hị ơi, không biết em kể làm sao với Chị nỗi lòng u uẩn của em đây?
Sáng sớm ngày em đi trời âm u lặng lẽ. Lúc ấy đã gần cuối tháng mười, lá vàng đã bắt đầu rụng, và trúc thì rùng mình lên vì hơi lạnh buổi sáng và buổi chiều. Em đi thơ thẩn ở ngoài sân, dừng bước lại ở những nơi em vẫn ưa thích từ xưa và ghi lấy những vẻ đẹp cho xâu thêm vào ký ức. Em đứng cạnh hồng he lá và gương sen héo kêu rắc rắc trước những làn gió nhẹ. Em ngồi cả giờ đồng hồ dưới cây đỗ tùng xù xì mọc từ ba trăm năm nay trong một cái hốc đá ở sân thứ ba. Ở ngoài sân sát bên cổng lớn, em bẻ một cành Nam thiên trúc có những quả tim hồng nỗi bật trên những chiếc lá xanh. Rồi em lại muốn đem đi theo một ít cây cảnh đẹp của sân nhà, em chọn được tám chậu cúc đương lúc nở đẹp nhất, em cho rằng những màu đỏ, màu vàng và tím lợt của nó có thể làm giảm bớt đi một chút cái cảnh nhà trơ trọi. Thế rồi em về với chồng em.
Khi em bước vào gian phòng nhỏ ở ngoài, thì chàng không có nhà. Con hầu bảo có người đến mời chàng đi có việc gì cần gấp từ sáng sớm. Nó không biết là đi đâu. Em bầy hết sức cẩn thận mấy chậu cúc ở trong phòng khách nhỏ, em ngắm đi ngắm lại xem nên sắp đặt như thế nào để chàng thấy phải ngạc nhiên. Nhưng khi tận lực làm xong thì em lại thất vọng. Ở trong cái sân cổ, bông hoa nổi trên nền đen chạm trổ của những dẫy hành lang tươi đẹp lộng lẫy bao nhiêu thì ở đây, trên nền tường quét vôi trắng và sơn vàng, trông mấy bông hoa lợt lạt giả tạo bấy nhiêu.
A, cả đến con người em cũng vậy. Em mặc một bộ quần áo đoạn màu lục và một chiếc áo trấn thủ cộc tay bằng nhung đen. Em cài tóc với những trâm ngọc và mã não, tai cũng đeo hoa ngọc. Em mang giầy đen làm bằng nhung thêu hột vàng nhỏ xíu. Em học được của Lã Mai tức là Đệ Tứ Phu Nhân lối quyến rũ bằng cách để đôi má hơi tai tái ăn ý với màu son điểm nhẹ trên làn môi dưới và thoa phấn hồng với nước hoa vào lòng bàn tay. Em không tiếc công sửa soạn cái buổi chiều thứ nhất với chồng em. Em thấy em đẹp.
Trang điểm xong, em ngồi lắng tai đợi nghe bước chân chàng ở bậc cửa. Giá em có thể kéo cái rèm bằng đoạn đỏ tươi sang một bên và đón chàng trong ánh sáng xảo diệu của một cái phòng Trung Hoa kiểu cổ, có lẽ em đã thành công. Nhưng em lại phải lúng túng bước xuống những bậc thang kêu cót két rồi theo chàng vào cái phòng khách ấy, thì chẳng có một thứ gì có thể trợ lực cho em cả. Em chẳng khác gì những bông cúc kia - chỉ tao nhã mà thôi.
Còn chồng em thì về trễ và có vẻ mỏi mệt. Em vì chờ đợi lâu cũng mất cả vẻ tươi đi. Tuy chàng ân cần chào hỏi em, nhưng không chú mắt nhìn em. Chàng chỉ bảo con hầu dọn cơm lẹ lên, vì chàng bận săn sóc một bệnh nhân suốt ngày, từ sáng không kịp ăn uống gì cả.
Chúng em ngồi ăn im lặng. Em nghẹn ngào nuốt khó trôi vì những giọt nước mắt quái ác, trong khi chàng ăn vội ăn vàng xong ngồi cau mày trước chén trà, thỉnh thoảng lại thở dài một cái. Sau cùng chàng uể oải đứng lên nói:
- Mình sang phòng khách đi.
