Bổng nhiên có người cho Nam hay bà Nhiêu đã di cư vào Ðà Nẵng. Nam mừng cuống lên, xin phép nghỉ học để đi tìm Mẹ. Người cho tin là chỗ quen biết, cứ theo cách mô tả thì không saị Cái khó là lời chỉ dẫn rất mơ hồ: "Bên Sơn Chà". Nam gởi các em cho bà Ðiền rồi đi Ðà Nẵng. Ngày đầu Nam tìm khắp Sơn Chà không một ai biết bà Nhiêu bán bánh đúc. Ðến chỗ ngày trước, nơi tàu cập bến, trại di cư giải tán lâu rồị Nay là đồn binh. Vào các chùa, trường học, bất cứ trung tâm tiếp cư nào, Nam cũng lùng sục mà chẳng thấy tung tích Mẹ đâụ Cuối ngày người mệt muốn đuối, hỏi thăm còn một vài chỗ, nhưng trời đã chiều, lại mưa, Nam đành vào một trường Tiểu Học ngồi trước hàng hiên nghĩ tạm qua đêm. Thu mình trong một góc tường, Nam đang thiu thiu, bổng có người đến hỏi: - Em đi tìm ai mà ngồi đây? Mừng quá kể hết chuyện của mình, Nam được mọi người thông cảm: - Trong này cũng có một số gia đình di cư đang tá túc nhưng không có ai là bà Nhiêu bán bánh. Em cứ tạm ở đây rồi mai đi tìm. Bà con cho Nam một ly sữa, Nam vô cùng cảm kích. Nam vừa uống xong ly sữa thì có mấy người lạ mặt, đến hỏi giấy tờ. Nam đưa thẻ học sinh và thành thật trình bày cảnh ngộ của mình. Họ chỉ hỏi qua loa rồi dẫn Nam đị Nam đã hiểu, trong khi cho Nam uống sữa, đã có người đi báo công an. Nam bị đưa về ty công an cách đó không xạ Sau khi hỏi cung, Nam bị đẩy vào phòng giam chung với nhiều tù khác. Nghe tiếng mở cửa, vài người tù đã vội ngồi dậỵ Nam sửng sốt trước cảnh tượng lạ lùng chưa từng thấỵ Dưới ánh sáng vàng của bóng đèn chừng 40 watt, căn phòng giam không rộng bao nhiêu mà người nằm sắp lớp, lại có cả đàn bà. Nam đứng như trời trồng, không biết phải làm sao, một người lớn tuổi lên tiếng: - Vô trong này mà nằm. Nói xong ông ta chỉ cho Nam một chỗ trong góc. Thực tình Nam chẳng thấy có chỗ nào trống, nhưng lúc Nam bước tới thì người ta nhích ra dành cho Nam một khoảnh vừa đặt cái lưng. Mọi người không ai thắc mắc gì về Nam, họ tiếp tục giấc ngủ hoặc nghĩ về chuyện riêng tư của mình. Nam thấy ê ẩm mệt mỏi, không còn muốn suy nghĩ gì nữạ Thần kinh Nam căng như một sợi giây đàn. Nam không tài nào nhắm mắt, Nam thấm thía về sự bất công của xã hội mà hàng ngàn năm nay con người cố tìm cách để xóa bỏ. Lý lẽ của kẻ mạnh bao giờ cũng tốt đẹp, Nam nhớ trong một bài ngụ ngôn của La Fontain câu nói đó. Người cô thế không có lẽ phảị Sau lần dại dột suýt bị tù, Nam tưởng không bao giờ mình làm gì để mang họa, không ngờ hôm nay tự dưng vào tù. Sáng ra, ai nấy được gọi tên phân công đi làm. Họ làm đủ thứ việc trong phạm vi cơ quan. Chẻ củi, làm vệ sinh, gánh nước, thợ hồ..vv..Còn lại trong phòng, mình Nam và người đàn bà duy nhất, chị Sang. Chị vào trước Nam ba hôm. Chị hỏi Nam cớ sự sao bị tù. Nghe Nam kể tự sự, chị thở dài ngao ngán. Chị bảo: "Họ nghi em là cộng sản đi do thám", chị tìm cách an ủi Nam. Chị