CLÊAN- Gặp cô có một mình, thật là hay quá, cô ạ; anh đương mong được nói chuyện với cô, để ngỏ với cô một điều tâm sự.ÊLY- Em sẵn sàng nghe đây, anh ạ. Anh có chuyện gì nói với em nào?CLÊAN- Rất nhiều chuyện, cô ơi, nhưng gói ghém trong một câu: anh yêu.ÊLY- Anh yêu?CLÊAN- Phải, anh yêu. Nhưng trước khi kể lể tình đầu, anh vẫn biết rằng anh còn tuỳ thuộc một người cha, và đạo làm con bắt anh phải vâng theo ý của người; rằng chúng ta không được quyền thề ước nếu không được sự đồng ý của bác mẹ sinh thành; rằng trời đã trao cho các người cái quyền chủ trì những ước nguyện của chúng ta, thì bổn phận chúng ta là chỉ được ước nguyện theo ý các người dạy bảo; rằng vốn dĩ không bị thiên lệch vì một mối cuồng nhiệt nào, các người ở cái thế ít lầm lạc hơn chúng ta nhiều lắm, và trông rõ hơn chúng ta nhiều, cái gì là chính đáng cho chúng ta; rằng về điểm này ta nên tin ở sự khôn ngoan sáng suốt của các người, hơn là ở lòng đam mê mù quáng của chúng ta; rằng sự bồng bột của tuổi trẻ thường lôi cuốn chúng ta xuống những vực sâu tai hại. Tất cả những điều đó anh nói với cô, cô em ơi, là để cô khỏi phải mất công nói như vậy với anh; vì tình yêu của anh không muốn nghe gì hết, và anh xin cô đừng có khuyên can gì anh cả.ÊLY- Anh ơi, thế anh đã đính ước với người yêu chưa?CLÊAN- Chưa, nhưng anh đã nhất quyết; vàmột lần nữa anh khẩn thiết yêu cầu cô đừng viện lẽ này lẽ nọ để ngăn cản anh làm gì.ÊLY- Em có phải là một con người kỳ quặc như thế không, hở anh?CLÊAN- Không, cô ạ; nhưng mà cô không yêu: cô không biết cái bạo lực êm ái mà một mối tình đắm đuối tác động đến trái tim của chúng ta; và anh e ngại cái khôn ngoan tỉnh táo của cô.ÊLY- Ôi! Xin đừng nói đến cái khôn ngoan của em, anh ơi. Ai thì cũng có lúc mất khôn, ít ra là một lần trong đời; và nếu em được giãi bày tâm sự với anh, thì có lẽ anh lại còn thấy em khôn ngoan chẳng được bằng anh nữa.CLÊAN- Ồ! Ước gì cho tâm hồn của em, cũng như anh....ÊLY- Hãy nói nốt chuyện của anh trước đã, và anh cho em biết người yêu của anh là ai.CLÊAN- Một thiếu nữ mới đến ở vùng này ít lâu nay, và có vẻ như trời sinh ra để cho ai thấy cũng phải say mê. Cô ạ tạo hóa chưa bao giờ hình thành được cái gì đáng yêu hơn; và ngay phút đầu tiên trông thấy, anh đã mê mẩn tâm thần. Cô ta tên mà Marian, và sống dưới quyền dạy bảo của một bà mẹ tuổi tác, hầu như luôn luôn bệnh tật; đối với bà cụ, cô con gái đáng yêu kia hiếu thảo không thể nào tưởng tượng được. Cô hầu hạ cụ, vỗ về, an ủi cụ với một niềm thắm thiết cảm động lòng người. Cô làm mọi công việc với một vẻ hết sức dễ thương và trong hết thảy mọi hành vi của cô, người ta thấy rõ ràng muôn vẻ yêu kiều: một vẻ nhuần nhị đầy duyên dáng, một thái độ hiền hậu hết sức ân cần niềm nở, một phong cách nền nã mê hồn, một... Ôi chao! Cô ơi, tiếc rằng cô chưa được trông thấy con người ấy.ÊLY- Qua những điều anh nói, em cũng trông thấy khá nhiều nét rồi, anh ạ; và muốn hiểu rõ con người ấy là thế nào, thì cứ thấy anh yêu cô ta là em đủ biết. CLÊAN- Anh đã dò la, được biết rằng hai mẹ con không được sung túc lắm, và mặc dầu sống rất căn cơ, lưng vốn xem ra cũng khó lòng đáp ứng đủ mặt nhu cầu. Cô thử tưởng tượng xem, lòng mình sẽ được vui biết mấy, nếu mình được nâng cao đời sống người mình yêu, nếu mình khéo léo đỡ đần được đôi chút cho những nhu cầu xuềnh xoàng của một gia đình nền nếp; vậy cô thử nghĩ xem anh khổ tâm như thế nào, khi thấy rằng vì tính hà tiện của một ông bố, mình không được hưởng cái vui sướng đó, không được biểu lộ với giai nhân một bằng chứng gì của tình thương yêu cả.ÊLY- Vâng, em cũng thấy khá rõ là anh phiền muộn đến thế nào, anh ạ.CLÊAN- Chà! Cô ơi, nỗi phiền muộn lớn không thể nào tưởng xiết. Vì, còn có gì tàn ác hơn cái lối chắt chiu hà khắc mà người ta (1) thi hành đối với chúng mình, cái cảnh túng kết lạ đời mà người ta bắt chúng mình phải sống vật vờ mòn mỏi? Rồi ra chúng mình có tiền có của mà làm gì, nếu nó chỉ đến tay mình vào lúc mình không còn cái tuổi đương thì để mà hưởng dụng, và nếu bây giờ, chỉ để chi dụng cho bản thân thôi, mà anh phải vay nợ tứ tung, nếu anh phải đến nước cùng với cô hằng ngày cầu cạnh bọn bán hàng để có cách ăn mặc cho tươm tất? Nói rút lại, anh muốn nói chuyện với cô, để nhờ cô thăm dò hộ xem ý tứ cha về chuyện tơ tình của anh như thế nào; và nếu như ông cụ phản đối, thì anh đã quyết tâm ra đi biệt phương biệt xứ, cùng với con người đáng yêu kia, vui hưởng một cuộc sống phúc phận mặc ơn trời. Vì ý định đó, anh đương cho người đi hỏi vay mượn khắp nơi; và nếu như công việc của cô cũng giống như của anh, và rủi bị cha ngăn trở ước nguyện của chúng mình, thì cả hai đứa chúng mình sẽ rời bỏ cụ và tự giải phóng khỏi cái ách tàn ngược đã từ bao lâu nay đè lên đầu lên cổ chúng mình, do tính keo kiệt không sao chịu nổi của ông cụ.ÊLY- Quả thật là càng ngày ông cụ càng làm cho anh em mình thêm nhớ tiếc mẹ đã mất, và...CLÊAN- Anh nghe có tiếng ông cụ, chúng mình hãy lảng ra ngoài kia, để nói nốt chuyện riêng; rồi sau đó chúng mình sẽ hợp sức với nhau để tấn công cái tính tình khắc nghiệt của ông cụ