Chúng em ngồi xuống ghế xong thì chàng hỏi thăm về cha mẹ em một cách hờ hững cho có lệ. Còn như chàng không để ý gì đến những câu trả lời của em, khiến em nản không còn thiết gì với ý định làm cho chàng vui lòng nữa, sau cùng em ngồi im luôn. Lúc đầu hình như chàng cũng không biết rằng em đã ngưng nói, mãi sau chàng mới chợt nghĩ ra và ân cần nói:
- Anh mong em đừng để ý giận anh, thấy em về, anh rất vui. Nhưng suốt ngày hôm nay, anh đã phải tranh đấu chống lại với óc mê tín tối ngu tối xuẩn, và anh đã thất bại. Anh không thể nghĩ được chuyện gì khác ngoài chuyện anh bị thất bại. Anh có loanh quanh tự hỏi không biết anh đã ráng làm hết sức mình chưa? Anh có bỏ sót lý luận nào không đem ra để cứu sống mạng người ấy không? Nhưng anh thấy anh đã làm đủ hết mọi cách - chắc chắn là nhưvậy - thế mà anh vẫn thất bại! Em có nhớ gia đình nhà họ Vũ ở gần Cổ Tháp không? Bà vợ hai, sáng hôm nay định treo cổ tự tử! Hình như bà ấy không chịu đựng nổi cái miệng lưỡi độc như rắn của mẹ chồng. Họ cho mời anh đến và em nên nhớ rằng anh có thể cứu sống được bà vợ hai ấy! Bà ta vừa buông dây ra thì người nhà đã biết ngay tức thì! Anh sửa soạn ngay thuốc để chữa cho bà ta thì người chú đến, một ông già bán rượu. Chính ông Vũ thì đã chết rồi, chắc em nhớ, nên ông hàng rượu này bây giờ là trưởng tộc; ông ta đùng đùng đi vào, hầm hầm tức giận bắt phải làm theo cổ tục. Ông ấy cho đi mời thầy pháp tới đánh chiêng chiêu hồn người đàn bà về. Tất cả họ hàng xúm chung quanh đặt người con gái bất tỉnh - cô ta chưa tới hai mươi tuổi - quỳ xuống đất; rồi lấy bông lấy vải nhét chặt vào mũi vào miệng và quấn vải buộc lên mặt!
Em nói:
- Nhưng… nhưng tục lệ như vậy… từ xưa đến nay vẫn làm như vậy. Anh biết, một phần hồn vía đã bay đi mất nên người ta phải bịt mồm bịt mũi để giử phần hồn vía còn sót lại.
Chàng bực tức đi đi lại lại ở trong phòng, rồi ngừng trước mặt em, đôi môi mím chặt. Em nghe thấy cả hơi chàng thở gấp. Hai mắt trừng lên nhìn em.
Chàng la lên:
- Sao! Cả em nữa à?
Em lùi lại một bước, khẽ hỏi:
- Cô ấy có chết không?
- Chết chứ còn gì nữa! Nếu anh cũng bịt mồm bịt mũi em như thế một lúc, liệu em có sống không?
Rồi một tay chàng nắm lấy hai tay em, còn một tay thì cầm khăn bịt chặt lấy mũi mồm em. Em vùng vẫy gỡ người ra và giựt lấy chiếc khăn. Chàng cười gằn một tiếng như chó sủa rồi ngồi xuống, hai tay bưng lấy đầu. Chúng em cùng im lặng, không khí nặng nề như nhà có người ốm. Chàng chẳng để ý gì đến những chậu hoa cúc em đã mất bao nhiêu công phu bầy biện ở trong phòng.
Em bàng hoàng nhìn chàng và hơi sợ. Dẫu sao đi nữa, hình như chàng có lý cũng nên?
Đêm hôm đó, em rầu rĩ cất đồ ngọc, trang sức vào chiếc hộp bạc và xếp bộ quần áo đoạn vào rương. Em bắt đầu nhận thấy tất cả những điều em học hỏi được đều sai lầm hết. Chồng em không phải là hạng người mà đàn bà như một bông hoa thơm hay một điếu thuốc phiện có thể dẫn dụ được.
Nhan sắc không đủ. Em phải tìm những cách khác mới có thể làm vui lòng chàng được. Em nhớ lúc mẹ em quay mặt vào tường, uể oải bảo em:
"Thời buổi đã đổi thay rồi."
*
Nhưng em vẫn chưa dám quả quyết tháo băng bó chân em ra. Sự thực bà Lưu đã giúp em việc này. Bà là vợ một ông giáo sư dạy ở một trường ngoại quốc. Em nghe chồng em nói bà Lưu là bạn chàng. Em trở về hôm trước thì hôm sau bà gởi thư sang nói nếu em vui lòng, thì ngày hôm sau bà sẽ tới thăm em.
Em sửa soạn công phu lắm, vì bà là người khách đầu tiên của em. Em cho người đi mua sáu thứ bánh khác nhau, hạt dưa, kẹo vừng và trà Vũ Di thứ thượng hảo hạng. Em mặc áo màu hồng mai và đeo hoa tai ngọc. Trong lòng em thầm xấu hổ về cái nhà. Em sợ bà Lưu cho là xấu và cười óc thẩm mỹ của em. Em mong chồng em sẽ vắng nhà để ít nhất em có thể bầy lại bàn ghế theo lối cổ một chút nào và như vậy mới phân biệt rõ chỗ ngồi danh dự.
