bà ấy thì sao? – Uxchin hỏi, mỉm cười khó hiểu.Đavưđốp nhìn vào mặt anh ta chăm chú, nhưng không tài nào biết được anh ta nói thật hay đùa.- Lúc ấy sẽ thế nào nhỉ? – Uxchin hỏi tiếp, nhưng bây giờ thì không cười nữa.Đavưđốp dừng sững ngựa lại, xuống xe, bước tới xe Uxchin. Anh thò tay vào túi bên phải áo véttông, rút ra khẩu súng lục của Nextêrenkô cho anh, đặt nó lên đầu gối Uxchin- Giữ hộ tôi cái đồ chơi này, cất kỹ nó đi. Vì nếu như chẳng may anh lại về hùa với các bà ấy, tôi e rằng không cưỡng nổi với sự cám dỗ tương cho anh một phát vào sọ đâu.Anh giật cái roi khỏi bàn tay xâm xấp mồ hôi của Uxchin một cách dễ dàng, lấy đà quẳng nó ra xa bên đường.- Thôi, ta đi! Phóng nhanh nhanh lên, Uxchin Mikhailôvíts, và nhớ lấy chỗ tôi vứt cái roi, để lúc về mà nhặt. Còn khẩu súng tôi, về đội anh sẽ trả lại tôi. Nào, chạy!Đuổi kịp các bà, Đavưđốp phóng lướt sang bên rồi cho chiếc xe tải đỗ chắn ngang đường họ. Uxchin cũng dừng ngựa cạnh anh.- Xin chào các bà chị, chào các cô em xinh đẹp! – Đavưđốp làm ra bộ vui vẻ chào các bà các cô đi lễ.- Xin chào anh, nếu anh không định lỡm chị em chúng tôi, - một bà nhanh mồm nhanh miệng nhất đám thay lời tất cả, đáp.Đavưđốp nhảy từ trên xe xuống, ngả mũ, cúi nghiêng mình:- Xin thay mặt ban quản trị nông trang mời các bà các cô quay trở về đi làm cho. Các ông nhà ta phái tôi đuổi theo các bà. Các ông ấy đã đang cắt cỏ rồi đấy.- Chúng tôi đi lễ, chứ có phải đi chơi đâu! – Một bà nái xề mặt đỏ bừng bóng nhoáng mồ hôi, kêu lên bực tức.Đavưđốp hai tay vo tròn chiếc mũ kêpi áp lên ngực:- Cắt cỏ xong các bà các cô tha hồ mà đi lễ, còn bây giờ thì không nên. Bà con xem, mây đen đang kéo đến, trong khi đó thì bà con chưa đánh được một đống cỏ nào. Cỏ sẽ hỏng hết mất thôi! Thối hết! Và sang đông súc vật sẽ khốn nạn. Cái đó bà con rõ hơn tôi nhiều chứ?- Mây đen đâu mà anh bảo mây đen? – một cô trẻ măng chế giễu hỏi vặn lại. – Trời sạch tinh tươm như vừa mới tắm ấy mà!- Phong vũ biểu đã báo mưa thì cần gì phải mây đen hả cô? – Đavưđốp nhanh trí chống chế. – Nhất định là sắp mưa đến nơi rồi! Ta về thôi, các bà các cô ơi, chủ nhật sau ta đi lễ. Để chủ nhật sau thì đã sao? Nào, mời các bà lên xe, tôi sẽ cho phóng như bay! Kìa, lên thôi chứ, mau kẻo muộn.Đavưđốp nói ngọt cứ như mía lùi. Các bà các cô nghe bùi bùi tai, đã phân vân xì xào bàn tán với nhau. Chẳng ngờ giữa lúc ấy, Uxchin đã nhảy vào vòng, chi viện một tay cho Đavưđốp: anh ta lẳng lặng lẻn tới sau lưng một bà to lớn phốp pháp là vợ Netsaép, ôm ngang lưng, và mặc cho chị ta vừa đấm anh thùm thụp vừa cười như nắc nẻ, anh bế thốc chị ta chạy on ton mang về xe, nhẹ nhàng đặt ngồi xuống ghế sau. Các bà các cô cười rú, chạy toé ra.- Nào các bà tự động lên xe đi, không tôi giơ roi ra đấy! – Uxchin trợn trừng mắt, quát oang oang. Nhưng rồi cười xoà ngay: - Nói thế thôi chứ mời các bà chị lên xe, tôi chả dám đụng đến các bà đâu. Nhưng nhanh nhẩu lên, lũ quỷ cái!