Cuộc viễn chinh trong một bầu không khí nặng nề đã bắt đầu. Một đám đông gồm Sát Hợp đài, Oa Khoát Đài, Đà Lôi, Thoát Hổ, Bạt Đô, Cổ Do Cách, Mạnh Khắc, Đô Oa (con của Sát Hợp Đài), Cáp Tát Nhi, Biệt Lặc Cổ Đài, Thiết Mộc Cách, Hồ Thừa Tướng, Bác Nhi Truật, Dã Lặc Miệt, Giã Miệt, Tốc Bất Đài, Gia Luật Sở Tài, Quách Bảo Ngọc, Gia Luật A Hải, Gia Luật Bất Hoa, v. v... với sắc mặt lạnh lùng, đang cưỡi ngựa đi ở phía trước cỗ xe bò chở đại trướng. Gió thổi cờ phướn giũ nghe phành phạch, trở thành một thứ âm thanh đơn điệu duy nhất. Trong đại trướng đặt trên cỗ xe, Dã Toại phi đi theo cuộc viễn chinh đang ngồi hầu Thành Cát Tư Hãn. Những thức ăn nước uống để sẵn trên mặt bàn vẫn không hề được đụng tới. Mùa thu năm 1225, Thành Cát Tư Hãn vừa bị mất đi người con trai lớn là Truật Xích, người con trai mà suýt nữa bị ông ra quân chinh phạt, thì nay ông lại mở một cuộc viễn chinh mới. Thành Cát Tư Hãn đã trút tất cả những sự bi thương tích chứa trong lòng lên đầu vua Tây Hạ. Ông không cho phép bất cứ ai ngăn chặn cuộc xuất chinh cuối cùng này của ông. Dã Toại phi bước ra ngoài đại trướng, nói: - Này tướng quân Nạp Nha A, Đại Hãn có lệnh, nhờ ông báo cho trung quân biết, là hạ trại ngay tại đây để Đại Hãn đi săn. Nạp Nha A đáp: - Thưa vâng! Thật ra mọi người đã nghe được lệnh truyền, nên không cần Nạp Nha A tướng quân ra lệnh, họ đã dừng chân đứng cả lại. Thành Cát Tư Hãn bước ra khỏi đại trướng, đưa mắt nhìn vùng thảo nguyên mênh mông với ánh mắt tràn ngập sự buồn bã lo âu. Gia Luật Sở Tài bước tới nói: - Thưa Đại Hãn, bộ ngài quên lời khuyên của Trường Xuân Chân Nhân vừa qua rồi chăng? Tuổi ngài đã cao, không còn thích hợp với việc đi săn bắn nữa! Thành Cát Tư Hãn không trả lời, chỉ ra lệnh: - Hãy dẫn con ngựa của ta tới đây! Thành Cát Tư Hãn đang đuổi theo mấy con ngựa rừng. Các Vương, các hoàng tử, các tướng lãnh chia thành hai cánh để bao vây bầy ngựa. Thành Cát Tư Hãn vừa phấn khởi thúc ngựa chạy như bay vừa la to để động viên đám đông. Mồ hôi và những sự phiền muộn trong lòng nhờ đó mà toát ra hết. Dã Toại Phi và Gia Luật Sở Tài cùng đứng trên xe chở đại trướng. Họ đưa mắt theo dõi số người săn bắn đang phi ngựa đuổi theo con mồi. Cả hai đều có vẻ lo lắng. Gia Luật Sở Tài nói: - Bà nên giúp đỡ tôi khuyên ông ấy, ngăn cản ông ấy! Dã Toại phi đáp: - Để cho ông ấy được hoạt động như vầy có lẽ tốt hơn, vì suốt mấy hôm qua ông ấy luôn luôn ngồi im lặng, một sự im lặng làm cho người chung quanh đều phải sợ. Bỗng Gia Luật Sở Tài kêu rú lên: - Kìa! Nguy quá! Tại địa điểm săn bắn, có một bầy ngựa rừng bất ngờ cùng xông về phía Thành Cát Tư Hãn. Con ngựa của Thành Cát Tư Hãn đứng thẳng lên bằng hai chân sau và đã quật ngã Thành Cát Tư Hãn xuống đất. Trong đại trướng, mọi người đều quan tâm theo dõi Gia Luật Sở Tài đang bắt mạch cho Thành Cát Tư Hãn vẫn còn đang