Nhưng lần đầu tiên chàng ở nhà. Chàng ngồi đọc sách và khi em bước chân vào phòng, lòng hơi bối rối, chàng ngẩng lên tươi cười nhìn em, em tính khi khách đến em cứ ngồi yên, đợi con hầu giới thiệu em sẽ đứng dậy chào và mời ngồi xuống chiếc ghế sang trọng nhất. Nhưng có chồng em ở đó, em không dám bày biện lại bàn ghế, và khi nghe thấy tiếng chuông, chính chàng ra mở cửa. Em tức lắm, xoắn hai bàn tay lại, tự hỏi làm sao bây giờ. Em nghe thấy một giọng vui vẻ và không thể không ngó ra ngoài cửa. Em thấy một việc kỳ quái hết sức. Chồng em đương cầm tay khách lắc lên lắc xuống trông thật là kỳ cục. Em sửng sốt cả người.
Chợt tất cả nỗi sửng sốt lẫn những ý nghĩ về người khách của em đều tiêu tan hết, vì em nhìn thấy mặt chàng. Ôi! Anh ơi, chưa bao giờ anh ngó em, vợ anh với vẻ mặt ấy cả! Tựa hồ như chàng vừa tìm được một người tri kỷ.
Chị ôi, giá chị có mặt ở đấy lúc bấy giờ, chắc chị có thể chỉ bảo cho em nên làm gì! Nhưng lúc ấy có mình em. Em không có bạn. Em chỉ ngẩn người ra suy nghĩ và âm thầm đau khổ, lòng hỏi lòng không biết mình thiếu cái gì để có thể làm vui lòng chàng.
Trong suốt thời gian người đàn bà ngồi đó, em để ý nhận xét tỉ mỉ, xem nàng có đẹp không. Nhưng không, nàng không đẹp mà cũng chẳng xinh. Mặt thì lớn, đỏ, vui vẻ, đôi mắt trông tươi, lúc cười nheo lại, nhưng tròn xoe và long lanh như pha lê. Nàng mặc một cái áo trơn màu xám với một chiếc váy lụa đen không cài hoa, còn hai chân thì đi giầy như đàn ông. Tuy nhiên, giọng nói nghe dễ thương, nói chuyện dễ dàng hoạt bác, hay cười một cách nồng nàn. Nàng nói rất nhiều với chồng em, còn em chỉ ngồi cúi đầu xuống nghe. Họ nói những chuyện em chưa nghe thấy bao giờ, xen lẫn rất nhiều ngoại ngữ, em chẳng hiểu gì cả trừ có vẻ hân hoan trong ánh mắt chồng em.
*
Chiều hôm đó, em ngồi im lặng ăn cơm với chồng em, chốc chốc lại nhớ đến vẻ mặt chàng lúc tiếp khách. Từ trước, chưa bao giờ em thấy chàng có vẻ mặt ấy - nồng nàn và tươi tỉnh! Chàng đứng trước mặt nàng nói không ngớt miệng. Chàng đứng suốt buổi, tựa hồ như nàng mới là đàn ông!
Em đứng dậy, bước lại cạnh chàng.
Chàng ngước mặt lên nhìn em hỏi:
- Sao, em?
Em nói:
- Anh kể cho em nghe chuyện bà khách ngày hôm nay.
Chàng ngửa người tựa vào lưng ghế, nhìn em suy nghĩ.
- Chị ấy à? Chị ấy tốt nghiệp ở một trường đại học Tây phương riêng cho phụ nữ, gọi là Đại học Vassar. Chị ấy thông minh và có nhiều cái hay lắm, đàn bà người nào cũng phải như chị ấy mới được. Ngoài ra chị ấy nuôi nấng ba đứa con trai rất ngộ - Thông minh, sạch sẻ, giáo dục khéo. Trông thấy chúng nó anh thư thái cả người.
Ồ, em ghét nàng lắm - Em ghét nàng lắm! Ồ, em biết làm sao bây giờ? Phải chăng chỉ có một cách để hợp với lòng chàng? – Nàng có đẹp gì đâu...
Em khẽ hỏi:
- Anh có thấy... chị ấy đẹp không?
Chàng quả quyết đáp:
- Thấy chứ... Có chứ. Chị ấy khỏe mạnh, biết phải trái, và đi mạnh dạn, bước chân vững vàng.
Chàng ngó vào khoảng không. Em thất vọng suy nghĩ một lúc. Chỉ có một đường cho người đàn bà. Em biết làm sao... vả mẹ em cũng đã bảo:
"Phải làm vui lòng chồng."
Chồng em ngồi suy tư, mắt nhìn suốt căn phòng. Không biết trong đầu chàng đương nghĩ gì. Nhưng em biết chắc điều này: Cho dẫu em có mặc áo màu hoa đào, đeo hoa tai ngọc, cho đầu tóc em có đen mượt và xếp thành những cuộn bóng láng khéo léo, cho dẫu em có đứng kề vai sát cánh khiến chàng chỉ khẽ giơ tay là chạm ngay vào tay em, nhưng chắc chắn chàng không nghĩ gì tới em cả.
Thế là em khẽ cúi đầu xuống, buông mình vào trong tay chàng. Em từ bỏ quá khứ của mình.
Em nói:
- Anh bảo cho em biết cách, em sẽ cởi bỏ băng chân đi.