kể chuyện về quê chị, vùng Duy Xuyên. Ðây là vùng "xôi đậu" nên luôn luôn bất ổn. Thấy áo Nam rách chị bảo cởi ra chị khâu chọ Chị săn sóc Nam như em. Nam thấy lòng mình ấm đôi chút nhưng nỗi oan ức thì cứ dằng dặc khôn nguôị Nam không được làm gì cả, không ai nhắc đến Nam. Ðiểm danh cũng không có tên Nam, Nam không có tên trong sổ tù nên không được phát cơm. Chuyện hết sức phi lý nhưng không biết hỏi aị Ðến bữa, bạn tù nhín cho Nam mỗi người một muỗng cơm. Nam không thể hiểu nỗi, người ta vứt Nam vào đây rồi quên luôn. Tù toàn người lớn, phần đông do tội biểu tình. Ðã mười ngày rồi mà tình trạng Nam vẫn thế, vẫn là người tù không cơm. Nam lo quá, gần ngày thi Trung Học rồi.... Vào một buổi chiều, trước khi tù về phòng, ông Trưởng Ty đến nói chuyện gì đó với mấy người sẽ được tha ngày mai, ở chỗ gần nhà bếp. Chị Sang hối Nam: - Em chạy đến trình bày với ông Trưởng Ty đi, không sao đâụ Nam nghe lời, ù chạy lại nhà bếp, lúc ông Trưởng Ty vừa dứt lời với mấy người tù, Nam nhảy ra phân trần trường hợp mình. Nghe xong ông bảo: - Ðược rồi mai lên văn phòng gặp tôi. Nam mừng hết lớn, Nam báo cho chị Sang biết và cảm ơn chị rối rít: - May mà nhờ chị bày, không thì em ở đây mút mùa quá. Hôm sau, tù đi làm rồi có người xuống dẫn Nam lên văn phòng. Chị Sang mừng cho Nam: - Em được tha rồi đó. Nam vội vàng nói mấy câu: - Em cảm ơn chị, cho em gởi lời chào các anh các chú. Chị ở lại mạnh giỏi và cũng sớm....được.. về. Nam nghẹn ngào đi theo người công an. Vào văn phòng, một nhân viên kiểm tra Nam về lý lịch rồi trả giấy tờ lại Nam: - Về thẳng Huế đừng đi lang thang nữạ Ra khỏi ty công an, Nam ngồi xe xích lô thẳng ra ga, lấy vé về Huế. Thấy Nam về, cả nhà bà Ðiền mừng rơn, nhất là hai em Nam. Ai cũng tưởng Nam đã bị tai nạn. Nghĩ vậy nhưng không biết đâu tìm, mà cũng chẳng ai có thì giờ để lo, em Nam còn quá nhỏ. Mọi người lại quây quanh nghe Nam thuật tất cả những gì xẩy ra cho mình suốt mười mấy ngày qua. Thời gian đó bà Nhiêu đã hai lần đi Huế tìm Nam mà không biết Nam ở đâụ Bà đã làm một công hai việc. Bà về Huế nhờ người làm giấy lãnh tiền tử tuất của ông Nhiêụ Một năm lương gần cả trăm ngàn. Với số vốn như vậy bà sẽ xây dựng lại tất cả và thừa khả năng lo cho tương lai các con. Bà không biết trước đây Nam ở khu nào nên cứ lang thang gặp ai cũng hỏị Huế chỉ có một trại di cư ở Bãi Dâu bà đã thăm dò không ai biết tăm tích anh em Nam. Bà Nhiêu đành về lại Ðà Nẵng. Trở lại trường, Nam mới hay mình đã bị đuổị Lệ thường, ai nghỉ quá một tuần không phép là bị gạch sổ. Tuy nhiên trường hợp đặc biệt của Nam được cụ Tổng Giám Thị thông cảm, Cụ thuộc Hoàng Tộc nên có biệt danh Mệ, Mệ Quế. Ðượ đi học lại Nam mừng hết lớn. Một phen hú víạ Nam như con thuyền độc mộc lên thác xuống ghềnh...Nam dốc lòng đèn sách để khỏi mất đà và bù đắp lại quãng thời gian vừa qua. Kết