Đứng thẳng người sừng sững trên xe, bà vợ Netsaép vừa buộc lại chiếc khăn vuông bị tuột, vừa hét:- Thôi lên đi, các bà ơi, nhanh lên! Các bà bắt em đợi đến bao giờ? Các bà xem, vinh dự cho chị em ta lắm đây chứ: ông chủ tịch đích thân đánh xe đi đón chị em ta!Các bà các cô chẳng phải để mời mọc nữa, từ ba phía xô đẩy nhau suồng sã ùa lên xe, cười nói ríu rít và mắt thì cứ liếc nhìn ông chủ tịch. Dưới đường còn trơ lại hai mụ già.- Đồ quỷ xa tăng, anh làm cho hai bà lão chúng tôi phải cuốc bộ một mình đi Tubianxki đây này! – Mụ Atamantsukôva hằn học lườm Đavưđốp.Nhưng Đavưđốp giở hết cái tài lịch thiệp ngày xưa trong đời lính thuỷ, rập hai gót giầy vào nhau đánh bộp một cái, nghiêng mình nói:- Thưa hai mẹ, con đâu dám để hai mẹ đi bộ! Đây, có xe dành riêng cho hai mẹ đây, mời hai mẹ lên, đi lễ đi cho đến chán thì thôi. Anh Uxchin Mikhailôvíts đây sẽ đưa hai mẹ đi, đợi hai mẹ lễ, rồi lại đưa hai mẹ về tận nhà.Mỗi phút là quý, thời giờ đâu mà đợi hai mẹ đồng ý! Đavưđốp khoác luôn lấy tay hai mụ kéo ra xe. Mụ Atamantsukôva cưỡng lại không chịu, nhưng Uxchin đứng đằng sau đẩy nhẹ mụ đi một cách lễ phép kính cẩn. Đặt được hai mụ lên xe rồi, Uxchin nắm dây cương rỉ tai Đavưđốp nói nhỏ, rất nhỏ:- Anh thật là mưu ma quỷ kế, anh Đavưđốp ạ!Trong suốt thời gian này đây là lần đầu tiên anh ta gọi đến tên của ông chủ tịch.Đavưđốp cũng để ý điều đó, mỉm cười uể oải. Anh buồn ngủ rũ: hậu qủa của đêm mất ngủ và bao nhiêu chuyện rắc rối trong ngày.

*

Hôm sau, sớm bảnh mắt ông chủ nhà đã đánh thức Đavưđốp dậy:- Dậy, ông khách trọ ơi, có giao thông hoả tốc ở tiền tuyến về kìa… Có anh chàng Uxchin Cụt-ngón-tay ở đội ba phi ngựa về, yên cương rơi đâu mất sạch, mặt mũi sây sát, áo quần tơi tả…Ông chủ nhà cười ha hả, còn Đavưđốp thì đang ngái ngủ chưa hiểu đầu cua tai nheo chuyện gì. Anh nghển đầu lên khỏi cái gối dúm do, thờ ơ hỏi giọng nghe khó hiểu:- Gì thế?- Đã bảo là có giao thông hoả tốc mà, nom tả tơi, đứt đuôi con nòng nọc là về xin cứu viện…Cuối cùng Đavưđốp nghe đã rõ nhẽ, dậy xỏ vội quần áo vào. Anh đi ra hành lang rửa mặt qua quít bằng cái nước qua cả một đêm vẫn chẳng mát đi được, vẫn nóng một cách khó chịu, rồi bước ra hiên.Uxchin Rưkalin đang đứng ở bậc thềm cuối cùng, một tay nắm cương ngựa, một tay vung lên đe con ngựa cái mình nóng hừng hực sau cuộc phi nước đại. Chiếc áo sơmi vải thô màu xanh đã bạc phếch của anh ta rách sả từng mảng và hẳn phải do một phép thần thông nào mới còn bám được vào đôi vai anh ta; má bên trái anh ta sưng tím từ gò má xuống đến cằm, mắt trái húp híp đỏ bầm, còn mắt phải thì giận dữ long lên sòng sọc.- Nông nỗi đâu mà thế này? - Đavưđốp chân bước xuống thềm, miệng hỏi, quên cả chào.- Cướp, cướp đồng chí Đavưđốp ơi! Cướp chính cống! Loạn! - Uxchin rít lên khàn khàn. - Chà, có là quân chó má nó mới giở cái trò ấy!Con ngựa cái xuýt xéo lên chân Uxchin, và anh ta lại điên tiết, vung tay đe nó:- Mày có đứng yên hay không, hả quân trời đánh!