hôn mê. Thành Cát Tư Hãn bắt đầu nói sảng: - Bột Nhi Thiếp ơi! Ta thật có lỗi với bà! Truật Xích là đứa con trai tốt của chúng ta! Dòng máu chảy trong người của nó chính là dòng máu của ta; nó là người có dũng khí, có năng lực như ta và cũng giống như ta nó thiếu hẳn sự chất phác và sự lương thiện. Ta đã trách lầm nó và cũng trách lầm bà nữa. Vậy xin các người chớ nên ghi nhớ điều đó mà ghét ta. Nay ta đã là một cụ già, không còn sống được bao lâu nữa rồi! Sát Hợp Đài và Thoát Hổ đều cúi đầu và bước lui ra sau. Thành Cát Tư Hãn lại nói: - Ta không cho phép bất cứ ai bỏ đi! Hãy tìm cho ra một kẻ xấu đã loan truyền những điều không đúng sự thật. Ta phải băm nát thi thể của nó ra thành muôn đoạn! Dã Toại phi nói khẽ với mọi người chung quanh. - Xin các vị hãy rời đi. Đêm đến, Dã Toại phi, Gia Luật Sở Tài và mấy thị nữ luôn túc trực bên cạnh để hầu hạ Thành Cát Tư Hãn. Giã Toại phi đút cho Thành Cát Tư Hãn uống một thang thuốc. Thành Cát Tư Hãn hỏi: - Này ông râu dài, ông hãy nói thật đi! Tôi có sao không? Gia Luật Sở Tài đáp: - Nếu chịu an tâm tịnh dưỡng thì Đại Hãn sẽ bình phục như trước. Thành Cát Tư Hãn ngượng cười, nói: - Cũng lại an tâm, cũng lại tịnh dưỡng! Dã Toại phi nói: - Thưa Đại Hãn, ngày mai này nên rút quân trở về thảo nguyên nhé - Hả?! - Thành Cát Tư Hãn lộ sắc không vui, nói tiếp - Bà đừng tưởng tôi đã ra lệnh nhốt bà một cách sai lầm qua việc Truật Xích, nên bà ỷ mình đúng mà không còn biết sợ ai! Dã Toại phi cố ngăn dòng lệ, quỳ xuống nói: - Nếu thế thì hãy dựa vào qui định của Đại Hãn, ngày mai này triệu tập đại hội Khố Lý Đài, để các Vương và các Na Nhan cùng chung quyết định vậy! - Thành Cát Tư Hãn định gắng sức ngồi lên, trong khi Dã Toại phi đang dập đầu đụng đất. Gia Luật Sở Tài nói: - Thưa Đại Hãn, xin đừng quên an tâm tịnh dưỡng! Qua ngày hôm sau, hội nghị Khố Lý Đài tạm thời được cử hành tại đại trướng đặt trên xe. Thành Cát Tư Hãn nằm tựa lưng vào gối, còn Dã Toại phi thì ngồi bên cạnh ông nói với mọi người: - Ngày hôm qua Đại Hãn đi săn bị té trọng thương, suốt đêm sốt cao không giảm, vậy việc quân ta nên tiến hay nên lui trở về, xin các vị cùng chung thương nghị. Cáp Tát Nhi lên tiếng trước tiên: - Tôi chủ trương tạm thời lui quân, bá tánh của Tây Hạ sống tại một địa phương có nhà cửa, có thành quách, vậy họ không thể nhổ lều dời đi như doanh trại của chúng ta ở vùng thảo nguyên. Chờ cho sức khỏe của Hãn huynh được bình phục, chúng ta sẽ cử binh đi thanh toán họ cũng không muộn! Oa Khoát Đài nói: - Tôi tán thành chủ trương của Nhị thúc phụ. Sức khỏe của phụ Hãn là vấn đề quan trọng hơn hết! Nạp Nha A nói: - Năm nay Đại Hãn đã 64 tuổi rồi, sau mấy năm Tây chinh, Đại Hãn đã chịu sương gió khổ nhọc nhiều rồi, vậy phải có một thời gian nghỉ ngơi mới được! Dã Lặc Miệt nói: - Chỉ vì nước Tây Hạ đó ư? Vậy thì không cần phải nhọc