ây giờ cha em đã có quyết định rồi, chị ạ! Nghe ra thực là đau lòng, nhưng thà biết như vậy còn hơn là cứ hy vọng hão huyền mãi.
Hôm qua, cha em nhờ một người đưa tin tới anh em, một người anh họ ba đời, có địa vị trong hội đồng gia tộc của cha em. Sau khi đã uống trà giải khát ở trong phòng khách rồi, bác ấy mới cho anh em biết ý định của cha em như thế này:
"Này con trai họ Dương hãy nghe đây. Cha cháu trả lời rõ ràng việc thỉnh cầu của cháu như thế này, và hết thẩy mọi người trong họ ngay cả những người thấp kém nhất cũng đồng ý với cha cháu. Cha cháu nói rằng:
"Không thể nào nhận cho người ngoại quốc kia ở trong họ mình được. Máu ở trong huyết mạch ả không thể nào biến đổi được. Lòng ả chỉ trung thành với người nước ả. Con ả đẻ ra không thể là dân con nhà Hán được. Người mà giòng máu đã pha trộn, thì tâm không thể vững được."
"Vả lại con trai của ả, mình không thể nào để cho vào trong từ đường được. Một người ngoại quốc làm sao có thể quỳ trước bàn thờ tôn kính lâu đời của Tổ Tiên được? Chỉ một người được phép quỳ ở đấy thôi, người ấy phải có dòng dõi thuần khiết, huyết mạch trong người ấy phải là huyết mạch của các vị Tiền Nhân không pha trộn."
"Thân phụ cháu rất quảng đại. Ông ấy gửi cho cháu một ngàn đồng bạc. Khi nào đứa bé đã sinh rồi, thì trả tiền cho ả để cho ả trở về quê quán. Cháu chơi bời như vậy đã đủ rồi. Bây giờ phải trở về với bổn phận. Hãy nghe lệnh đây! Hãy cưới người mà cha mẹ đã chọn cho cháu. Con gái nhà họ Lý chờ đợi cháu lâu quá không thể kiên tâm được nữa rồi. Gia đình họ Lý đã hết sức nhẫn nại đợi cho cơn điên dại của cháu - mà cả đô thị đều biết, làm điếm nhục ô danh cho cả họ - qua khỏi rồi mới cho cưới. Song bây giờ người ta không thể đợi hơn được nữa rồi; người ta đòi quyền lợi của người ta. Lễ cưới không thể trì hoãn được nữa, tuổi trẻ chóng qua; và con cái mình sinh ra trong lúc còn trẻ mới tốt."
Rồi ông ấy trao cho anh em một túi bạc nặng. Nhưng anh em cầm vứt xuống đất. Anh nghiêng mình, hai mắt quắc lên như con dao hai lưỡi soi vào tâm can ông kia. Máu nóng đã bốc sẵn dưới bộ mặt lạnh như đá của anh bây giờ bùng lên như một tia chớp bất chợt xẹt ra trên bầu trời trong sáng.
Anh thét lên:
"Thôi ông về đi! Bảo ông ấy thâu tiền lại! Từ hôm nay tôi không có cha nữa. Tôi không có họ nữa... Tôi từ cái họ Dương! Bôi tên tôi trong gia phả đi! Tôi và vợ tôi sẽ rời khỏi đây. Từ hôm nay chúng tôi sẽ tự do như thanh niên các nước khác. Chúng tôi sẽ gây một dân tộc mới... tự do... thoát khỏi vòng nô lệ cổ hủ độc ác kiềm tỏa tâm hồn chúng tôi!"
Rồi anh bước nhanh ra khỏi phòng.
Người đưa tin kia nhặt túi bạc lên lẩm bẩm:
"A, chả có con này thì có con khác... chả có con này thì có con khác!"
Rồi ông ta đi.
A, chị, bây giờ chị đã hiểu tại sao em bảo mẹ em chết đi như thế là hơn chưa? Thấy chuyện ngày hôm nay, mẹ em làm sao có thể chịu đựng nổi? Làm sao mẹ em có thể chịu đựng nổi cảnh con trai vợ lẽ lên thay chỗ con trai duy nhất thừa kế của bà? Thế là bây giờ anh em không có một chút tài sản nào của gia đình nữa. Phần của anh, người ta lấy ra bồi thường danh dự cho nhà họ Lý, và theo Vương Đại-Ma nói thì họ đương kiếm một người chồng khác cho người con gái trước kia đã hứa hôn với anh em.
Anh em yêu người ngoại quốc kia đã hy sinh cho ái tình đến thế là cùng!