- Cậu kể nghe cho có đầu có đuôi tí, - Đavưđốp đề nghị.- Còn thế nào mới là có đầu có đuôi nữa! Tiên sư chúng nó, cũng mang tiếng là hàng xóm láng giềng với nhau! Cái giống ăn hại ăn bám ấy thì cứ cho chết thiêu chết cháy, chết bệnh chết tật cả đi! Anh thử nghe mà xem! Các ông hàng xóm chúng ta bên Tubianxki, cái hạng hàng xóm ấy thì tôi cứ tống cái càng xe bò vào mồm chúng nó, đêm qua đã lẻn sang cánh đồng Kim ngân chở trộm của chúng tôi đến ba mươi đụn cỏ chứ không ít. Sáng ra tôi còn thấy chúng nó chất cỏ lên hai xe tải còn rớt lại, cái cỏ mồ hôi nước mắt của chúng ta, còn xung quanh thì sạch nhẵn, không còn thấy qua một đụn cỏ nào! Tôi vội nhảy lên ngựa, phóng tới chỗ chúng: "Mả mẹ các anh, chứ các anh làm cái trò gì thế hả?! Trên cơ sở nào mà các anh lấy cỏ của chúng tôi?". Một tên trong bọn, tên ngồi trên cái xe tải gần bên tôi, lại nhăn nhăn nhở nhở, cái quân chó má: "Trước là của các anh, nhưng bây giờ là của chúng tôi. Ai bảo dại, đi cắt cỏ trên đất người ta". Tôi bảo: "Sao, không thấy cọc ranh giới chỗ nào à?" Thế là hắn nói: "Có anh ấy, anh hãy dụi mắt đi mà nhìn, cọc ở đằng sau lưng anh đấy. Đất này là đất Tubianxki từ thuở khai thiên lập địa. Ơn Chúa, cắt cỏ hộ chúng tôi, các anh làm cũng khẩn trương đấy". À, ra thế đấy hả? Nhổ cọc cắm ra chỗ khác hả? Tôi liền túm lấy cẳng nó kéo tuột trên xe xuống, cho một quả phật thủ vào giữa hai mắt nó, cho nó sáng mắt ra, khỏi lẫn đất người ta với đất mình… Cái thằng ấy cũng xoàng, mới một quả đã lăn kềnh ra. Thế là ba thằng còn lại xông tới. Tôi cho thêm một thằng nữa ngửi đất. Nhưng rồi cả bốn thằng xúm vào đánh tôi, tôi địch khổng nổi. Một chọi bốn thì anh bảo chọi sao được! Trong khi anh em ta chưa kịp tới cứu, chúng nó đã tô vẽ mặt mũi tôi như quả trứng ngày lễ Phục sinh, còn chiếc áo sơmi thì toạc sạch. Anh bảo thế có chó má không? Thế này thì vác mặt về với bu nó ở nhà làm sao đây chứ? Được, đánh thì ông cho tha hồ đánh, nhưng sao lại túm ngực ông xé sả vai áo ông ra? Áo này bây giờ còn làm được cái của khỉ gì nữa? Khoác cho con bù nhìn giữ dưa, con bù nhìn cũng xấu hổ vì rách ruới quá, còn xé làm băng thì bọn con gái không thèm, vì đâu phải loại vải làm băng… Chà, tôi mà vớ được một thằng Tubianxki nào ngoài thảo nguyên thì nó chết với tôi! Cứ một chọi một, tôi sẽ cho nó vác về với vợ cái mặt cũng thâm tím chẳng kém gì tôi bây giờ!Đavưđốp bá lấy vai Uxchin, cười ha hả:- Không lo, áo khắc kiếm ra cái khác, còn mặt mũi thì đến lúc đi dự đám cưới sẽ hết thâm tím thôi.- Cưới ai? Cưới anh hả? - Uxchin ranh mãnh hỏi.- Đám cưới đầu tiên trong làng. Còn mình thì đã có ma nào chịu lấy đâu. Cậu có nhớ ông chú cậu hôm chủ nhật nói gì không? "Gà sống gâygổ thì mào lúc nào cũng toạc".