sức Đại Hãn thân chinh. Ngài hãy lui về thảo nguyên nghỉ ngơi, để tôi và Giã Biệt, Tốc Bất Đài, Bát Nhi Truật đi chinh phạt họ. Cuộc chinh phạt này chỉ đơn giản như thải dây bắt ngựa mà thôi. Vậy xin ngài nên trở về đồng cỏ Mông Cổ nghỉ ngơi là hơn! Dã Toại phi nói: - Thưa Đại Hãn, tất cả mọi người đều khuyên ngài nên rút quân trở về đó! Thành Cát Tư Hãn cố chỏi tay ngồi dậy, nói: - Không! Bắt đầu từ 44 năm trở về trước, hơn mấy chục trận đánh lớn nhỏ để chinh phục người Miệt Nhi Khất, chưa bao giờ ta rút quân khi chưa lập được chiến công. Vua Tây Hạ vốn tưởng ta không còn đủ sức mạnh để đánh họ, vậy nay ta giữa đường rút quân, họ sẽ cười chê ta là sợ họ? Gia Luật Sở Tài nói: - Người đại trượng phu không so đo hơn thua trong nhất thời! Oa Khoát Đài quỳ xuống, nói: - Thưa phụ Hãn! Cáp Tát Nhi và những người khác cũng quỳ xuống, nói: - Thưa Hãn huynh! Những tướng lãnh có mặt cũng quỳ xuống: - Thưa Đại Hãn! Thành Cát Tư Hãn nghiến chặt hai hàm răng nói; - Được! Được! Được! Các ngươi hãy đứng lên đi, dù có rút quân cũng không thể để cho Tây Hạ được dịp lên mặt! Ta có thể đóng quân tại đây, rồi phái sứ thần đến Tây Hạ buộc họ phải đầu hàng. Vua Tây Hạ không chịu đưa tay đầu hàng như Thành Cát Tư Hãn mong muốn. Trái lại, ông ta nói với sứ thần của ông ta phái đi: - Đối với người Mông Cổ hung dữ như cọp như sói đó, thì không thể có chuyện giảng hòa! Thế là một cuộc chiến tranh kéo dài một năm rưởi, cuối cùng đã bùng nổ! Tốc Bất Đài, Bột Lỗ chỉ huy đoàn quân Tây lộ vừa mới trở về tới nơi, ồ ạt tiến về hướng thành Sa Châu... Dưới núi Hạ Lan, Thành Cát Tư Hãn tay cầm mã tấu đứng dưới lá cờ Thốc Hắc để chỉ huy toàn quân. Nạp Nha A, Bát Nhĩ Truật, Dã Lặc Miệt cùng xua quân chọc thẳng vào đại doanh của Tây Hạ... Tháng sáu năm 1227, Thành Cát Tư Hãn đã 66 tuổi, đang cùng các tướng lãnh thuộc Trung quân trú đóng tại chân núi Hạ Lan. Thành Cát Tư Hãn nằm dưới gốc một cây cổ thụ để hóng mát. Dã Toại phi cầm quạt quạt nhẹ cho ông. Khắp các nơi ở chung quanh đều có Khiếp Thiết Quân canh phòng. Nạp Nha A từ dưới chân núi phi ngựa chạy nhanh lên, vừa thở hào hển vừa báo cáo: - Thưa Đại Hãn, vua Tây Hạ đã chịu đầu hàng rồi! Thành Cát Tư Hãn đứng lên, lảo đảo mấy lược, Dã Toại phi vội vàng bước tới đỡ ông. Thành Cát Tư Hãn nói: - Nhanh lên! Hãy trở lại tiền tuyến gọi Oa Khoát Đài, Đà Lôi đến núi Hạ Lan. Thành Cát Tư Hãn đã đến huyện Thanh Thủy. Một đêm nọ, tại gian phòng chính của quan phủ, Thành Cát Tư Hãn ngồi trên giường bệnh, còn Dã Toại phi đang dùng khăn tay chặm những giọt mồ hôi rướm ra trên trán ông. Thành Cát Tư Hãn dùng một giọng nói bình thản, nói với Oa Khoát Đài, Đà Lôi, Cáp Sát Nhi, Biệt Lập Cổ Đài, Thiết Mộc Cách, Hồ thừa tướng về vấn đề sắp xếp mọi việc sau này. Gia Luật Sở Tài ngồi làm thư ký ghi chép. Thành Cát Tư Hãn bình tĩnh nói: - Ta biết trời cao