*
Nhưng anh em không nói gì cho chị ấy sắp đến ngày sinh đẻ biết chuyện hy sinh này, sợ rằng hạnh phúc của chị ấy trong tương lai sẽ bị mờ tối đi chăng. Anh em chỉ nói:
"Em yêu, bây giờ mình bỏ nơi đây đi đi. Mình không bao giờ có thể xây được tổ ấm trong những bức tường này đâu."
Chị ấy rất hài lòng và vui vẻ đi với anh em. Anh em bỏ nhà của tổ tiên đi luôn như thế đấy. Không có lấy một người đến tiễn biệt anh, trừ có già Vương Đại-Ma đến khóc dập đầu xuống đất chào anh em và nói:
"Có thể nào con trai của bà chủ tôi mà lại bỏ nhà đi như thế này? Đến lúc tôi phải chết đi thôi... đến lúc tôi phải chết đi thôi!"
Bây giờ hai người ở một cái nhà hai tầng nhỏ như nhà em, ở Kiều Lộ. Anh em mới có ít lâu nay mà trông đã già đi và trầm lặng hơn trước. Lần thứ nhất trong đời anh em phải nghĩ tới chuyện cơm ăn áo mặc lấy ở đâu ra. Anh em vốn không bao giờ ngủ dậy trước khi mặt trời lên cao thế mà bây giờ hàng ngày từ sáng sớm đã phải đến dạy học tại trường của Chánh Phủ ở đây. Đôi mắt cương quyết, anh ít nói ít cười hơn trước. Một hôm tình cờ em hỏi anh:
"Anh có hối tiếc gì không?"
Anh trừng mắt lên nhìn em một cái nhanh như thuở nào, và đáp:
"Không bao giờ hết!"
A, em cho là mẹ em lầm! Anh đâu phải là con trai của cha anh. Anh hoàn toàn là con trai của mẹ anh về tính tình cương quyết.
*
Chị có biết việc gì đã xẩy ra không! Khi mới thoáng nghe câu chuyện thì em buồn cười, rồi bất chợt không hiểu tại sao em lại khóc.
Tối hôm qua, anh em nghe có tiếng đập cửa nhà anh ấy thình thình. Chính anh ra mở cửa lấy, vì hồi này anh chị ấy chỉ mướn có một người ở, và anh ấy ngạc nhiên thấy Vương Đại-Ma đứng thù lù trước cửa. Già Vương đi bằng xe cút-kít đến, quần áo đồ vật có cái gì đem theo tất cả trong một cái sọt tre và một cái bọc vải xanh. Trông thấy anh em, già Vương hết sức bình tĩnh nói:
- Tôi đến ở với con trai bà chủ tôi và phục dịch cháu bà.
Anh em hỏi:
- Thế già có biết người ta không nhận tôi là con của mẹ tôi nữa không?
Vương Đại-Ma một tay nắm chặt lấy cái gói, một tay giữ chặt lấy cái sọt, trả lời một cách ương ngạnh:
- Này thôi! Cậu mà cũng còn nói như vậy sao? Chẳng phải tôi đã đón cậu từ hai cánh tay mẹ cậu và bế trong hai cánh tay này của tôi ư, hồi cậu còn chưa dài được bằng hai gang tay và trần như nhộng? Chẳng phải cậu đã bú sữa của tôi đấy ư? Cậu sinh ra là gì thì bây giờ cậu vẫn là thế, và con cậu bao giờ chẳng là con cậu. Tôi nói làm sao là đúng làm vậy!
Anh em bảo anh không biết trả lời ra làm sao. Quả thực Vương Đại-Ma biết rõ chúng em từ nhỏ đến bây giờ, và đối với chúng em hơn là một nô bộc, trong lúc anh em còn phân vân thì già đã sách cái gói và cái giỏ đem vào trong hành lang rồi, vừa thở vừa lầm bầm, vì tuổi đã già lại mập, Vương Đại-Ma lục khắp người tìm túi tiền. Khi thấy túi tiền rồi, già quay ra to tiếng cãi nhau với người phu xe về giá cả; ấy thế là già đóng đô ở nhà anh em như ở nhà già vậy.
Vì nghĩ đến mẹ em nên già ấy mới làm như vậy. Để ý quá đáng tới thái độ của một người nô bộc thực là vô lý, nhưng khi nói đến già ấy, anh em đã cười, mà trong cái cười của anh em lại điểm một chút tình thương mến. Anh em rất hài lòng thấy già ấy đến ở với mình và con anh sẽ chơi và ngủ trong tay già ấy.