quả kỳ thi Trung Học Nam đậu Bình. Ðiều đó Nam cho là hiển nhiên. Sau mùa thi Trung Học và Tú Tài là đến mùa thi chuyên ngành, Sư Phạm, Cán Sự Y Tế, Y Khoa..vv Những ngày sắp tới Nam chuẩn bị chen vào lớp Sư Phạm. Ðây mới là cuộc đua khá gay go, vì là Concours chứ không phải tính theo điểm ấn định. Kết quả chọn từ người có điểm cao nhất trở xuống cho đến định mức cần thiết. Trong những cuộc thi như vầy thường không ai giúp aị Tranh nhau từng phần tư điểm. Nam gạt tất cả mọi chuyện qua một bên để dồn hết nổ lực cho trận nàỵ Danh sách thí sinh gần năm trăm mà chỉ tuyển năm chục. Như vậy có nghĩa là 1 chọi 5. Nam hơi khớp song vẫn tin là mình không đến nỗi, những đề thi của mấy năm trước, Nam đã thử, thấy vượt qua dễ dàng. Kỳ thi đã đến, suốt một ngày trời quần thảo với bao nhiêu điều hóc búa trong các đề thi, Nam đã làm bài không mấy khó khăn. Nam chắc thế nào cũng lọt được vào cái tỉ lệ 1 trên 5. Bác Ðiền cũng lo cho Nam, bác bảo: - Vái Trời cho cậu Nam đậụ Nam đậu là Bác đãị Nam rất an tâm và đã nói niềm hy vọng của mình cho Bác biết. Sau hai tuần đợi chờ, chiều nay Nam đến trung tâm thi để nghe xướng danh. Người đi nghe kết quả còn đông hơn đi thị Cùng lớp với Nam có Khai, Thùy, Hải đều là những thí sinh nhà nghèo, muốn sớm có một nghề tự nuôi thân. Những bạn gia đình khá giả thì mộng thành Bác sĩ hay Luật sự Khai và Hải có hơi yếu nên tỏ vẻ không hăm hở lắm. Nam và Thùy tin tưởng hơn. Lúc thấy hai ba vị cầm giấy tờ ra trước máy vi âm, mọi người đang cười nói bổng im phăng phắc. Một vị gõ vào micro mấy cái cộp cộp rồi dõng dạc tuyên bố: - Ðây là kết quả kỳ thi tuyển giáo sinh sư phạm một năm của niên khóa 55-56. Tổng số thi sinh 534, số trúng tuyển 50: 15- Nguyễn văn Bình., 22-Nguyễn thị Lan, 30- Lê đình Tạ,.....81- Phạm quang Huy,....217- Lâm thái Hòa,.... Nam vẫn chưa nghe tên mình, chàng toát mồ hôi hột, bóp chặt tay Thùy vừa hít hà: - Chà gần ba chục rồị Vừa than thở xong thì nghe: 315- Lê Thùy... Thùy reo lên làm cho mấy bạn chung quanh hơi khó chịụ Nhất là Khai và Hảị Nam rầu rầu biết là mình khó dính kỳ nàỵ Thùy trấn an Nam: - Danh sách còn dài, đừng lọ Cuối cùng vẫn không nghe tên Nam. Ðám sĩ tử đã tản ra mỗi người một ngã, bên buồn bên vuị Thi cử là vậỵ Thùy đi bên Nam mà không biết nên nói gì. Nam buồn chia tay Thùy: - Chúc mừng cậụ - Cậu cũng vui lên, học một năm Ðệ Tam rồi sang năm thi lạị Nam đi lang thang đến chiều tối mới về. Cả nhà bà Ðiền thấy vẻ mặt của Nam là biết kết quả rồị Ðể chia xẻ với Nam, bà Ðiền nói: - Năm nay thi đông quá trời, bài lại khó. Con nhỏ bà Hai phía trên ni, đứng nhất suốt năm mà cũng rớt. Nam biết Bác an ủi mình nên cũng gượng vui: - Cháu đành chờ thêm một năm nữạ - Nói một năm thì lâu chớ sắp nhập học rồị Học mấy tháng ra Tết là coi như tới ngày thị Nam tự an ủi: "Có dịp được lên học một năm trường Quốc