sắp gọi ta trở về, vậy có mấy công việc ta cần phải giải quyết cho rõ ràng. - Thưa phụ Hãn! - Thưa Hãn huynh - Thưa Đại Hãn! Tất cả mọi người có mặt đều quỳ xuống. Thành Cát Tư Hãn đưa cánh tay yếu đuối lên khoát qua: - Tất cả hãy đứng dậy, trước khi ta trút hơi thở cuối cùng, thì ta phải nói cho rõ mọi việc. Việc thứ nhất cũng như các cụ già thường kể, trước kia có hai con rắn, một con chỉ có một đầu và con kia lại có tới chín đầu khác nhau. Một đêm nọ trời bổng trở rét, nước đóng thành băng, con rắn một đầu nhanh nhẹn chui vào hang nên đã bảo toàn được tính mệnh. Riêng con rắn nhiều đầu thì một đầu muốn đi về hướng đông, một đầu muốn đi về hướng tây, một đầu muốn đi về hướng nam, một đầu muốn đi về hướng bắc, nên rốt cục không thể chui vào một cái hang nào cả và nó đã bị lạnh cóng mà chết. Nay ta để lại chỉ có một ngôi báu cho một đứa con trai và ta đã trao nó cho Oa Khoát Đài rồi. Vậy nước Đại Mông Cổ trong tương lai, phải dựa vào tài trí mưu lược và lòng dũng cảm của nó. Nó là cái đầu của các ngươi. Vậy bây giờ tất cả các ngươi phải tỏ lòng phục tùng nó qua một bản văn tự rõ ràng! Dã Toại phi lấy bút giấy để ra trước mắt mọi người. Đà Lôi liền viết thành một bản văn tự. Thành Cát Tư Hãn thở mệt nhọc một lúc, rồi có vẻ tức giận nói: - Sát Hợp Đài lưu thủ ở vùng thảo nguyên, tính tình của nó nóng nảy, vậy tốt nhất cứ để nó tự hành động theo ý của nó. Các ngươi phải nói lại cho nó biết là nó không được phép làm trái với lời trối của ta! Mọi người đều đồng thanh khẽ đáp: - Thưa vâng! Giọng nói của Thành Cát Tư Hãn tỏ ra ôn hòa hơn: - Hãy trải bản đồ ra đây cho ta. Dã Toại phi trải bản đồ ra trước mặt mọi người. Thành Cát Tư Hãn nói:- Chuyện thứ hai là phương lược để tiêu diệt nước Kim. Quân đội tinh nhuệ của nước Kim Sơn đang đóng giữ tại Đồng Quan và ở phía nam thì đóng giữ tại Liên Sơn, còn ở phía bắc họ dựa vào dòng sông Hoàng Hà là nơi dễ thủ khó đánh, để mà ngăn chặn ta. Giữa nước Tống và nước Kim là hai kẻ thù truyền kiếp, vậy ta phải áp dụng sách lược giữ sự hòa hiếu đối với nước xa để mở cuộc tấn công nước gần. Ta nên mượn đường của nước Tống để từ sau lưng đánh chiếm Đại Lương thì Đồng Quan tự nhiên sẽ bị tan rã. Chúng ta có thể cướp lại áo mão của tổ tiên ta là Yểm Ba Hài Hãn mà họ cất giữ tại đó mang về! Thành Cát Tư Hãn ho một tràng dài. Gia Luật Sở Tài vội vàng trao cho ông ta một viên thuốc. Dã Toại phi bưng nước đến để Thành Cát Tư Hãn uống viên thuốc, nói: - Xin ngài nghỉ ngơi một chút đã! Thành Cát Tư Hãn đưa tay lên chùi hai giọt nước mắt rướm ra vì ho, nói: - Không! Thời gian không còn nhiều nữa. Còn vấn đề thứ ba là phương lược để tiêu diệt Tây Hạ. Oa Khoát Đài hỏi: - Tây Hạ đã chịu đầu hàng rồi kia mà? - Không! Bọn họ chỉ hứa là sẽ đầu hàng - Thành Cát Tư Hãn nói tiếp - Đừng bao giờ quên vua Tây Hạ là một người phản phúc vô