Sáng nay già Vương đến thăm em, trông già ấy bao giờ cũng vẫn như bao giờ. Người ta có thể tưởng già ấy ở với anh em trong cái nhà ngoại quốc ấy đã lâu năm, nhưng em biết trong thâm tâm già ấy ngạc nhiên nhiều thứ lắm. Anh em bảo già ấy làm ra bộ không nhận thấy có gì là lạ, nhưng già ấy ngại nhất cái thang, lần đầu tiên và trước mặt người khác, già sợ không dám trèo lên. Hôm nay già ấy mới nói cho em biết rằng già ấy không thể nào chịu nổi những sự biến chuyển đã xẩy ra ở nhà mẹ em.
Già ấy nói rằng bà vợ lẽ mập đã lên làm Đệ Nhất Phu Nhân thay mẹ em. Việc này đã được tuyên bố ở trong từ đường trước những bài vị của tổ tiên. Bà ấy đi ra đi vào vênh váo, mặc đồ đỏ và tía, ngón tay đeo đầy nhẫn. Bà ấy còn dọn vào ở ngay khu phòng cũ của mẹ em! Nghe Vương Đại-Ma nói như vậy, em biết là không bao giờ em còn trở về đấy nữa.
A, mẹ ôi!
*
Anh em rất âu yếm vợ, âu yếm hơn bao giờ hết, từ khi anh hy sinh tất cả cho chị ấy. Anh từ tấm bé nhờ tiền của của cha sống sung túc, bây giờ đâm ra nghèo. Nhưng anh đã học được phép làm cho chị ấy sung sướng.
Hôm qua em đến thăm, thấy chị ấy đương cắm cúi trên một tờ giấy viết những dòng chữ dài ngoằn ngoèo. Khi em với con trai em bước vào phòng, thì chị ấy ngẩng lên nhìn và y như mọi lần, lần nào thấy cháu, chị cũng cười. Mỗi khi cười thì mắt chị lại sáng lên, chị nói:
"Tôi đương viết thư cho mẹ tôi đây. Bây giờ tôi có thể kể hết mọi chuyện cho mẹ tôi hay. Tôi sẽ kể rằng tôi đã treo rèm vàng ở cửa sổ, và có một bát thủy tiên trắng bầy trên bàn. Tôi sẽ kể rằng hôm nay tôi đã lót một cái nôi nhỏ bằng lụa hồng cho cháu nằm... lụa màu hoa táo Mỹ. Mẹ tôi sẽ nhìn suốt qua các hàng chữ và biết bây giờ tôi sung sướng như thế nào!"
Chị ơi, đã bao giờ chị thấy một cái thung lũng đẹp màu xám, dưới một nền trời u uất không? Rồi bất chợt mây tản ra, ánh mặt trời rọi xuống, rồi sinh khí, rồi màu sắc bật lên ca vang vui vẻ khắp mọi nơi trong thung lũng. Chị ấy bây giờ cũng giống như vậy. Mắt chị ấy long lanh lên vì vui sướng và giọng nói là cả một bài ca bất tận.
Môi chị ấy không bao giờ để yên, lúc nào cũng cong và mấp máy mỉm cười hay bật cười một cái thật nhanh. Chị ấy đẹp thực. Trước kia em cứ ngờ cái vẻ đẹp của chị ấy, vì nó không giống những cái em đã được trông thấy, nhưng bây giờ thì em thấy rõ lắm. Bão tố và mây buồn không còn vương trên mắt chị ấy nữa; đôi mắt xanh như biển dưới một bầu trời chói lọi.
Về phần anh em bây giờ đã làm được đúng như ý muốn, trông anh trầm lặng, vừa nghiêm nghị, vừa thỏa mãn. Anh tỏ ra là một trượng phu.
Khi em thấy hai anh chị, người nọ vì người kia đã lìa bỏ cả thế giới của mình, em cảm thấy mình tầm thường và hèn mọn trước một mối tình như vậy. Kết quả của mối tình ấy sẽ là một trái quý... kỳ diệu như ngọc bích.
Còn đứa con của anh chị ấy, em không biết đường nào mà nói. Nó sẽ phải tạo ra một thế giới riêng của nó. Đông chẳng phải Đông, Tây chẳng phải Tây, chẳng thế giới nào hiểu nó và nhận nó cả. Nhưng theo ý em, nếu nó có cái năng lực của cả hai cha mẹ nó, nó sẽ hiểu cả hai thế giới và sẽ thắng. Song đây chỉ là ý riêng của em khi em để ý quan sát anh em và vợ anh ấy. Em chỉ là một người đàn bà. Em phải nói với chồng em việc này, vì chàng hiểu biết rộng, không nói chàng cũng biết đâu là sự thật.
A, nhưng có điều này thì em biết rõ lắm: em nhớ thằng con của anh chị ấy hết sức. Ước gì nó là em của thằng con em.