Học cũng oai". Năm Ðệ Tam, Nam học hai chương trình, phải thường xuyên ôn bài Ðệ Tứ, nhất là môn Sử Ðịa, Vạn Vật. Lơ vài bữa là quên. Chẳng mấy chốc đã đến Hè. Nam quyết phen này phải vào cho được lớp Sư Phạm. Gần ngày thi, Nam bỏ hết mọi việc, dồn tất cả nổ lực cho "trận quyết định". Hôm đi thi mọi người trong nhà chúc Nam may mắn. Loan ít nói nhất cũng lên tiếng: - Em chúc anh Nam đậu kỳ nàỵ Nam chợt nhìn Loan và nhận ra trong nhà có một người con gái mà lâu nay Nam không hề biết. Sở dĩ ai cũng cầu mong cho Nam thi đậu vào lớp Sư Phạm là vì hiểu hoàn cảnh Nam. Sau ba ngày thi, Nam phờ cả ngườị Nam cũng nhận thấy chưa có cuộc thi nào làm Nam vất vả như vầỵ So với lần trước Nam làm bài khá hơn nhiều, tuy nhiên Nam không tỏ ra vui quá đáng, sợ lại "học tài thi phận". Kết quả Nam được xếp hạng 15 trong số 50 giáo sinh trúng tuyển. Nhà bác Ðiền vui tưng bừng. Bác rất hãnh diện trong việc giúp anh em Nam. Ngày hôm sau, nhằm chủ nhật, bác thết cả nhà một bữa thịnh soạn. Bác biểu Loan đi chợ sớm, mua các thứ về nấu một nồi bún bò, mua thêm một rỗ bánh nậm bánh bột lọc, lại thêm nồi chè đậu đen. Vào tiệc Bác nói: - Hôm nay mừng cậu Nam thi đậu, Bác đãi cậu Nam, chúc cậu còn nhiều may mắn nữạ Ðám nhỏ vỗ tay bôm bốp và hăm he cầm đũa nhưng Nam kịp ngăn lại: - Thưa Bác, đúng ra là cháu phải chịu bữa tiệc nàỵ Cháu vô cùng cảm ơn Bác, nếu không có Bác thương mà cho anh em cháu tá túc thì chắc chắn cháu không thể nào có ngày vui hôm naỵ Ðăng nghe vậy nhảy ngay vào: - Anh Nam nói đúng đó Má, anh sẽ làm một bữa để đãi cả nhà. Bà Ðiền cười vui vẻ: - Mi đừng có nói tầm bậỵ Nam quay qua Loan: - Anh cũng cảm ơn Loan rất nhiều, nhất là bữa tiệc hôm naỵ Loan hơi bẽn lẽn không nói gì. Bà Ðiền cầm đũa mời cả nhà: - Thôi mừng cậu Nam. Mười cánh tay a cái rào vào rổ bánh. Loan nhỏ nhẹ nói: - Ăn bánh trước, bún bò saụ Ai ăn thì kêu múc. Nam vừa cười bảo Loan: - Loan mà nói vậy rồi ngồi múc suốt buổi sao? - Ðăng pha trò: - Anh Nam đừng lo, chị Loan có cất phần riêng dưới bếp rồị Mọi người cười ồ, bữa tiệc đạm bạc mà đậm tình. Trong khi đang vui tự nhiên Nam buồn hẳn xuống. Nam vừa nghĩ đến Mẹ, vừa nhớ Thảọ Phải giờ này mà có Thảo thì vui biết chừng nào! Còn một tháng nữa mới khai giảng, Nam cố thu xếp để đi tìm Mẹ lần nữạ Phần nhớ Mẹ phần thương nhớ Thảo, Nam thấy người không yên. Nhưng chuyện cũ, làm Nam do dự. Lỡ bị tù một lần nữa mà không ra được thì tiêu cả cuộc đờị Cuối cùng Nam đã có cách, ban ngày đi tìm, chiều ra ga ngủ. Người ta vẫn ngủ chờ tàu thiếu gì, và không ở lại lâụ Nam thu xếp đi Ðà Nẵng. Chuyện di cư đã một năm qua, không còn ai nhắc đến nữạ Các trung tâm tiếp cư như trường học, chùa, nay đã giải tán. Ðồng bào được chuyển đi định cư hoặc tự động về các địa phương. Suốt một ngày trời không tin tức, Nam lại ra ga nghỉ đêm. Sáng hôm sau đi chuyến tàu sớm về Huế.