thường. Bắt đầu từ ngày mai, chúng ta sẽ rút dần về phía bắc, vì ta lúc nào cũng muốn được chết trên quê hương đất tổ của mình. Nhưng, nếu trời cao bắt ta phải chết dọc đường, thì các ngươi cũng chớ nên phát tang, chớ nên để cho kẻ thù biết tin là ta đã chết. Chờ cho vua Tây Hạ theo đúng thời giờ qui định kéo tới đầu hàng, thì các ngươi chớ nên tha cho chúng trở về mà phải tiêu diệt toàn bộ chúng để trừ hậu họa! Mọi người đều lên tiếng hứa: - Thưa vâng! Trên đường triệt thoái, đại quân của Mông Cổ đã chậm chạp di chuyển về hướng bắc. Đoàn quân đang tiếp tục đi thì cỗ xe đại trướng bỗng dừng lại. Sau đó, tất cả quân đội cũng dừng lại. Trong đại trướng, số người đang lắng nghe di chúc như Gia Luật Sở Tài, Nạp Nha A đang ngồi bên cạnh Thành Cát Tư Hãn cùng cất tiếng gọi. Thành Cát Tư Hãn từ từ mở mắt ra, gượng cười nói: - Ta vừa nằm mộng thấy phụ thân ta là Dã Tốc Cai, mẹ ta là Kha Ngạch Luân, em gái ta là Thiết Mộc Luân, em trai ta là Hợp Xích Ôn tất cả họ đều đón ta một cách thân mật. Ngoài ra, ta còn trông thấy Bác Nhi Hốt và Mộc Hoa Lê nữa. Phải rồi, ta thấy có cả cháu ta là Mộc A Thốc Can và thấy cả ngươi lão bộc không còn răng là Khoát A Hắc Thần - ông không cười nữa, nói tiếp - Chỉ có hai mẹ con Bột Nhi Thiếp, Truật Xích và người ca ca của Biệt Lặc Cổ Đài là Biệt Cách Thiếp Nhi trước đây đã bị ta và Cáp Tát Nhi bắn chết, là vẫn buồn bã không vui. Riêng Hợp Đáp An thì đứng cách ta rất xa, ta gọi nàng mà nàng không nghe thấy. Phải rồi, trong kiếp sống của ta đối với kẻ thù mà ta từng đánh họ, cũng như đối với việc làm đúng và những việc làm sai, ta đều không còn nhớ rõ nữa; đối với người thân, ta biết được là ta còn thiếu nợ về mặt tình cảm đối với bốn người nói trên. Vậy về sau dần dần rồi sẽ tính vậy! Mọi người đều khóc. Thành Cát Tư Hãn vẫy tay về phía Gia Luật Sở Tài. Gia Luật Sở Tài liền bước đến gần ông. Thành Cát Tư Hãn ra hiệu cho mọi người im tiếng khóc, nói: - Này Oa Khoát Đài, Gia Luật Sở Tài là một người trị nước mà ta để lại cho ngươi, là một bậc nhân tài thuộc hàng lương đống! Oa Khoát Đài vừa khóc vừa nói: - Con đã nhớ rồi! - À, thế là tốt, thế là tốt, tất cả đều là tốt! - Thành Cát Tư Hãn mỉm cười và nhắm mắt, cuối cùng ông cũng khép kín miệng lại. Gia Luật Sở Tài đưa bàn tay lên để thử hơi thở của ông, nói: - Bây giờ có thể tiếp tục đi rồi! Đại quân từ từ di động. Mọi người chỉ chảy nước mắt chứ không còn nghe tiếng khóc. Thành Cát Tư Hãn nằm im lặng trên xe. Còn Dã Toại phi thì gục đầu lên người của Thành Cát Tư Hãn. Ngày 25 tháng 8 năm 1227, Thành Cát Tư Hãn qua đời tại huyện Thanh Thủy dưới chân núi Hạ Lan, hưởng thọ 66 tuổi. Sau khi ông chết, những người con trai và các tướng lãnh đều tuân theo lời trối của ông, chờ khi vua tôi Tây Hạ tới đầu hàng, liền tiêu diệt ngay Tây Hạ. Tại vùng thảo nguyên nơi đầu nguồn ba con sông tiếng