Đavưđốp cười, nhưng trong bụng thầm nghĩ: "Chà, cậu Uxchin đáng yêu ơi, cậu đi đánh nhau không phải để giữ cỏ riêng của cậu, mà là giữ cỏ của nông trang, thì thật là tuyệt! Một sự việc rất chi là cảm động!".Nhưng Uxchin tự ái bước lùi ra:- Anh Đavưđốp ạ, anh nhăn răng ra thì dễ thôi, nhưng tôi có bao nhiêu xương sườn long sạch cả đây này. Không phải cười mà xong việc đâu, anh hãy lên ngựa, sang bên Tubianxki mà đòi lại cỏ. Chúng tôi đã lấy lại được hai xe, nhưng suốt cả đêm chúng nó đã chở đi biết bao nhiêu là xe?! Vì cái tội ăn cướp của họ, họ phải chở cỏ về tận làng ta mà trả, thế mới là công lý. - Và đôi môi sưng vù rớm máu của Uxchin giãn ra trong một nụ cười khó nhọc: - Rồi anh xem, rồi lại chỉ toàn bọn đàn bà chở cỏ trả chúng ta thôi, chứ bọn kôdắc thì sẽ chẳng dám vác mặt sang thăm ta đâu. Nhưng khi sang ăn trộm thì lại toàn bọn kôdắc, mà chọn toàn những đứa gớm cả, đến nỗi khi mà bốn đứa xông vào giở đấm nói chuyện với tôi, tôi phát buồn nôn tới… Mình ngã chúng nó cũng không cho mình ngã, người chưa chạm đất chúng nó đã đấm bốc mình lên, hất từ tay đứa nọ sang tay đứa kia, cứ như quả bóng. Trong khi anh em chưa kịp! Bàn tay cụt của tôi, tôi quại lại cũng ra trò, nhưng như người ta nói, bốn nện một không chột cũng què!Uxchin cố cười một cái nữa, nhưng chỉ rặn ra được một nụ cười nhăn nhúm, và khoát tay một cái:- Đồng chí Đavưđốp ạ, đồng chí mà trông thấy cậu Liubiskin nhà ta thì đồng chí sẽ được trận cười đau ruột. Hắn cứ chạy lăng xăng quanh chúng tôi, nhẩy cẫng lên như con chó cái muốn nhảy qua hàng rào, và quang quác cái mồm: "Oánh, anh em ơi, oánh tan xác chúng nó ra! Oánh đi, tôi biết chúng nó rồi, chúng nó là giỏi chịu đòn lắm đấy!" Hắn hét thế nhưng cứ đứng ngoài, không chịu xông vào. Ông chú Ôxêtơrốp tôi mới điên lên, quát hắn: "Thì vào đi, ủng hộ anh em một tay, đồ nỏ mồm! Hay là lại sợ lưng mọc nhọt rồi?" Cậu Liubiskin xuýt nữa phát khóc, và gào lên: "Vào làm sao được! Tôi là Đảng viên mà, lại đội trưởng nữa! Anh em cứ quại vỡ mặt chúng nó ra cho tôi, còn tôi thì tôi cố nhịn vậy!" Thế là hắn cứ chạy như đèn cù, hoa chân múa tay, răng nghiến kèn kẹt… Nhưng thôi, không nên mất thời giờ vô ích, anh đi ăn sáng mau lên, trong khi đó tôi đi kiếm cho anh con ngựa, đóng yên cương, rồi anh đi cùng tôi về đội. Các bố già trong đội bảo tôi là không dắt được anh về thì đừng vác mặt về. Cái cỏ mồ hôi nước mắt của chúng tôi, đời nào chúng tôi lại để cho cái bọn ăn bẩn ăn thỉu ấy xơi không!".Coi như chuyện đi sang Tubianxki thế là đã được quyết định, Uxchin buộc cương ngựa vào lan can, bước vào nhà ban quản trị. Đavưđốp nghĩ bụng: "Phải đi gặp thằng cha Pôlianhítxa. Nếu việc lấy cỏ ấy được hắn tán thành thì không tránh khỏi một cuộc cãi vã với hắn. Hắn ương bướng như con lừa. Nhưng dù thế nào cũng phải đi gặp hắn".Đavưđốp uống vội một cốc sữa mới vắt, nhá một mẩu bánh mì khô cứng, và trông thấy Uxchin cưỡi con ngựa của Nagunốp phóng tới cổng, một anh chàng Uxchin diện chiếc áo sơmi mới toanh và nom hăng hái lanh lẹn hơn bao giờ hết.