nhạc tang vang rền. Thành Cát Tư Hãn nằm thẳng người trong cổ quan tài bằng cây sên. Tam Công Chúa, Dã Toại phi, Dã Tốc Can phi và Hốt Lan phi lần lượt đặt chung quanh người ông những dụng cụ thường dùng hằng ngày như đá đánh lửa, dao nhỏ, chén ăn cơm bằng vàng, cung tên. Phân nửa phần trên của cổ quan tài đã khép lại. Cổ quan tài được quấn bằng ba sợi dây vàng. Linh xa đã xuất phát, bám sát theo sau là bốn chục mỹ nữ tuẫn táng ăn mặc y phục xinh đẹp, vàng ngọc rực rỡ, các vương và các công chúa đều khóc trên đường đưa tang. Các tướng sĩ cùng hát những bài ca bi tráng như Xuất Chinh Ca và Tô Lỗ Đỉnh Ca. Tại một chiếc hố sâu và to, được đặt cổ quan tài của Thành Cát Tư Hãn xuống chính giữa, ở chung quanh là một con ngựa quí và bốn chục mỹ nữ tuẫn táng. Đà Lôi rưới rượu xuống hố. Mọi người đều dập đầu lạyMột ngôi mộ rất to đắp bằng đất. Sau đó là hằng vạn con ngựa cùng ồ ạt chạy qua, giẫm lên nấm mộ đất. Hàng vạn con ngựa đó quay trở về giẫm lên nấm mộ đất một lần nữa. Nấm mộ đã hoàn toàn bằng phẳng như mặt đất chung quanh. Một con dao nhọn đâm chết một con lạc đà con trước mặt mẹ nó. Một cây tên được cấm xuống mặt đất có cỏ mọc. Đó là một lễ tang rất đặc thù, mai táng một nhân vật đặc thù trong lịch sử thế giới. Ông không để lại một lăng tẩm và những chiếc đỉnh bằng đồng, mà chỉ có một khu vực rộng ba chục dặm được cấm vô số mũi tên bao quanh và được phái binh sĩ đông đảo ngày đêm đứng gác. Nơi đó trở thành một vùng đất cấm. Vào ngày 17 tháng 3 năm sau, người ta dẫn con lạc đà mẹ đến để đánh hơi mùi máu của con nó, xác định đó là nơi chôn cất của Thành Cát Tư Hãn. Người ta bắt đầu tiến hành nghi lễ cúng tế tại đó. Do thời gian đã trôi qua hơn bảy trăm năm, ngôi mộ không còn ai biết rõ vị trí của nó nữa. Nhưng, sự phấn đấu không ngừng, hùng tài đại lược của con người được xem là “vĩ nhân nghìn năm" từng xua hằng vạn quân đội đi chinh phục thế giới thì luôn luôn được dân tộc Trung Hoa và đông đảo các nước trên thế giới, quan tâm đến. Chính do sự phấn đấu không ngừng của ông, do sự liên tục chống trả của ông, mới giúp cho vùng thảo nguyên Mông cổ đang tồn tại không biết bao nhiêu là bộ lạc, thực hiện được sự thống nhất; mới có thể bước đầu kết thúc được cục diện cát cứ ở vùng phía bắc nước Trung Quốc, từ đó tạo điều kiện cơ bản cho Hốt Tất Liệt thống nhất được cả nước Trung Quốc lần thứ tư sau này. Đối với việc đánh giá một cách khoa học công và tội nghìn năm của nhân vật vĩ đại này, đó là trách nhiệm của các nhà sử học. Riêng chúng tôi chỉ muốn giới thiệu đến đọc giả một Thành Cát Tư Hãn, một Con Cưng Của Trời bằng xương bằng thịt giống như mọi người, có đủ thất tình lục dục và bao gồm cả sự cao thượng lẫn sự tầm thường, sự anh minh lẫn sự sai sót, sự thành công lẫn sự đáng tiếc trong một con người! Dịch xong tại TP Hồ Chí Minh Ngày 16 tháng 1 năm 2002